پرکاربردترین انواع حرف در عربی عبارتند از: حروف جرّ، ادات نصب، ادات جزم، حروف مشبهة بالفعل، حروف استثناء، حروف نداء، حروف استفهام، حروف نفی، حرف «ال‍ـ»، حرف «قَدْ» و… . توجه داشته باشید که حروف عربی معمولاً به‌تنهایی کاربرد ندارند، بلکه همراه با فعلها و اسم‌ها به کار می‌روند. در این مطلب از مجله فرادرس، انواع حرف در عربی را معرفی میکنیم و کاربرد و معنای هرکدام را با مثال توضیح می‌دهیم. همچنین نشان می‌دهیم که تجزیه و ترکیب آن‌ها به چه صورت است. در بخش پایانی این مطلب، تمرین‌هایی را بهصورت کوتاه‌پاسخ در اختیارتان می‌گذاریم.
انواع حرف در عربی
حرف در زبان عربی، کلمه‌ای است که به‌تنهایی کاربرد ندارد. این کلمه‌ها معمولاً قبل یا بعد از اسم‌ها و فعلها به کار می‌روند. حروف عربی از نظر معنایی نیز مستقل نیستند و برای کامل شدن معنای خود به اسم‌ها و فعل‌هایی که قبل یا بعد از آن‌ها می‌آیند، وابسته‌اند. حروف عربی در یک دسته‌بندی کلی، به دو گروه زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
- حروف عامل: اعراب کلمه بعد از خود را تغییر می‌دهند. مانند حروف جرّ، لای نهی و… .
- حروف غیرعامل: اعراب کلمه بعد از خود را تغییر نمی‌دهند. مانند «مای نافیه»، «قَدْ» و… .
برای یادگیری بهتر این مبحث می‌توانید از فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس نیز کمک بگیرید. لینک آن را در ادامه آورده‌ایم.
جدول انواع حروف به عربی
برخی از پرکاربردترین انواع حرف در عربی را همراه با مثال در جدول زیر نشان داده‌ایم.
| انواع حرف در عربی | مثال |
| حروف جرّ | إلیٰ، بِ‍ـ، في، مِنْ |
| ادات نصب | أَنْ، لَنْ، کَيْ، حَتّیَ |
| ادات جزم | لَمْ، لَمّا، لِـ، لای نهی |
| حروف مشبهة بالفعل | إِنَّ، أَنَّ، لَیْتَ، لَعَلَّ |
| حروف استثناء | إلّا |
| حروف نداء | یا |
| حروف استفهام | هَلْ، أَ |
| حروف نفی | ما، لا |
| حرف تعریف | «أل‍ـ» |
| حرف تحقیق، تشکیک و تقلیل | قَدْ |
در این بخش، به‌طور کلی با انواع حروف عربی آشنا شدید و یاد گرفتید که حروف عامل و غیرعامل چه تفاوتی با هم دارند. در ادامه، هرکدام از انواع حروف عامل و غیرعامل را معرفی میکنیم و کاربرد آن‌ها را با مثال نشان می‌دهیم. البته قبل از آن، لازم است کمی در مورد اعراب کلمه‌ها توضیح بدهیم. در بخش بعدی، انواع کلمه‌ها را براساس اعراب آن‌ها بررسی میکنیم.
کلمه‌های معرب و مبنی
در بخش قبل گفتیم که برخی از حروف عامل‌اند و اعراب کلمه‌های بعد از خود را تغییر می‌دهند. اکنون باید این نکته را هم اضافه کنیم که کلمه‌ها از نظر اعراب متفاوت‌اند و ممکن است حروف عامل، اثرات متفاوتی روی اعراب آن‌ها داشته باشند. کلمه‌های عربی را از نظر تغییرپذیری اعراب آن‌ها می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:
- کلمه‌های معرب: اعراب آن‌ها با قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف تغییر می‌کند. (مانند: المُعَلِّمُ، المُعَلِّمَ، المُعَلِّمِ)
- کلمه‌های مبنی: هر نقشی که در جمله داشته باشند، اعراب آن‌ها ثابت است و در ظاهر هیچ تغییر نمی‌کند. (مانند: هٰذا)
در جدول زیر، به برخی از اسم‌های معرب و مبنی در زبان عربی اشاره کرده‌ایم.
| معرب | مبنی (مثال) |
| فعلهای مضارع | ضمایر (أنا، کِ، أیّاکُما) |
| هر کلمه‌ای که مبنی نباشد. (التلمیذُ، واجِبات، جَدّة، قَلَمٌ و…) | فعلهای ماضی (خَرَجَ، ذَهَبَ، نَهَضَ) |
| اسم‌های موصول مفرد و جمع (الّذی، الَذینَ) | |
| اسم‌های استفهام (أینَ، متَی) | |
| اسم‌های اشاره مفرد و جمع (ذٰلک، اولائکَ) | |
| اسم‌های شرط (مَنْ، ما، أینَما) | |
| اعداد مرکب از ۱۱ تا ۱۹ (إحدی عَشرَة، تِسعَة عَشرَ) | |
| برخی از ظروف (غَداً، یَوم، لَیْل) | |
| حروف جرّ (عَلَی، في) |
در مورد کلمه‌های مبنی و معرب، حتماً به نکته‌های زیر نیز توجه داشته باشید.
- اسم‌های موصول مثنی (اللذانِ، اللتَینِ و…) برخلاف سایر اسم‌های موصول، معرب هستند، نه مبنی.
- اسم‌های اشاره مثنی (تانِکَ، تَیْنِکَ) برخلاف سایر اسم‌های اشاره، معرب هستند، نه مبنی.
- اسم‌های مبنی نسبت به اسم‌های معرب، تعداد کمتری دارند. بنابراین، برای تشخیص اسم‌های مبنی و معرب، ابتدا انواع اسم‌های مبنی را به خاطر بسپارید. هر اسمی که جزء آن‌ها نباشد، معرب به شمار می‌آید.
انواع حروف عامل
حروف عامل عربی با قرار گرفتن بر سر اسم‌ها و فعلها، اعراب آن‌ها را تغییر می‌دهند. مهم‌ترین حروف عامل عربی را در فهرست زیر آورده‌ایم.
برخی از مهم‌ترین انواع حرف در عربی را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس یاد بگیرید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه مشاهده می‌کنید.
هرکدام از حروف عامل عربی را در بخش‌های بعدی، به‌طور مفصل توضیح می‌دهیم. البته مثال‌هایی را نیز برای هرکدام ارائه میکنیم.
حروف جرّ
«حروف جرّ» قبل از اسم‌ها قرار میگیرند و آن‌ها را مجرور می‌کنند. اگر اسمِ بعد از حروف جرّ از نوع معرب باشد، حرف آخر آن حرکت «ـِ» و «ـٍ» میگیرد یا انتهای آن، «ـَ ینِ» و «ـِ ینَ» می‌آید. اگر کلمه بعد از حروف جرّ مبنی باشد، اعراب آن بهصورت محلاً مجرور درمی‌آید. حروف جرّ عربی و معنای آن‌ها را با مثال در جدول زیر نشان داده‌ایم.
| حروف جرّ | معنا | مثال |
| إلی | تا، به، به‌سوی | رَجَعْتُ إلی المَطْبَخِ. (به آشپزخانه برگشتم.) |
| ب‍ـِ (الباء) | با، به‌وسیله، از طریق، به | ذَهَبتُ إلی المَصنَعِ بِالحافِلَةِ. (با اتوبوس به کارخانه رفتم.) |
| مِنْ | از | خَرَجتِ مِن المَکتَبَةِ. (از کتابخانه خارج شدی.) |
| عَنْ | از | أنا بَعیدٌ عَنْکَ. (من از تو دورم.) |
| عَلَى | بر، روی | الفَراشَةُ جَلَسَتْ عَلَی الوَردَةِ. (پروانه روی گل نشست.) |
| فِي | در | الطاوَلَةُ في الغُرْفَةِ. (میز در اتاق است.) |
| ل‍ـِ (اللام) | برای | اِشْتَرَيْتُ صحیفَةً لِأبي. (برای پدرم روزنامه‌ای خریدم.) |
| ک‍ـَ الكاف | مثل، مانند | الشَّمسُ کَالمِصباحِ. (خورشید مانند چراغ است.) |
| مُنْذُ / مُذ | از، در | ما رَأَیتُها مُنْذُ أمسٍ. (از عصر او را ندیده‌ام.) |
حروف جرّ عربی و کاربرد آن‌ها در فیلم آموزش زبان قرآن ۱ پایه دهم فرادرس به‌خوبی تدریس شده است.
