کبد گیرنده‌ حسی ندارد بنابراین در صورت بروز بیماری‌های کبد، فرد بیمار ممکن است در نواحی اطراف کبد، درد را احساس کند. درد در نواحی گردن و شانه در این دسته از بیماران شایع است. این درد مزمن و مبهم است و می‌تواند با خستگی و ناراحتی عمومی بدن همراه باشد. درمان‌های خانگی برای کاهش درد کبد وجود دارند اما در صورت ادامه یافتن درد بیش از چند ساعت الی چند روز، باید به پزشک مراجعه کرد تا از خطر بروز بیماری‌های کبدی کاست. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم که درد کبد کجاست و با بررسی علائم آسیب کبدی، موارد خطرآفرین بیماری‌های کبدی را نیز بررسی می‌کنیم. یاد خواهیم گرفت که چطور از سلامت کبد حفاظت کنیم و تفاوت درد کبد و درد کیسه صفرا را نیز خواهیم شناخت.

درد کبد کجاست؟

با توجه به تنوعی که در درد کبد وجود دارد، تشخیص این درد ممکن است دشوار باشد. در اصل کبد اعصابی برای دریافت و درک حس درد ندارد، بنابراین حس دردی که به دلیل بیماری‌های کبدی ایجاد می‌شود به التهاب یا آسیب‌ به بافت‌های اطراف برمی‌گردد. اما برای این که بتوانیم بفهمیم درد کبد کجاست، باید بدانیم محل قرارگیری کبد در بدن کجاست.

کبد در نزدیکی قفسه سینه زیر دیافراگم قرار دارد. این اندام در سمت راست بدن فضایی را درست در بالای معده و روده کوچک اشغال کرده است.

۸۰ درصد افرادی که به بیماری سیروز کبدی مبتلا هستند، از دردی کسل‌کننده و ضربان‌دار شکایت می‌کنند. این درد به طور معمول در ناحیه شکم حس می‌شود اما مبتلایان به سیروز کبدی ممکن است در نواحی کمر، شانه‌ها و مفاصل بزرگ نیز احساس درد داشته باشند.

بیماری‌های کبدی می‌توانند باعث ایجاد حس درد در نواحی بشوند که ارتباطی به کبد ندارد. برای مثال در این بیماران درد در نواحی شانه و گردن، بسیار رایج است. همچنین کبد می تواند باعث التهاب در بدن نیز بشود که در نهایت یک احساس ناراحتی عمومی را برای بیمار به همراه خواهد داشت. بیماری کبدی می‌تواند باعث آسیت یا تجمع مایع در شکم نیز بشود که از علائم آن می توان به درد شدید یا حتی درد هنگام تنفس اشاره کرد.

چه چیزی درد کبد را ایجاد می‌کند؟

بالاتر گفتیم که درد کبد کجاست اما در ادامه می‌خواهیم عوامل ایجادکننده درد در کبد را نیز بیان کنیم. درد کبد می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل کبدی یا اختلالی در دیگر بخش‌های بدن باشد. ازجمله شرایطی که به طور مستقیم کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث درد در این اندام می‌شوند، می‌توان به موارد ذکر شده در جدول زیر اشاره کرد.

گاهی آسیب کبد باعث بروز درد در دیگر بخش‌های بدن می‌شود. کبد گیرنده درد ندارد، بنابراین بافت‌های اطراف یا دیگر قسمت‌های بدن مانند شانه‌ها و گردن ممکن است پیام درد را مخابره کنند. در صورتی که تمایل دارید راجع به بیماری کبد چرب اطلاعات بیشتر و کامل‌تری کسب کنید، به شما مطالعه مطلب «کبد چرب چیست؟ — به زبان ساده» از مجله فرادرس را پیشنهاد می‌کنیم.

برای بسیاری از افراد تعیین دقیق محل درد مربوط به بیماری‌های کبدی دشوار است زیرا درد این بیماری‌ها اغلب به صفاق ربط داده می‌شود. صفاق پوششی است که دیواره شکم و اندام‌های درون آن را می‌پوشاند.

