علامت نقل قول در فارسی
علامت نقل قول در فارسی گیومه «» یا دو نقطه و سپس گیومه «» : است. اما نقل قول، تنها در صورتی با این علامت‌های نگارشی همراه می‌شود که نقل قولی مستقیم باشد. یعنی هرکس بخواهد سخن فرد دیگری را عیناً در کلام خود بیاورد و از او نقل قول مستقیم کند، باید آن را داخل گیومه قرار بدهد و گاهی، قبل از آن، دو نقطه نیز بگذارد. اما اگر به شیوه غیرمستقیم از سخن فرد دیگری در کلام خود استفاده کنیم، یعنی سخن او را با تغییر در کلام خود بیاوریم، نباید آن را داخل علامت گیومه قرار بدهیم یا قبل از گیومه، دو نقطه بگذاریم.
پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری استفاده از علامت نقل قول و دیگر علائم نگارشی زبان فارسی، فیلم آموزش ویراستاری و مهارت‌های درست‌نویسی فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.
مثال علامت نقل قول
در این بخش نمونه‌هایی از نقل قول را همراه با علامت آن‌ها آورده‌ایم تا بررسی کنید که از نظر ویراستاری و درست‌نویسی، نقل قول‌ها باید چگونه نوشته شوند.
مثال ۱
در کادر زیر، بخشی از یکی از حکایت‌های «گلستان سعدی» را آورده‌ایم که حاوی مجموعه‌ای از نقل قول‌های مستقیم است. بنابراین قبل از هر نقل قول، علامت دو نقطه وجود دارد و خود نقل قول نیز در داخل گیومه است.
حکیمی را پرسیدند: «از سخاوت و شجاعت کدام بهتر است؟»
گفت: «آنکه را سخاوت است به شجاعت حاجت نیست.»
(سعدی)
مثال ۲
در کادر زیر نیز بخشی از «تاریخ بیهقی» را آورده‌ایم که حاوی نقل قول مستقیم است و علامت دو نقطه و گیومه را گرفته است.
امیر گفت: «جز وی نشاید.» در ساعت عبدوس را بخواندند و استادم نامه‌ها نسخت کرد سخت غریب و نادر.
(بیهقی)
مثال ۳
در مثال زیر، قبل از نقل قول مستقیم، علامت دو نقطه را نگذاشته‌ایم زیرا قبل از آن، افعالی از مصدرهای «گفتن»، «سرودن»، «فرمودن» و… نیاورده‌ایم.
حافظ در اشعار خود مضامین انتقادی زیادی دارد اما یکی از مهم‌ترین انتقادات او به ریای زاهدان خودنمای زمانه خود است. بیت زیر از این شاعر را مطالعه کنید.
«گرچه بر واعظ شهر این سخن آسان نشود
تا ریا ورزد و سالوس، مسلمان نشود»
چگونه نقل قول را بنویسیم؟
برای نوشتن نقل قول باید به چندین نکته توجه کنیم و مطابق با آن‌ها دست به نگارش نقل قول بزنیم. در این بخش، نکات مربوط به نوشتن انواع نقل قول را با مثال بررسی می‌کنیم.
- بررسی مستقیم یا غیرمستقیم بودن نقل قول
- بررسی لزوم یا عدم لزوم استفاده از دو نقطه
در ادامه این دو نکته را با مثال توضیح می‌دهیم و بررسی می‌کنیم. برای یادگیری انواع جمله‌های فارسی مانند جمله‌های نقل قول، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هفتم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
جدول نکته های نگارش نقل قول
در جدول زیر، نحوه نگارش نقل قول را به صورت خلاصه آورده‌ایم. برای درک درست این جدول، ادامه مطلب را مطالعه کنید.
| وضعیت نقل قول مسقیم | علامت نگارشی |
| وجود فعلی از مصدرهایی مانند «گفتن، پرسیدن و…» | : «نقل قول» |
| آوردن نقل قول بدون هیچ مقدمه و واسطه‌ای | «نقل قول» |
در مطلب زیر از مجله فرادرس، مشخصات جمله نقل قول را به طور کامل توضیح داده‌ایم و نمونه‌های زیادی از آن را بررسی کرده‌ایم.
بررسی مستقیم یا غیرمستقیم بودن نقل قول
نقل قول‌ها به دو نوع مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. هرگاه بخواهیم سخن فردی را دقیقاً مطابق گفته خود او بازگو کنیم، نقل قول مستقیم انجام داده‌ایم اما اگر تغییری کوچک هم در کلام اصلی ایجاد کنیم و آن را با تغییر بازگو کنیم، نقل قول غیرمستقیم انجام داده‌ایم. نقل قول مستقیم حتما در داخل گیومه قرار می‌گیرد و گاهی لازم است که پیش از آن، دو نقطه نیز بگذاریم. اما نقل قول غیرمستقیم، به هیچ علامت خاصی نیاز ندارد.
تفاوت نقل قول مستقیم و غیرمستقیم
در کادر زیر یک رباعی از خیام را آورده‌ایم و در ادامه، نقل قول آن به صورت مستقیم و غیرمستقیم را با هم مقایسه کرده‌ایم.
دریاب که از روح جدا خواهی رفت
در پرده اسرار فنا خواهی رفت
می نوش ندانی از کجا آمده‌ای
خوش باش ندانی به کجا خواهی رفت
(خیام)
نقل قول غیر مستقیم از رباعی خیام
همانطور که می‌بینید، در کادر زیر، برداشت خود از رباعی خیام را آورده‌ایم بنابراین کادر زیر، یک نقل قول غیرمستقیم است و نباید آن را داخل گیومه بگذاریم.
خیام به نوعی پوچ‌گرایی همراه با شادی اعتقاد دارد چنانچه در بسیاری از اشعار خود انسان را به شاد زیستن و درگیر نشدن با راز هستی، دعوت می‌کند. او در یک رباعی چنین می‌گوید که چون نمی‌دانی از کجا آمده‌ای و بعد از مرگ به کجا می‌روی، پس شاد زندگی کن.
نقل قول غیرمستقیم از رباعی خیام
کادر زیر، نمونه‌ای از نقل قول مستقیم است زیرا بخشی از خود رباعی خیام را بدون هیچ تغییری در کلام خود آورده‌ایم. همانطور که مشاهده می‌کنید، این نقل قول مستقیم، داخل گیومه قرار گرفته است.
خیام در اشعار خود، انسان را به شاد زیستن دعوت می‌کند. به عنوان نمونه می‌توانید بیت زیر را مشاهده کنید.
«می نوش ندانی از کجا آمده‌ای
خوش باش ندانی به کجا خواهی رفت»
source