حروف مشبهة بالفعل
«حروف مُشَبِّهَةٌ بِالفِعْل» کلمه‌هایی هستند که در ابتدای جمله اسمیه قرار میگیرند و مبتدای جمله را بهصورت «منصوب» درمی‌آورند. می‌دانیم که مبتدای جمله‌های اسمیه معمولاً مرفوع است. هرگاه یکی از حروف مشبهة بالفعل بر سر جمله اسمیه بیاید، اعراب مبتدا را از ضمه (ـُ یا ـٌ) به فتحه (ـَ یا ـً) تغییر می‌دهد. همچنین اگر انتهای مبتدا، حروف «ـَ انِ» و «ـُ ونَ» باشد، به‌ترتیب به «ـَ ینِ» و «ـِ ینَ» تبدیل می‌شوند.
توجه داشته باشید که حروف مشبهة بالفعل فقط اعراب مبتدا را تغییر می‌دهند و تأثیری بر اعراب خبر ندارند. خبر جمله‌های اسمیه، با حروف مشبهة بالفعل یا بدون آن‌ها، بهصورت مرفوع می‌آید. حروف مشبهة بالفعل و معنای آن‌ها را در جدول زیر نشان داده‌ایم. همچنین برای هرکدام، مثالی را نیز ارائه کرده‌ایم.
| حروف مشبهة بالفعل | معنا | مثال |
| إِنَّ | قطعاً، همانا، به راستی‌که، بی‌گمان | إِنَّ الإنسانَ عاقِلٌ. (به‌راستی‌که انسان عاقل است.) |
| أَنَّ | که | أعتَقِدُ أَنَّ الإنسانَ عاقِلٌ. (باور دارم که انسان عاقل است.) |
| کَأنَّ | مثل، مانند، گویی | کَأنَّ صَدْرَکَ بَحرٌ. (سینه‌ات مانند دریاست.) |
| لٰکِنَّ | اما، ولی، بلکه | ذَهَبتُ إلی المَکْتَبَةِ لٰکِنَّ لا دَرَستُ. (به کتابخانه رفتم اما درس نخواندم.) |
| لَیْتَ | کاش، ای کاش | لَیْتَنا نُسافِرُ. (کاش مسافرت کنیم.) |
| لَعَلَّ | شاید، امید است | لَعَلَّ المِسْطَرَتي في الصَّفِ. (شاید خط‌کشم در کلاس باشد.) |
نکته: از ترکیب «ل‍ـِ + أَنَّ» کلمه «لِأَنَّ» ساخته می‌شود که به معنای «چون، زیرا، برای اینکه» است و درست مانند حروف مشبهة بالفعل عمل می‌کند. یعنی بر سر جمله اسمیه می‌آید و مبتدا را منصوب می‌کند. (مانند «لِماذا ذَهَبتِ إلی الطَبیبِ؟ لِأَنَّ عَندي صُداعٌ.» که بهصورت «چرا به دکتر رفتی؟ چون سردرد دارم.» ترجمه می‌شود.)
با مشاهده فیلم آموزش زبان قرآن ۳ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس می‌توانید انواع حروف مشبهة بالفعل و کاربرد آن‌ها را بیاموزید.
ادات نصب
«ادات نصب» یا «حروف ناصبه» کلمه‌هایی هستند که قبل از فعل مضارع می‌آیند و آن را بهصورت «منصوب» درمی‌آورند. در حالت عادی، فعلهای مضارع بهصورت مرفوع به کار می‌روند اما هرگاه یکی از حروف ناصبه بر سر آن‌ها بیاید، منصوب می‌شوند. تمامی ادات نصب و معنای آن‌ها را در جدول زیر آورده‌ایم. کاربرد هریک از آن‌ها را نیز با مثال نشان داده‌ایم.
| ادوات نصب | معنا | مثال |
| أَنْ | که + مضارع التزامی | أَنْ يَقْرَأَ (که بخواند) |
| لَنْ | هرگز + آینده منفی | لَنْ يَقْرَأَ (هرگز نخواهد خواند) |
| کَیْ | تا که + مضارع التزامی | کَیْ يَقْرَأَ (تا که بخواند) |
| حَتّیٰ | تا / تا اینکه + مضارع التزامی | حَتّیٰ يَقْرَأَ (تا بخواند) |
| لِـ | تا + مضارع التزامی | لِ‍‍يَقْرَأَ (تا بخواند) |
| إذَنْ | تا + مضارع التزامی | إذَنْ يَقْرَأَ (تا بخواند) |
نکته: منظور از منصوب شدن فعل مضارع این است که اگر انتهای آن، حرکت «ـُ» قرار دارد، به‌جای این حرکت، علامت «ـَ» بیاید و اگر انتهای فعل، حرف «ن» قرار دارد، این حرف حذف شود، به‌جز در صیغه‌های جمع مؤنث. (به‌عنوان مثال: يَقْرَأَ، يَقْرَآ، يَقْرَأُوا، تَقْرَأَ، تَقْرَآ، يَقْرَأْنَ، تَقْرَأَ، تَقْرَآ، تَقْرَأُوا، تَقْرَئِي، تَقْرَآ، تَقْرَأْنَ، أَقْرَأَ، نَقْرَأَ)
ادات جزم
«ادات جزم» یا «حروف جازمه» قبل از فعلهای مضارع قرار میگیرند و آن‌ها را مجزوم می‌کنند. فعلهای مضارع در حالت عادی، مرفوع هستند اما اگر بعد از حروف جازمه بیایند، اعراب آن‌ها از مرفوع به مجزوم تغییر می‌کند.
ادات جزم به دو دسته تقسیم می‌شوند. برخی از آن‌ها فقط یک فعل را مجزوم می‌کنند اما برخی دیگر برای مجزوم کردن دو فعل به کار می‌روند. دسته دوم در جمله‌های شرطیه کاربرد دارند. در جدول زیر، ادوات جزم و معنای آن‌ها را مشاهده می‌کنید. در این جدول، مثالی را نیز برای هرکدام ارائه کرده‌ایم.
| ادوات جزم یک فعل | لَمْ | لَمْ يَقْرَأْ (نخواند) |
| لَمّا | لَمّا يَقْرَأْ (هنوز نخوانده است.) | |
| حرف لای نهی |
لا تَقْرَآ (نخوان) لا يَقْرَأْ (نباید بخوانی) |
|
| لام امر (ل‍ـِ) | لِيَقْرَأْ (باید بخوانی) | |
| ادات جزم دو فعل (ادات شرط جازم) | إِنْ (اگر) |
«إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ» (محمد/۷) اگر خدا را یاری کنید، خدا هم شما را یاری می‌کند. |
برای اینکه کاربرد ادات جزم و انواع آن‌ها را بهتر یاد بگیرید، به نکته‌های زیر توجه کنید. البته در فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته‌های تجربی و ریاضی فرادرس نیز نکته‌های مفیدی در این مورد بیان شده است.
- منظور از مجزوم شدن فعل این است که انتهای آن علامت «ـْ» قرار بگیرد یا حرف «ن» از انتهای فعل حذف شود، به‌جز در صیغه‌های جمع مؤنث. (به‌طور مثال: يَقْرَأْ، يَقْرَآ، يَقْرَأُوا، تَقْرَأْ، تَقْرَآ، يَقْرَأْنَ، تَقْرَأْ، تَقْرَآ، تَقْرَأُوا، تَقْرَئِي، تَقْرَآ، تَقْرَأْنَ، أَقْرَأْ، نَقْرَأْ)
- هرگاه «لَمْ» قبل از فعل مضارع قرار بگیرد، آن فعل بهصورت «ماضی منفی ساده» ترجمه می‌شود.
- در صورتی که «لَمّا» قبل از فعل مضارع قرار بگیرد، آن فعل را بهصورت «هنوز + ماضی نقلی منفی» ترجمه میکنیم.
- اگر لای نهی قبل از فعلهای صیغه‌های مخاطب بیاید، بهصورت «فعل نهی فارسی یا امر منفی» ترجمه می‌شود.
- چنانچه لای نهی قبل از فعلهای صیغه‌های غايب و متکلم قرار بگیرد، آن را بهصورت «نباید + مضارع التزامی» ترجمه میکنیم.
- اگر لام امر قبل از فعل بیاید، آن فعل بهصورت «باید + مضارع التزامی» ترجمه می‌شود.
- در زبان عربی، چندین ادات شرط جازم وجود دارد اما از میان آن‌ها، فقط «إِنْ» از نوع حرف است. سایر ادات شرط جازم، از نوع اسم‌اند.