«سندرم فیتز-هیو-کورتیس» (Fitz Hugh Curtis syndrome) یکی از انواع بیماری‌هایی است که کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند درد عمومی در شکم ایجاد کند. این بیماری نادر بیشتر در زنان رخ می‌دهد و می‌تواند از عوارض بیماری «التهابی لگن» (Pelvic Inflammatory | PID) باشد. این بیماری روی صفاق و بافت های اطراف کبد تاثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به این بیماری معمولاً درد شدید و ناگهانی را در قسمت بالای سمت راست شکم، شانه و بازو راست تجربه می‌کنند.

علائم آسیب کبد

درد تنها نشانه بیماری‌های کبدی نیست. با توجه به فعالیت‌های کبد مانند تولید و ذخیره مواد مغذی و فیلتر کردن سموم، فرد بیمار مشکلات متنوعی را تجربه خواهد کرد. در ادامه بعضی از علائم و نشانه‌های رایج بیماری‌های کبدی را معرفی خواهیم کرد.

• خستگی
• زرد شدن پوست یا سفیدی چشم‌ها (زردی)
• ادرار تیره
• ورم مچ یا ساق پا
• خارش پوست
• از دست دادن اشتها

با این وجود بیمارانی را می‌بینیم که به بیماری‌های کبدی مبتلا هستند اما هیچ کدام از علائم شاخص را نشان نمی دهند. در این شرایط می‌توان آسیب‌های کبدی را از طریق آزمایش خون تشخیص داد. علائمی که از طریق خون می‌توان پیگیری کرد، به طور معمول به میزان بالای برخی آنزیم‌ها در خون افراد برمی‌گردند. همچنین میزان بیلی روبین و آلبومین نیز اهمیت بالایی دارند، زیرا در بیماری‌های کبدی به ترتیب افزایش و کاهش می‌یابند.

مسیر یادگیری فیزیولوژی با فرادرس

فیزیولوژی، زیر گروهی از زیست شناسی است که به مطالعه اندام‌های موجودات زنده می‌‌پردازد و شاخه‌های متنوعی از زیست‌شناسی ازجمله آناتومی، اندام‌های بدن موجودات زنده و سلول‌هایشان، ترکیبات بیولوژیکی و غیره می‌پردازد. با توجه به این تعریف، متوجه می‌شویم که فیزیولوژی دنیای وسیعی دارد و از دنیای گیاهان گرفته تا جانوران و حتی مطالعه سلولی، می‌توان مطالعات فیزیولوژیکی انجام دهد.

فرادرس دوره‌های گوناگونی را در رابطه با فیزیولوژی منتشر کرده است که در ادامه تعدادی از آن‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.

برای مشاهده تمام فیلم‌های آموزشی مربوط به فیزیولوژی، به شما بازدید از مجموعه فیلم‌های آموزش فیزیولوژی فرادرس را پیشنهاد می‌کنیم.

عوامل خطرآفرین برای بیماری کبدی

استفاده از الکل یکی از اصلی‌ترین عواملی است که با بیماری‌های کبدی ارتباط دارد. کبد همه انواع مواد آسیب‌زای موجود در بدن را فیلتر می‌کند. این شامل فرآورده‌های جانبی غذایی که می‌خوریم، داروها و الکل نیز می‌شود. با دنبال کردن راه‌های پیشگیرانه زیر می‌توانید خطر بروز و گسترش بیماری‌های کبدی را کاهش دهید.

•  از مصرف بیش از حد دارو اجتناب کنید.
• الکل خوراکی مصرف نکنید.
• از مصرف مواد شیمیایی مضر و آفت کش‌ها اجتناب کنید.
• از سرنگ فرد دیگری استفاده نکنید.
• هنگام خالکوبی یا پیرسینگ اطمینان پیدا کنید که از ابزارهای یکبار مصرف استفاده شود.
• یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید.
• به طور منظم ورزش کنید.

تعدادی از بیماری‌ها می‌توانند باعث آسیب کبدی شوند، بنابراین پیشگیری از ابتلا به آن‌ها به حفظ سلامت کبد کمک قابل توجهی می‌کنند. از جمله این راه‌ها می توان به واکسن زدن برای پیشگیری از ابتلا به ویروس‌هایی مانند هپاتیت A و هپاتیت B اشاره کرد، همچنین برای بیماری‌هایی مانند هپاتیت C ، سرطان کبد و دیابت نیز باید چکاپ‌های منظم انجام داد و تحت نظر بود.

چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟

تشخیص علائم اولیه بیماری‌های کبدی دشوار است. خستگی جزو رایج‌ترین علائم اولیه است که می‌تواند با موارد زیادی از جمله بیماری‌های گوناگون و سبک زندگی فرد ارتباط داشته باشد. به طور معمول بیماری‌های کبدی تا زمان بروز علائم ثانویه مانند کبودی، زردی، خارش یا درد در ناحیه شکم، مشخص نمی‌شوند. در صورتی که نشانه‌های زیر را در خود مشاهده کردید باید به پزشک مراجعه کنید تا از سلامت کبد خود مطمئن شوید.

• اسهال
• خون‌ریزی بدون توقف
• استفراغ یا سرفه خونی
• گیجی
• پوست یا سفیدی چشم‌ خیلی زرد
• ناراحتی یا درد در سمت راست شکم
• شکم متورم به علت تجمع مایعات

در صورت داشتن علائم فوق، پزشک معالج ممکن است دستور انجام آزمایش‌های تخصصی را بدهد تا بهترین راه درمان به فرد بیمار توصیه شود.

درد کبد چطور تشخیص داده می‌شود؟

مهم‌ترین بخش حفاظت از سلامتی کبد، اطلاع دادن لیست داروها، غذاها و میزان الکلی که مصرف می‌کنید به پزشکتان است. زیرا همه این عوامل می‌توانند در ایجاد و گسترش بیماری‌های کبدی نقش داشته باشند.

اگر در خانواده شما سابق بیماری کبدی وجود دارد، ممکن است پزشک شما بخواهد که به طور مرتب تحت نظر باشید تا معاینه‌های بالینی و آزمایش خون انجام دهید و به این که درد کبد کجاست، اهمیت بدهید. معاینه‌های مربوط به بیماری‌های کبدی ممکن است شامل موارد زیر باشد.

• معاینه بالینی برای تورم شکمی یا التهاب
• چک کردن پوست و چشم‌ها برای زردی
• آزمایش عملکرد کبد
• سونوگرافی کبد
• سی‌تی اسکن
• ام‌آر‌آی
• بیوپسی کبد

در صورت نیاز ممکن است که پزشکان فوق‌تخصص گوارش از شما آزمایش‌های خاصی را بخواهند تا بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود. ازجمله آزمایش‌هایی که به طور خاص کبد را بررسی می‌کنند می‌توان به «الاستوگرافی گذرا» اشاره کرد که می‌تواند سفتی کبد را اندازه‌گیری کرده و جای زخم سیروز را بررسی کند.

درد کبد چطور درمان می‌شود؟

روش درمان درد کبد بستگی به دلیل ایجاد کننده این درد دارد. اگر درد به دلیل مشکلات مقطعی مرتبط با رژیم غذایی یا مصرف الکل باشد، می‌توان با درمان‌های خانگی درد کبد را تسکین داد. اما در صورتی که درد بیش از چند ساعت و چند روز طول بکشد باید به پزشک مراجعه کرد و مسیر درمان را آغاز کرد.

درمان خانگی درد کبد

اگر درد کبدی که بیمار تجربه می‌کند به دلیل مشکلات مقطعی مرتبط با رژیم غذایی یا مصرف الکل باشد، بعضی از درمان‌های خانگی می‌توانند به تسکین درد کمک کنند.

• بیش‌تر آب نوشیدن
• اجتناب از مصرف الکل
• عدم مصرف غذاهای پرچرب
• مصرف پروتئین مورد نیاز بدن
• ورزش کردن
• دقت به سطح کلسترول
• اصلاح وضعیت استقرار بدن، مانند صاف نشستن برای برداشتن فشار از روی کبد

اگر درد بیش از چند ساعت یا چند روز طول کشید، به دکتر مراجعه کنید، زیرا ممکن است به درمان‌های جدی‌تری احتیاج داشته باشید. کبد توانایی بازسازی خودش را دارد، بنابراین عکس العمل نشان دادن به نشانه‌هایی که می‌بینیم و تغییر در سبک زندگی می‌تواند بعضی از آسیب‌های کبدی را به طور کامل بهبود ببخشد.