- «لَمْ»، «لَمّا» و «لای نهی»، در دسته «حروف نفی عامل» نیز قرار میگیرند، زیرا علاوه‌بر اینکه اعراب فعل را تغییر می‌دهند، معنای آن را نیز بهصورت منفی درمی‌آورند. در زبان عربی، حروف نفی غیرعامل نیز به کار می‌روند که آن‌ها را در بخش «حروف نفی» بررسی میکنیم.
حروف شبیه به لیس
«حروف شبیه به لَیْسَ» همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است، مانند فعل «لیس»، بر سر جمله اسمیه می‌آیند و مبتدای جمله را منصوب می‌کنند. در این حالت، اعراب خبر تغییری نمی‌کند و مرفوع باقی می‌ماند. در جدول زیر، حروف شبیه به لیس را معرفی کرده‌ایم.
| حروف شبیه به لیس | |
| إنْ | لا |
| ما | لات |
با توجه به مثل زیر، کاربرد حروف شبیه به لیس را به‌خوبی می‌آموزید. در این مثال، حرف «ما» بر سر جمله اسمیه آمده است و خبر آن را منصوب (ـً) کرده است.
«مَا هَذَا بَشَراً» (یوسف/۳۱)
این بشر نیست.
کاربرد حروف شبیه به لیس شرایط خاصی دارد که عبارتند از:
- اسم «ما» و «إنْ» قبل از خبر آن‌ها قرار نگیرد.
- بعد از «ما» از «إنْ» نباید استفاده شود.
- خبر «ما» و «إنْ» با حرف استثنای «إلّا» نیامده باشد.
- اسم و خبر «إنْ» نباید کلمه نکره باشند.
- نباید فاصله‌ای میان اسم و خبر «إنْ» باشد.
- اسم و خبر «لاتَ» باید بر معنای زمان و مکان دلالت کنند.
- اسم «لاتَ» باید از جمله حذف شده باشد.
لای نفی جنس
«لای نفی جنس» یکی از حروف عامل عربی است که بر سر جمله اسمیه می‌آید و مبتدای جمله را منصوب می‌کند. مبتدای جمله‌های اسمیه معمولاً بهصورت مرفوع به کار می‌رود اما اگر لای نفی جنس بر سر جمله بیاید، اعراب مبتدا از مرفوع به منصوب تغییر می‌کند.
لای نفی جنس تأثیری بر اعراب خبر ندارد و آن را تغییر نمی‌دهد. خبر جمله اسمیه، با لای نفی جنس یا بدون آن، بهصورت مرفوع می‌آید. «لای نفی جنس بهصورت «هیچ … نیست» ترجمه می‌شود. برای اینکه کاربرد لای نفی جنس را بیشتر یاد بگیرید، به مثال زیر توجه کنید. در مثال زیر، لای نفی جنس بر سر جمله اسمیه «کتابَ علَی المِنضَدَةِ.» آمده است و «کتابَ» را به‌عنوان اسم خود، منصوب کرده است. خبر لای نفی جنس در این جمله، «موجودٌ» بوده است که از جمله حذف شده است.
لا کتابَ علَی المِنضَدَةِ.
هیچ کتابی روی میز نیست.
در مورد لای نفی جنس و نحوه کاربرد آن به نکته‌های زیر دقت کنید.
- اسم لای نفی جنس معمولاً بدون حرف «ال‍ـ» می‌آید.
- اسم لای نفی جنس معمولاً با حرکت فتحه (ـَ) به کار می‌رود.
- در بسیاری از موارد، خبر لای نفی جنس از جمله حذف می‌شود، مانند مثال بالا.
برای یادگیری نکته‌های تکمیلی در مورد کاربرد لای نفی جنس توصیه میکنیم به فیلم آموزش زبان قرآن ۳ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس مراجعه کنید.
حروف استثناء
«حروف استثناء» برای مستثنی کردن یک موضوع یا پدیده از یک حکم کلی به کار می‌روند. به عبارت دیگر، هرگاه یک نکته کلی را در مورد گروهی از پدیده‌ها بیان کنیم و بخواهیم یکی از آن پدیده‌ها را مستثنی کنیم، حروف استثناء را به کار می‌بریم. پرکاربردترین حروف استثناء را در جدول زیر آورده‌ایم.
| حروف استثناء | ||
| إلّا | خَلا | عَدا |
| لَمّا | حاشا | |
در مورد حروف استثنای عربی، حتماً به نکته‌های زیر توجه داشته باشید.
- ادات استثناء بهصورت «به‌جز، به غیر از، مگر و… ترجمه می‌شوند.
- کلمه‌ای که بعد از حروف استثناء می‌آید، «مستثنیٰ» نامیده می‌شود و معمولاً بهصورت منصوب به کار می‌رود.
- «خَلا» و «عَدا» به‌عنوان فعل نیز به کار می‌روند.
- «سِویٰ» و «غَیْر» نیز کلمه‌های استثناء هستند اما در دسته «حروف» قرار نمی‌گیرد، بلکه نوعی «اسم» به شمار می‌آیند.
برای اینکه کاربرد حروف استثناء را در جمله یاد بگیرید، مثالی را در کادر زیر آورده‌ایم. در این مثال، «إلّا» به‌عنوان حرف استثناء آمده است. «أُخت» نیز مستثنی جمله به شمار می‌آید.
ذَهَبَ کلُّ أُسرَتي إلی البُستانِ إلّا أُختي.
کل خانواده‌ام به باغ رفتند، به‌جز خواهرم.
حروف نداء
در زبان عربی، برای اینکه کسی را خطاب قرار بدهیم، قبل از اسم او، یکی از حروف نداء را به کار می‌بریم. به بیان دیگر، حروف نداء قبل از اسم‌ها می‌آیند و برای خطاب قرار دادن آن‌ها به کار می‌روند. در جدول زیر، حروف ندای عربی را مشاهده می‌کنید.
| حروف نداء | |
| یا | أی (أیُّها / أیَّتُها) |
| أ | أیا |
| آی | آ |
| وا | هیا |
در مورد حروف نداء و کاربرد آن‌ها به نکته‌های زیر توجه داشته باشید. با مشاهده فیلم آموزش زبان قرآن ۳ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس نیز نکته‌های سودمندی را در مورد حروف ندا و کاربرد آن‌ها یاد می‌گیرید.
- کلمه‌ای که بعد از حروف نداء می‌آید، «منادا» نامیده می‌شود.
- «أ» برای منادای نزدیک کاربرد دارد اما «أیا»، «آی»، «أی»، «هَیا» و «آ» برای منادای دور به کار می‌روند.
- اگر منادا دارای حرف تعریف «ال‍ـ» باشد، از «أیُّها» و «أیَّتُها» استفاده میکنیم.
- «أیُّها» برای منادای مذکر و «أیَّتُها» برای منادای مؤنث به کار می‌رود.
- حروف نداء را بهصورت «ای» ترجمه میکنیم.
مثال‌هایی از کاربرد حروف نداء را در کادر زیر قرار داده‌ایم.
یا خالِدَ (ای خالد)
أیُّها الطالِبَ ـ أیَّتُها الطالِبَة (ای دانش‌آموز)
أنَرجِسَ (ای نرگس)
حروف قسم
برای سوگند خوردن از «حروف قسم» استفاده می‌شود. اسمی که بعد از حروف قسم قرار بگیرد، بهصورت مجرور درمی‌آید. در جدول زیر، انواع حروف قسم و کاربرد آن‌ها را با مثال نشان داده‌ایم.
| حروف قسم | معنا | مثال |
| وَ (واو قسم) | قسم به … | وَ اللهِ (به خدا قسم) |
| تَـ (تاء) | سوگند به … | تَاللّه (سوگند به خدا) |
| بِ‍ـ (باء) | قسم به … | بِاللّه (قسم به خداوند) |
آموزش اسم ها و فعل های عربی در فرادرس
در بخش قبلی، انواع حرف در عربی را معرفی کردیم و به این نکته اشاره کردیم که حروف عامل با قرار گرفتن بر سر اسم‌ها و فعلها، اعراب آن‌ها را تغییر می‌دهند. به‌عنوان مثال، حروف جرّ با آمدن بر سر اسم‌ها، آن‌ها را بهصورت مجرور درمی‌آورند یا حروف جازمه با آمدن بر سر اسم‌ها، آن‌ها را مجزوم می‌کنند. برای اینکه تأثیر حروف عامل را بر کلمه‌های بعد از خود درک کنید و با نحوه تغییر اعراب آن‌ها آشنا شوید، در قدم اول لازم است تا حدودی با ساختار «اسم‌ها» و «فعلها»، همین‌طور با انواع آن‌ها آشنا باشید.
برای اینکه اطلاعات خود را در مورد اسم‌ها و فعلهای عربی گسترش بدهید و انواع آن‌ها را بیاموزید، توصیه میکنیم از فیلم‌های آموزشی زیر کمک بگیرید. در هرکدام از فیلم‌های آموزشی زیر، به نکته‌های مهمی در مورد کاربرد اسم‌ها و فعلهای عربی اشاره شده است.
اگر می‌خواهید به‌طور جدی قواعد صرف و نحو عربی را یاد بگیرید یا با اصول ترجمه این زبان آشنا شوید، پیشنهاد میکنیم به مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنید.
انواع حروف غیرعامل
به حروفی که همراه با اسم‌ها و فعلها به کار می‌روند، بدون اینکه اعراب آن‌ها را تغییر بدهند یا تأثیری بر اعراب آن‌ها داشته باشند، حروف غیرعامل گفته می‌شود. در فهرست زیر، برخی از مهم‌ترین حروف غیرعامل عربی را معرفی کرده‌ایم.
- حرف تعریف «ال‍ـ»
- حرف «قَدْ»
- حروف عطف
- حروف استقبال
- حروف استفهام
- حرف تنبیه
- حروف نفی
در ادامه، هم موارد بالا را به‌طور دقیق بررسی میکنیم و هم کاربرد آن‌ها را با مثال نشان می‌دهیم.
حرف تعریف «ال‍ـ»
حرف تعریف «ال‍ـ» یکی از پرکاربردترین انواع حرف در عربی است که بر سر بعضی از اسم‌های معرفه قرار میگیرد اما تأثیری بر اعراب آن‌ها ندارد. به عبارت دیگر، «ال‍ـ» یکی از علامت‌های اسم‌های معرفه است و هرگاه این حرف بر سر اسمی قرار بگیرد، به این معناست که اسم مورد نظر از نوع معرفه است. اسم‌های معرفه و نکره و انواع آن‌ها در فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس به‌طور کامل تدریس شده‌اند. مثال‌هایی از کاربرد این حرف را در جدول زیر نشان داده‌ایم.
| مثال حرف تعریف «ال‍ـ» | ||
| الناجِح | الغُرفَة | المُفردات |
| الطالِبة | الاشعار | الحاسوب |
| الجَوّالات | النّاس | البائِع |
| المُکَذِّبون | البُستان | الکوب |
حرف «قَدْ»
«قَدْ» یکی از حروف غیرعامل است که قبل از فعلهای ماضی و مضارع قرار میگیرد. این حرف ۳ کاربرد اصلی در زبان عربی دارد. کاربردهای «قَدْ» را در ادامه نشان داده‌ایم.
- تأکید: هرگاه «قَدْ» قبل از فعل ماضی بیاید، نقش تأکیدی دارد و در واقع، برای تأکید بر وقوع فعل آمده است.
- تشکیک: در صورتی که «قَدْ» قبل از فعل مضارع بیاید، ممکن است نشان‌دهنده تردید در وقوع فعل باشد.
- تقلیل: چنانچه «قَدْ» قبل از فعل مضارع بیاید، ممکن است بر کم بودن احتمال وقوع فعل دلالت داشته باشد.
در جدول زیر، کاربردهای «قَدْ» و روش ترجمه آن را توضیح داده‌ایم.
| کاربردهای قد (ساختار) | معنا | مثال |
| تأکید (قد + فعل ماضی) | ماضی نقلی | قَدْ جاءَ (آمده است) |
| تشکیک (قد + فعل مضارع) | شاید + مضارع التزامی | قَدْ يَجِيءُ (شاید بیاید) |
| تقلیل (قد + فعل مضارع) | گاهی + مضارع اخباری | قَدْ يَجِيءُ (گاهی می‌آید) |
نکته: برای اینکه تشخیص بدهید آیا «قَدْ» به‌عنوان حرف تشکیک یا تقلیل آمده است، باید به سایر اجزای جمله و معنای آن‌ها دقت کنید.
حروف عطف
«حروف عطف» بین کلمه‌ها یا جمله‌ها قرار میگیرند و آن‌ها را به هم پیوند می‌دهند. انواع حروف عطف و معنای آن‌ها را با مثال در جدول زیر نشان داده‌ایم.
| انواع حروف عطف | معنا | مثال |
| وَ | و | ذَهَبَ خالدٌ و أخوهُ. (خالد و برادرش رفتند.) |
| فَـ | سپس | ذَهَبَ خالدٌ فَأخوهُ. (خالد رفت، سپس برادرش نیز رفت.) |
| ثُمَّ | سپس |
«اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ» (روم/۴۰) خداوند کسی است که شما را آفرید سپس شما را روزی داد. |
| أوْ | یا | أُسَوِّقُ مَعَ والِدي أوْ والِدَتي. (با پدر یا مادرم خرید می‌کنم.) |
| أمْ | یا | أفي الغُرفَةِ أُمّي أمْ في المَطْبَخِ. (مادرم در اتاق یا در آشپزخانه است.) |
| لٰكِنْ | بلکه، لکن | أنا لَستُ مُحاسِبَةٌ لٰكِنْ مُدَرِّسَةٌ. (حسابدار نیستم، بلکه مُدَرّسم.) |
| بَلْ | بلکه | مَریَمٌ ما قَرَأتْ بَلْ کَتَبَتْ. (مریم نخواند، بلکه نوشت.) |
| لا | نه | أنا مُحاسِبَةٌ لا مُدَرِّسَةٌ. (من حسابدارم، نه مدَرّس.) |
| حَتّیٰ | حتی | یَموتُ کُلُّ النّاسِ حتّیٰ الأغنیاءُ. (همه مردم حتی ثروتمندان نیز می‌میرند.) |
برای اینکه کاربرد حروف عطف را بهتر یاد بگیرید، به نکته‌های زیر توجه کنید.
- «فَـ» و «ثُمَّ» هر دو برای نشان دادن توالی دو عمل به کار می‌روند. با این تفاوت که اگر دو عمل بلافاصله رخ بدهند، از «فَـ» استفاده میکنیم اما اگر میان آن‌ها فاصله زمانی باشد، حرف «ثُمَّ» را به کار می‌بریم.
- همراه با حرف عطف «أمْ» از «أ» یا «همزه تسویه» استفاده می‌شود. همان‌طور که در مثال جدول بالا نیز نشان داده شده است.
حروف استقبال
به حرف‌هایی که در ساختار فعلهای مُستَقبَل یا آینده قرار میگیرند، «حروف استقبال» گفته می‌شود. در واقع، با قرار گرفتن حروف استقبال بر سر فعلهای مضارع، فعلهای آینده یا مستقبل ساخته می‌شوند. در جدول زیر، حروف استقبال، یعنی «سَـ» و «سَوفَ»، همچنین کاربرد آن‌ها را با مثال نشان داده‌ایم.
| حروف استقبال | مثال |
| سَـ | سَأَقُولُ (به‌زودی خواهم گفت) |
| سَوفَ | سَوفَ أَقُولُ (خواهم گفت) |
برای یادگیری بهتر حروف استقبال به نکته‌های زیر دقت کنید.
- «سَوفَ» برای اشاره به آینده دور به کار می‌رود.
- «سَـ» برای اشاره به آینده نزدیک کاربرد دارد. به همین دلیل، برای ترجمه آن می‌توانیم از قید «به‌زودی» استفاده کنیم.
حروف استفهام
«حروف استفهام» برای تبدیل جمله‌های خبری (جمله فعلیه یا اسمیه) به جمله‌های پرسشی کاربرد دارند. این حروف، معادل همان کلمه‌های پرسشی در زبان عربی هستند. در جدول زیر، حروف استفهام عربی را نشان داده‌ایم و کاربرد آن‌ها را با مثال مشخص کرده‌ایم.
| حروف استفهام | مثال |
| أَ | أَأنتَ ضَرَبتَ أخاکَ؟ (آیا تو برادرت را زدی؟) |
| هَلْ | هَلْ رَجَعتَ مِن المَدرَسَةِ؟ (آیا از مدرسه برگشتی؟) |
برای اینکه کاربرد حروف استثناء و معنای آن‌ها را به‌خوبی یاد بگیرید، به نکته‌های زیر دقت کنید.
- حرف «أَ» بر سر جمله مثبت و منفی می‌آید.
- حرف «هَلْ» بر سر جمله مثبت قرار میگیرد.
- «أَ» و «هَلْ» را در فارسی بهصورت «آیا» ترجمه میکنیم.
در مطلب زیر از مجله فرادرس، توضیحات کاملی در مورد ادات استفهام و موارد کاربرد آن‌ها ارائه شده است.
حرف خطاب
به حرف «کَ» که انتهای برخی از اسم‌های اشاره می‌آید، حرف خطاب گفته می‌شود. مثال‌هایی از کاربرد این حرف را در جدول زیر آورده‌ایم.
| کاف خطاب | ||
| ذٰلِکَ | ذٰلِکُما | ذٰلِکُم |
حرف ردع
«رَدْع» به معنی بازداشتن است و حرف ردع نیز کلمه‌ای است که برای بازداشتن از انجام کار مورد استفاده قرار میگیرد. «کَلّا» حرف ردع در زبان عربی است که آن را بهصورت «هرگز» ترجمه میکنیم. کاربرد این حرف ردع را در مثال زیر نشان داده‌ایم. در این مثال، برای پاسخ به سؤال مخاطب از حرف ردع «کَلّا» استفاده شده است.
هَلْ تَظلَمُ النّاسَ؟ کَلّا.
آیا به مردم ظلم می‌کنی؟ هرگز.
حروف تنبیه
به حروفی که برای جلب توجه مخاطب به کار می‌روند، «حروف تنبیه» گفته می‌شود. حروف تنبیه معمولاً در ابتدای جمله‌ها قرار میگیرند. در جدول زیر، انواع حروف تنبیه عربی را نشان داده‌ایم.
| حروف تنبیه |
| أما |
| ألا |
| ها |
مثالی از کاربرد این نوع حروف را در کادر زیر مشاهده می‌کنید.
«أَلا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ» (بقره/۱۳)
(آگاه باشید که آن‌ها خود نادان‌اند.)
نکته: حروف «أما» و «ألا» در ابتدای جمله قرار میگیرند اما «ها» هم در ابتدا و انتهای کلمه‌ها (هٰذا ـ أیُّها) و هم در آغاز جمله‌ها (ها إنَّ اللهُ شدیدُ العِقابِ.) می‌آید. همگی این حروف را بهصورت «آگاه باشید» ترجمه میکنیم.
حروف نفی
برای منفی کردن فعلهای ماضی و مضارع از «حروف نفی» استفاده می‌شود. این حروف، به غیر از اینکه معنای فعل را از مثبت به منفی تغییر می‌دهند، تغییر دیگری در فعل ایجاد نمی‌کنند. حروف نفی عربی را همراه با مثال در جدول زیر آورده‌ایم.
| حروف نفی | مثال |
| ما | ما أَرَادَ (نخواست) |
| لا | لا يُرِيدُ (نمی‌خواهد) |
| إنْ | إنْ الکوبُ کَبیرٌ. (لیوان بزرگ نیست.) |
در مورد حروف نفی و کاربرد آن‌ها به نکته‌های زیر دقت کنید.
- «ما» معمولاً قبل از فعلهای ماضی می‌آید اما برای منفی کردن فعلهای مضارع نیز از این حرف استفاده می‌شود.
- «لا» برای منفی کردن فعلهای مضارع به کار می‌رود اما گاهی قبل از فعل ماضی و برای منفی کردن آن نیز کاربرد دارد.
- اگر بعد از «لا»، فعل مضارع مرفوع آمده باشد، «لا» در این حالت از نوع «لای نافیه» است و نوعی حرف غیرعامل به شمار می‌آید.
- اگر بعد از «لا»، فعل مضارع مجزوم به کار رفته باشد، «لا» در این حالت، «لای ناهیه» است و نوعی حرف عامل محسوب می‌شود.
حروف نفی را می‌توانید با مراجعه به فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس نیز بیاموزید.
حرف «ل‍ـِ» ابتداء
لام ابتداء به ابتدای کلمه‌ها متصل می‌شود و بر معنای آن‌ها تأکید می‌کند. مثالی از کاربرد این حرف را در کادر زیر مشاهده می‌کنید. در آیه زیر، برای تأکید بر مفهوم جمله از لام ابتداء استفاده شده است. این حرف در ابتدای کلمه «سَمیع» قرار گرفته است. همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، برای ترجمه آن از قید «به‌راستی‌که» استفاده میکنیم.
«اِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعاءِ» (ابراهیم/۳۹)
به‌راستی‌که پروردگارم، شنونده دعاست.
حروف تحضیض
حروف تحضیض کلمه‌هایی هستند که به ابتدای فعلهای ماضی و مضارع متصل می‌شوند و بر معنای هشدار و توبیخ دلالت دارند. این حروف و کاربرد آن‌ها در جدول زیر مشخص کرده‌ایم.
| حروف تحضیض | معنا و کاربرد |
| هلّا |
هلّا + فعل ماضی: به معنی سرزنش هلّا + فعل مضارع: به معنی طلب شدّت |
| أما | برای خواهش کردن |
| ألا | برای خواهش کردن |
| أولا | دلالت بر ممتنع بودن مفهوم جمله دوم به خاطر مفهوم جمله اول |
| لَوْما | دلالت بر ممتنع بودن مفهوم جمله دوم به خاطر مفهوم جمله اول |
برای آشنایی بیشتر با کاربرد حروف تحضیض به مثال‌های زیر دقت کنید.
مثال ۱
در آیه زیر از حرف تحضیض «لَوْلَا» استفاده شده است.
«فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ» (توبه/۱۲۲)
پس چرا از هر طایفه‌ای، گروهی برای آموختن علم مهیا نباشند؟
مثال ۲
در این آیه، حرف تحضیض «أَلَا» به کار رفته است.
«أَلَا تُقَاتِلُونَ قَوْمًا نَكَثُوا أَيْمَانَهُمْ وَ هَمُّوا بِإِخْرَاجِ الرَّسُولِ» (توبه/۱۳)
آیا با قومی که عهد خود را شکستند و اهتمام کردند که رسول خدا را بیرون کنند، جنگ نمی‌کنید؟
حروف جواب
برای جواب مثبت یا منفی دادن به سؤالها از حروف جواب استفاده می‌شود. این حروف را با معنی در جدول زیر نشان داده‌ایم.
| حروف جواب | |
| نَعَم | بله |
| بَلَی | بله، آری |
| لا | نه، خیر |
مثالی از کاربرد این حروف را در کادر زیر مشاهده می‌کنید.
أتَسکُنُ في هذا البیتِ؟ نَعَم.
آیا در این خانه زندگی می‌کنی؟ بله.
نون تأکید
نون تأکید برای تأکید کردن بر وقوع فعل، به انتهای فعلهای مضارع، فعل نهی، نفی، استفهام و جَحد متصل می‌شود. نون تأکید ۲ نوع دارد که عبارتند از:
- نون تأکید خفیفه: بدون تشدید و بهصورت «نْ» می‌آید.
- نون تأکید ثقیله: با تشدید و بهصورت مفتوح «نَّ» به کار می‌رود.
با توجه به مثال‌های زیر، کاربرد نون تأکید را بهتر یاد می‌گیرید. در کادر زیر، فعل «يَعْرِفُ» را مشاهده می‌کنید که یک بار با نون تأکید خفیفه و بار دیگر با نون تأکید ثقیله آمده است. برای ترجمه هر دوی آن‌ها از قید تأکید «قطعاً» استفاده کرده‌ایم.
يَعْرِفَنْ (قطعاً می‌داند)
يَعْرِفَنَّ (قطعاً می‌داند)
برای اینکه کاربرد نون تأکید را بهتر بیاموزید، به نکته‌های زیر نیز توجه داشته باشید.
- معمولاً هرگاه نون تأکید در انتهای فعل بیاید، ابتدای فعل نیز لام تأکید قرار میگیرد. (مانند: لِيَعْرِفَنَّ)
- می‌دانیم که فعلهای مضارع، معرب هستند اما اگر انتهای آن‌ها نون تأکید قرار بگیرد، مبنی خواهند شد.
نون وقایة
چنانچه ضمیر متصل منصوبی «ي» به انتهای فعل متصل شود، بین آن‌ها «نون وِقایَة» قرار میگیرد. محل قرار گرفتن این حرف را می‌توان بهصورت زیر نشان داد:
فعل + نون وقایة + ضمیر «ي»
برای اینکه با کاربرد نون وقایة بیشتر آشنا شوید، به مثال زیر دقت کنید. در مثال زیر، بین فعل «عَرَفْتَ» و ضمیر «ي»، حرف نون وقایة قرار گرفته است.
هَلْ عَرَفْتَني؟
آیا مرا شناختی؟
برای دسترسی به مثال‌های بیشتری از نون وقایة پیشنهاد میکنیم فیلم آموزش عربی پایه دهم رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس را مشاهده کنید.
حرف «ما» کافّه
حرف مای کافّه با متصل شدن به حروف مشبهة بالفعل، آن‌ها را از عمل بازمی‌دارد. در بخش‌های قبل، با حروف مشبهة بالفعل آشنا شدیم و یاد گرفتیم که هرگاه این حروف قبل از جمله اسمیه قرار بگیرند، مبتدا را بهصورت منصوب درمی‌آورند. اکنون می‌آموزیم که اگر مای کافّه به انتهای حروف مشبهة بالفعل متصل شود، حروف مشبهة بالفعل دیگر تأثیری بر اعراب مبتدا نخواهند داشت.
برای اینکه مای کافّه و کاربرد آن را بهتر یاد بگیرید، به مثال زیر دقت کنید. در جمله زیر از حرف مشبهة بالفعل «إنَّ» استفاده شده است. با این حال، اسم «إنَّ»، یعنی «الإنسانُ» بهصورت مرفوع آمده است. می‌دانیم که در حالت عادی، اسم حروف مشبهة بالفعل باید منصوب باشد اما در جمله زیر، به سبب وجود مای کافه، اسم حرف مشبهة بالفعل بهصورت مرفوع آمده است.
إنَّما الإنسانُ عاقِلٌ.
به‌راستی‌که انسان عاقل است.
«و» حالیه
در زبان عربی برای بیان حالت «فاعل» یا «مفعول» در زمان وقوع فعل، از «حال» یا «قید حالت» استفاده می‌شود. حال به‌طور کلی به ۳ صورت «مفرد»، «جمله» و «شبه‌جمله» به کار می‌رود. چنانچه حال بهصورت جمله بیاید، ابتدای آن، حرف غیرعامل «وَ» قرار میگیرد. برای آشنایی بیشتر با واو حالیه به مثال زیر دقت کنید.
در مثال زیر، کل جمله «و هُوَ جالِسٌ»، حالت فاعل (جدّ) را در زمان وقوع فعل نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، ابتدای این جمله، حرف «و» حالیه قرار گرفته است.
جدّي يَقْرَأُ الکتابَ و هُوَ جالِسٌ.
پدربزرگم در حالی که نشسته است، کتاب می‌خواند.
مثال انواع حرف در عربی
با مطالعه بخش‌های قبلی، به انواع حرف در عربی پی بردید. همچنین با کاربرد هرکدام از آن‌ها آشنا شدید. در ادامه، برای اینکه کاربرد این حروف را در جمله‌های عربی مشاهده کنید و آن‌ها را راحت‌تر تشخیص بدهید، مثال‌هایی را با هم بررسی میکنیم. برای یادگیری مثال‌های بیشتری از انواع حرف در عربی می‌توانید به فیلم آموزش عربی پایه دهم فرادرس مراجعه کنید.
مثال اول
برای یادگیری انواع حرف در عربی به مثال زیر دقت کنید.
«إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَ رَافِعُكَ إِلَيَّ» (آل‌عمران/۵۵)
حروف این آیه و انواع آن‌ها را در ادامه مشخص کرده‌ایم.
- يَا: حرف نداء (عامل)
- إنَّ (إِنِّي): حرف مشبهة بالفعل (عامل)
- وَ: حرف عطف (غیرعامل)
- إلی (إِلَيَّ): حرف جرّ (عامل)
مثال دوم
در مثال زیر، کاربرد حروف عربی به‌خوبی نشان داده شده است.
«كَلَّا لَا تُطِعْهُ وَ اسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ» (علق/۱۹)
در ادامه، انواع حروف این آیه را نشان داده‌ایم.
- كَلَّا: حرف ردع (غیرعامل)
- لَا: حرف نهی (عامل)
- وَ: حرف عطف (غیرعامل)
مثال سوم
در این مثال، برخی از مهم‌ترین حروف عربی به کار رفته‌اند.
«مِنْ آیَاتِهِ أَنَّکَ تَرَی الْأَرْضَ خَاشِعَةًً» (فصلت/۳۹)
انواع حروف به‌کاررفته در این آیه را در فهرست زیر مشخص کرده‌ایم.
- مِنْ: حرف جرّ (عامل)
- أَنَّ: حرف مشبهة بالفعل (عامل)
- الْ‍ـ (الْأَرْضَ): حرف تعریف
مثال چهارم
در مثال زیر، برخی از حروف عربی را مشاهده می‌کنید.
«هَلْ اَتى عَلَى الْاِنْسانِ حينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئاً مَذْكُوراً» (انسان/۱)
در فهرست زیر، انواع حروف این آیه را مشاهده می‌کنید.
- هَلْ: حرف استفهام (غیرعامل)
- عَلَى: حرف جرّ (عامل)
- الْ‍ـ (الْاِنْسانِ): حرف تعریف (غیر عامل)
- مِن: حرف جرّ (عامل)
- الْ‍ـ (الدَّهْرِ): حرف تعریف (غیرعامل)
- لَمْ: ادات جزم و حرف نفی (عامل)
مثال پنجم
با دقت به مثال زیر، کاربرد برخی از رایجترین حروف عربی نشان داده شده است.
«هَلْ مِنْ خالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» (فاطر/۳)
در ادامه نشان داده‌ایم که کدامیک از انواع حروف در عربی، در آیه زیر به کار رفته‌اند.
- هَلْ: حرف استفهام (غیرعامل)
- مِنْ و مِنَ: حرف جرّ (عامل)
- ال‍ـ (السَّماءِ ـ الْأَرْضِ): حرف تعریف (غیرعامل)
- وَ: حرف عطف (غیرعامل)
مثال ششم
در این مثال، کاربرد برخی از انواع حرف در عربی نشان داده شده است.
«وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ» (بقره/۱۸۷)
نوع حروف آیه زیر را در فهرست زیر بیان کرده‌ایم.
- وَ: حرف عطف (غیرعامل)
- حتّی: ادات نصب (عامل)
- لَ‍ـ (لَكُمُ): حرف جرّ (عامل)
- الْ‍ـ (الْخَيْطُ ـ الْأَبْيَضُ ـ الْأَسْوَدِ): حرف تعریف (غیرعامل)
مثال هفتم
در این مثال، نحوه کاربرد برخی از حروف عربی را نشان داده‌ایم.
«فَقَدْ سَأَلُوا مُوسَىٰ أَكْبَرَ مِنْ ذَٰلِكَ فَقَالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً» (نساء/۱۳۵)
در آیه زیر از حروف زیر استفاده شده است.
- فَـ (فَقَدْ ـ فَقَالُوا): حرف عطف (غیرعامل)
- قَدْ: حرف تأکید و تحقیق (غیرعامل)
- مِنْ: حرف جرّ (عامل)
- كَ (ذٰلِكَ): حرف خطاب (غیرعامل)
مثال هشتم
با توجه به مثال زیر، کاربرد برخی از رایجترین حروف عربی را می‌آموزید.
«هَذَا أَكْبَرُ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ» (انعام/۷۸)
انواع حروف آیه زیر شامل این موارند:
- ها (هَذَا): حرف تنبیه (غیرعامل)
- فَـ (فَلَمَّا): حرف عطف (غیرعامل)
- يَا: حرف نداء (عامل)
- إِنَّ: حرف مشبهة بالفعل (عامل)
- مِنْ («مِنْ + ما» در «مِمَّا»): حرف جرّ (عامل)
نکته: در این جمله، «لَمَّا» ظرف زمان است، زیرا قبل از فعل ماضی آمده است. بنابراین، ادات جزم به شمار نمی‌آید. «ما» نیز در این جمله موصول است، نه حرف نفی.
مثال نهم
برای آشنایی بیشتر با حروف عربی، به مثال زیر دقت کنید.
«وَ تَاللَّهِ لَأَكِيدَنَّ أَصْنَامَكُمْ» (حج/۲۹)
انواع حروف آیه زیر، عبارتند از:
- وَ: حرف عطف (غیرعامل)
- تَـ: حرف قسم (عامل)
- لَ‍ـ: لام ابتداء (غیرعامل)
- نَّ: نون تأکید (غیرعامل)
مثال دهم
به کمک این مثال، کاربرد برخی از حروف عربی را می‌آموزید.
«لَوْلَا أَرْسَلْتَ إِلَيْنَا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آيَاتِكَ» (طه/۱۳۴)
انواع حروف این آیه را در فهرست زیر مشخص کرده‌ایم.
- لَوْلَا: حرف تحضیض (غیرعامل)
- إِلَي (إِلَيْنَا): حرف جرّ (عامل)
- فَـ (فَنَتَّبِعَ): حرف عطف (غیرعامل)
مثال یازدهم
در این مثال، نحوه استفاده از برخی حروف عربی نشان داده شده است.
«فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لِي وَ لَا تَكْفُرُونِ» (بقره/۲۵۲)
حروف زیر در این آیه به کار رفته‌اند.
- فَـ (فَاذْكُرُونِي): حرف عطف (غیرعامل)
- ن‍ـ (فَاذْكُرُونِي): نون وقایة (غیرعامل)
- وَ: حرف عطف (غیرعامل)
- لِـ (لِي): حرف جرّ (عامل)
- لَا: حرف نفی (غیرعامل)
مثال دوازدهم
در کادر زیر، مثالی برای کاربرد انواع حرف در عربی ارائه کرده‌ایم.
«إِنَّما نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْماً» (آل‌عمران/۱۸۷)
در فهرست زیر، نوع حروف این آیه را ملاحظه می‌کنید.
- إِنَّ: حرف مشبهة بالفعل (عامل)
- ما: مای کافّه (غیرعامل)
- لَ‍ـ (لَهُمْ): حرف جرّ (عامل)
- لِـ (لِيَزْدادُوا): ادات نصب (عامل)
مثال سیزدهم
انواع حروف عربی را با دقت به مثال زیر بهتر یاد می‌گیرید.
«کَذلِکَ یُوحی اِلَیْکَ وَ اِلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکَ اللَّهُ» (شوریٰ/۳)
حروف آیه زیر و نوع آن‌ها را در فهرست زیر مشخص کرده‌ایم.
- کَ (کَذلِکَ): حرف خطاب (غیرعامل)
- اِلَی: حرف جرّ (عامل)
- وَ: حرف عطف (غیرعامل)
- مِنْ: حرف جرّ (عامل)
مثال چهاردهم
در جمله زیر، دو مورد از حروف پرکاربرد عربی ارائه شده‌اند.
«وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ» (یس/۳۰۲)
حروف این آیه و نوع آن‌ها را در ادامه نشان داده‌ایم.
- وَ: حرف قسم (عامل)
- ال‍ـ (الْقُرْآنِ ـ الْحَکِیمِ): حرف تعریف (غیرعامل)
مثال پانزدهم
برای یادگیری بیشتر حروف عربی، به جمله زیر دقت کنید.
«قَالَ لَا تَثْرِیبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ» (یوسف/۹۲)
انواع حروف این آیه را در فهرست زیر آورده‌ایم.
- لَا: حرف نفی (غیرعامل)
- عَلَی: حرف جرّ (عامل)
- ال‍ـ (الْیَوْمَ): حرف تعریف (غیرعامل)
روش تجزیه و ترکیب حروف عربی
تا اینجا یاد گرفتید که انواع حرف در عربی چیست و هرکدام چه کاربردی دارند. همچنین مثال‌هایی از آن‌ها را در جمله‌های عربی بررسی کردید. با این حال، هنوز با روش تجزیه و ترکیب این حروف و نحوه بیان مشخصات آن‌ها آشنا نشده‌اید.
در این بخش نشان می‌دهیم که هنگام تجزیه و ترکیب جمله‌های عربی، هرگاه با انواع حروف عربی برخورد کردید، چگونه مشخصات و اعراب آن‌ها را بیان کنید. در ادامه، ابتدا روش تجزیه و تحلیل صرفی حروف را مشخص میکنیم، سپس روش ترکیب آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
تجزیه و تحلیل صرفی انواع حروف
برای تحلیل صرفی حروف، باید به مشخصات زیر اشاره کنید:
- نوع حرف (حرف جرّ، حرف عطف، حرف مشبهة بالفعل و…)
- نوع بناء (مبنی بر فتحه، مبنی بر ضمّه، مبنی بر کسره و مبنی بر سکون)
- عامل یا غیرعامل بودن حرف (اگر عامل باشد باید نوع عمل آن را مشخص کنید.)
برای اینکه تحلیل صرفی حروف را به‌طور عملی یاد بگیرید، مثالی را با هم بررسی میکنیم.
رَجَعتُ مِن المَطارِ.
مِن: حرف جرّ، مبنی بر سکون، عامل جرّ
ترکیب انواع حروف
در ترکیب جمله‌های عربی، برای مشخص کردن حروف، فقط لازم است به نوع حرف و تأثیر حروف عامل بر اعراب کلمه بعد از خود اشاره کنید. مثالی از ترکیب حروف را در کادر زیر آورده‌ایم.
دَرَستُ في الغُرفَةِ.
في الغُرفَةِ: جار و مجرور
آموختن انواع واژگان عربی با مشاهده فیلم های آموزشی فرادرس
در این مطلب کوشیدیم انواع حروف عربی و کاربرد آن‌ها را در جمله‌ها بررسی کنیم. همان‌طور که می‌دانید، دستورنویسان عربی، واژگان این زبان را به سه دسته «اسم»، «فعل» و «حرف» دسته‌بندی کرده‌اند. با این وصف، چنانچه بخواهید ساختارهای زبان عربی و صرف و نحو آن را به‌خوبی یاد بگیرید، صرفاً آشنایی با حروف و انواع آن‌ها کفایت نمی‌کند. در فهرست زیر، برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را معرفی کرده‌ایم که با تهیه و مشاهده آن‌ها می‌توانید اسم‌ها و فعلهای عربی را نیز به‌طور کامل یاد بگیرید.
به مخاطبانی که قصد دارند سایر قواعد زبان عربی را با مثال‌های متنوع یاد بگیرند و ده‌ها نکته کاربردی را در مورد ترجمه زبان عربی بیاموزند، پیشنهاد میکنیم به مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنند.
سؤالات متداول
در بخش‌های قبلی، ضمن اینکه با انواع حرف در عربی آشنا شدید، کاربرد آن‌ها را نیز یاد گرفتید. با وجود این، ممکن است هنوز هم نکته‌های در ذهنتان مبهم مانده باشد یا سؤال‌هایی در مورد این مبحث داشته باشید. برای رفع ابهام از مبحث انواع حرف در عربی، در این بخش، به برخی از سؤالات متداول اشاره میکنیم و به آن‌ها پاسخ می‌دهیم.
آیا هر کلمه‌ای که بعد از حروف عامل بیاید، حرکت انتهای آن تغییر می‌کند؟
خیر، کلمه‌های مبنی، همیشه ظاهر یکسانی دارند و اعرابشان تغییر نمی‌کند، حتی اگر بعد از حروف عامل قرار بگیرند.
کدامیک از حروف عامل، عامل نصب هستند؟
ادوات ناصبه، لای نفی جنس، حروف مشبهة بالفعل، ادات استثناء، ادات نداء و… عامل نصب به شمار می‌آیند.
کدامیک از انواع حرف در عربی، عامل جرّ محسوب می‌شوند؟
حروف جرّ و قسم، عامل جرّ محسوب می‌شوند.
کدامیک از حروف، مخصوص اسم‌ها هستند؟
«حروف جرّ»، «حروف استثناء»، «حروف نداء»، «حرف تعریف»، «حرف خطاب»، «حرف تنبیه» و… مخصوص اسم‌ها هستند.
کدامیک از انواع حرف در عربی مخصوص فعلها هستند؟
«حروف جازمه»، «حروف ناصبه»، «حروف استقبال»، «نون» تأکید، نون وقایة و… مخصوص فعلها هستند.
کدامیک از حروف مخصوص جمله هستند؟
«حروف استفهام»، حروف تصدیق، برخی از «حروف عطف» و… مخصوص جمله‌ها هستند.
تمرین انواع حرف در عربی
تا اینجا یاد گرفتید که انواع حرف در عربی چیست و هرکدام چه کاربردی دارند. حروف عربی بسیار متنوع‌اند و کاربردهای گوناگونی دارند. برای اینکه انواع و معنای آن‌ها را به‌خوبی یاد بگیرید، لازم است کاربرد آن‌ها را بارهاو‌بارها تمرین کنید. در ادامه، تمرین‌هایی را مرور انواع حروف عربی ارائه کرده‌ایم.
این بخش شامل ۲۰ تمرین چهارگزینه‌ای است. برای جواب دادن به هر سؤال، باید یکی از گزینه‌ها را علامت بزنید. برای مشاهده گزینه درست، فقط لازم است روی گزینه «مشاهده جواب» که زیر هر سؤال قرار دارد، کلیک کنید. برخی از سؤالها دارای پاسخ تشریحی هم هستند. با کلیک کردن روی گزینه «شرح پاسخ»، به جواب تشریحی آن‌ها دسترسی خواهید داشت.
بعد از اینکه به همه سؤالها جواب دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده می‌شود. با کلیک روی آن می‌توانید تعداد امتیازهای خود را در این آزمون مشاهده کنید.
۱- نوع حروف زیر را به ترتیب مشخص کنید.
کَلّا ـ ما ـ ها ـ نَّ
تأکید ـ عطف ـ تحضیض ـ جزم
حرف تعریف ـ استقبال ـ کافّه ـ حالیه
نفی ـ خطاب ـ جواب ـ نون وقایة
ردع ـ نفی ـ تنبیه ـ نون تأکید
۲- در همه گزینه‌ها از حروف عامل استفاده شده است، به جز…
«وَ مَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى» (أنفال/۱۷)
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ» (أنفال/۲۰)
«وَ لَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ» (بقره/۱۵۴)
«وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ» (واقعه/۸۵)
در گزینه دوم از حروف ندای «یا» و «أیّ»، حرف تنبیه «ها» و حرف عطف «و» استفاده شده است که همگی غیرعامل‌اند.
۳- همه گزینه‌ها، کلمه بعد از خود را منصوب می‌کنند، به‌جز…
گزینه‌های اول تا سوم، ادوات نصب و عامل نصب هستند. گزینه چهارم ادات جزم است که فعل بعد از خود را مجزوم می‌کند، نه منصوب.
۴- در کدام گزینه، عامل جزم به کار رفته است؟
«وَ قَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِمْ بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ» (مائده/۴۶)
«وَ لَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ» (بقره/۱۰۱)
«لَمَّا يَذُوقُوا عَذَابِ» (ص/۸)
«إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاءُ حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ» (حاقة/۱۱)
در گزینه اول از کلمه پرسشی «لِما» استفاده شده است. در گزینه‌های دوم و چهارم، «لَمّا» قبل از فعل ماضی آمده است، بنابراین ظرف زمان است، نه ادات جزم.
۵- کدام گزینه در مورد جمله زیر درست است؟
«كَلَّا إِنَّهُ تَذْكِرَةٌ» (مدثر/۵۴)
در آن از دو حرف غیرعامل استفاده شده است.
در این جمله، حرف عامل نصب به کار رفته است.
دو حرف عامل در این جمله به کار رفته‌اند.
در این جمله از حرف تحضیض استفاده شده است.
«کَلّا» و «إنَّ» حروفی هستند که در این آیه به کار رفته‌اند. اولی غیرعامل است اما دومی عامل نصب به شمار می‌آید.
۶- در کدام گزینه از حروف مشبهة بالفعل استفاده شده است؟
«قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ» (یس/۲۶)
«وَ إِنْ كُنْتُمْ عَلَى سَفَرٍ وَ لَمْ تَجِدُوا كَاتِبًا فَرِهَانٌ مَقْبُوضَةٌ» (بقره/۲۸۳)
«أَهُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ» (زخرف/۳۲)
«لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ» (توبه/۲۵)
در گزینه اول، «لَیْتَ» حرف مشبهة بالفعل است.
۷- کاربرد حرف «قد» در کدام گزینه متفاوت است؟
قَدْ عَمِلْنَ
قَدْ عَمِلْتُمْ
قَدْ عَمِلْنَا
قَدْ تَعْمَلَانِ
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۸- حرف نداء را در جمله زیر مشخص کنید.
«فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ» (صافات/۱۰۲)
۹- در کدام گزینه، حرف استفهام به کار رفته است؟
«فَأَمَّا عَادٌ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ» (فصلت/۱۵)
«قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ» (انعام/۱۴۵)
«أَكَانَ لِلنَّاسِ عَجَبًا أَنْ أَوْحَيْنَا إِلَى رَجُلٍ مِنْهُمْ» (یونس/۲)
«وَ لَوْ يُعَجِّلُ اللَّهُ لِلنَّاسِ الشَّرَّ اسْتِعْجَالَهُمْ بِالْخَيْرِ» (یونس/۱۱)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۰- در کدام گزینه، از حرف نفی استفاده نشده است؟
«يَقُولُونَ لَوْ كَانَ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ مَا قُتِلْنَا هَاهُنَا» (آل‌عمران/۱۵۴)
«وَ اتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ» (بقره/۱۰۲)
«وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ» (إسراء/۱۱۱)
«كَلَّا لَمَّا يَقْضِ مَا أَمَرَهُ» (عبس/۲۳)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۱- لای نفی جنس در کدام گزینه آمده است؟
«فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَ تَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا» (بقره/۲۳۳)
«وَ لَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا» (کهف/۴۹)
«قَاتِلُوا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ لَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ» (توبه/۲۹)
«أَهَؤُلَاءِ الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لَا يَنَالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ» (أعراف/۴۹)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۲- نوع «و» را در جمله زیر مشخص کنید.
«المُعَلِّمةُ فَتَحَت الکتابَ و هی جالِسَةٌ.»
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۳- کدامیک از حروف جمله زیر از نوع عامل است؟
««سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ» (مؤمنون/۸۵)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۴- ادات استثناء در کدام گزینه به کار رفته است؟
«أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ» (فصلت/۱۴)
«أَلَا إِنَّ عَادًا كَفَرُوا رَبَّهُمْ أَلَا بُعْدًا لِعَادٍ قَوْمِ هُودٍ» (هود/۶۰)
«أَلَا إِنَّ ثَمُودَ كَفَرُوا رَبَّهُمْ أَلَا بُعْدًا لِثَمُودَ» (هود/۶۸)
«أَلَا إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُحِيطٌ» (فصلت/۵۴)
۱۵- کدامیک از حروف زیر، «حرف تنبیه» است؟
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۶- در کدام گزینه، از حرف استقبال استفاده شده است؟
لَنْ يَسْتَخْرِجَ
سَيَسْتَخْرِجُ
لَمْ يَسْتَخْرِجْ
لِمّا يَسْتَخْرِجْ
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۷- نوع «لا» در کدام گزینه متفاوت است؟
«لَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لَا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» (آل‌عمران/۷۷)
«قُلْ لَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ» (أنعام/۵۰)
«وَ قَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ» (إسراء/۲۳)
«وَ هُمْ لَا يُبْصِرُونَ» (أعراف/۱۹۸)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۸- کدامیک از حروف جمله زیر، نشانه معرفه بودن است؟
«وَ هُوَ الَّذِي أَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَكَفُورٌ» (حج/۶۶)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۱۹- حرف عطف را در جمله زیر مشخص کنید.
«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَلَكَهُ يَنَابِيعَ فِي الْأَرْضِ» (زمر/۲۱)
مشاهده پاسخ تشریحی برخی از سوالات، نیاز به عضویت در مجله فرادرس و ورود به آن دارد.
۲۰- تحلیل صرفی حرف «لا» در جمله زیر به چه صورت است؟
«يَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيْبَ فِيهِ» (نساء/۸۷)
«لا» نافیة للجنس، مبنی بر فتحه، غیرعامل
«لا» ناهیة، مبنی بر سکون، عامل نصب
«لا» نافیة للجنس، مبنی بر فتحه، عامل نصب
«لا» ناهیة، مبنی بر سکون، غیرعامل
جدول خلاصه انواع حرف در عربی
در این مطلب از مجله فرادرس، انواع حرف در عربی را بررسی کردیم و کاربردهای آن‌ها نشان دادیم. در جدول زیر، برخی از مهم‌ترین انواع حرف در عربی را با مثال ارائه کرده‌ایم.
| حروف عامل | حروف جرّ (في، إلیٰ) |
| حروف مشبهة بالفعل (إِنَّ، کَأنَّ) | |
| ادوات نصب (أَنْ، لَنْ) | |
| ادوات جزم (لَمْ، لَمّا) | |
| حروف شبیه به لیس (إنْ، لات) | |
| لای نفی جنس | |
| حروف استثناء (إلّا) | |
| حروف نداء (یا) | |
| حروف قسم (وَ) | |
| حروف غیرعامل | «ال‍ـ» تعریف (المُعَلِّم) |
| قَدْ | |
| حروف عطف (و) | |
| حروف استقبال (سوف) | |
| حروف استفهام (هَلْ) | |
| حرف خطاب (ذٰلِکَ) | |
| حرف ردع (کَلّا) | |
| حرف تنبیه (أما، ها) | |
| حرف نفی (لا، ما) | |
| لام ابتداء | |
| حروف تحضیض (ألا، هلّا) | |
| حروف جواب (نَعَم) | |
| نون تأکید | |
| نون وقایة | |
| مای کافّه | |
| واو حالیه |
source