از مصرف دارو مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد کبد بدون تجویز پزشک خودداری کنید. این داروها در کبد پردازش می‌شوند و حتی ممکن است درد شما را بدتر کنند. در مقام مقایسه، استامینوفن می‌تواند آسیب بیشتری به کبد بزند. بنابراین ممکن است پزشک یک داروی غیراستروئیدی ضدالتهابی مانند ایبوپروفن را با توجه به دلیل ایجاد درد، تجویز بکند.

 تفاوت درد کیسه صفرا و درد کبد

با توجه به نزدیکی کیسه صفرا از کجا بفهمیم درد کبد کجاست و تشخیص ما در مورد منشا دردی که حس می‌کنیم، درست است؟

در حقیقت درد کیسه صفرا و کبد مشابه هم است. هر دو اندام در قسمت بالای سمت راست شکم قرار دارند. اما برخی تفاوت‌های کلیدی می‌تواند به تشخیص منبع درد کمک کند.

درد کیسه صفرا به طور معمول در در قسمت راست بالای حفره شکمی حس می‌شود. این درد ممکن است به شانه راست یا پشت سرایت پیدا کند. درد کیسه صفرا در اکثر موارد به عنوان دردی شدید منقطع (تیرکشنده) توصیف می‌شود که ممکن است پس از غذا خوردن، به خصوص غذاهای چرب، بیشتر شود. در موارد حادتر، درد کیسه صفرا ممکن است باعث تهوع، استفراغ، تب یا یرقان شود.

درد کبد بیشتر یک درد مزمن و مبهم در قسمت بالایی و راست حفره شکم است. همچنین درد کبد ممکن است همراه با خستگی، ضعف یا یک ناراحتی عمومی باشد. درد کبد به طور معمول با بیماری‌های کبدی یا التهاب در ارتباط است و امکان دارد که با مصرف الکل یا استفاده از داروهای خاصی بدتر شود.

کدام بیماری های مقاربتی مشکلات کبدی ایجاد می کنند؟

بیماری‌های مقاربتی زیادی می‌توانند کبد را تحت تاثیر قرار دهند. یکی از شناخته شده‌ترین این بیماری‌ها هپاتیت B است که به خاطر یک ویروس ایجاد می‌شود. این ویروس بیشتر به دلیل تماس جنسی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. هپاتیت B می‌تواند باعث التهاب کبدی بشود که در صورت عدم درمان مشکلاتی جدی برای کبد ایجاد خواهد کرد.

از انواع دیگر بیماری‌های مقاربتی می‌توان به سفلیس و ایدز اشاره کرد که پتانسیل تاثیرگذاری روی کبد را دارند، هرچند این اتفاق معمول نیست. با توجه به این نکات باید توجه داشت که رابطه‌ جنسی محافظت شده داشت و به طور منظم غربالگری‌های لازم را انجام داد تا از انتقال چنین بیماری‌هایی جلوگیری شود و عفونت‌های احتمالی شناسایی شوند.

چطور از بیماری‌های کبدی پیشگیری کنیم؟

با توجه به اهمیت فعالیت‌های کبد و تاثیراتی که اختلال در آن‌ها روی بدن می‌گذارد، پیشگیری از بیماری‌های کبد اهمیت بالایی دارند. در ادامه چند نکته که به حفظ سلامت کبد کمک می‌کنند و احتمال بروز بیماری را کاهش می‌دهند به شما معرفی می‌کنیم.

• از مصرف الکل خودداری کنید: مصرف الکل خوراکی احتمال ابتلا به بیماری‌های کبدی را بسیار افزایش می‌دهد.
• از رفتارهای پرخطر بپرهیزید: رابطه جنسی محافظت شده داشته باشید. اگر تمایل دارید تتو یا پیرسینگ بزنید، به مراکزی مراجعه کنید که اصول بهداشتی را به دقت دنبال می‌کنند. در صورت مصرف مواد مخدر به دنبال کمک‌های درمانی بروید و از سوزن‌های استفاده شده برای تزریق دارو استفاده نکنید.
• واکسینه شوید: در صورتی که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت هستید با پزشکان در مورد تزریق واکسن هپاتیت A و B مشورت کنید.
• در مصرف دارو محتاط باشید: داروها را فقط در صورتی که لازم است و پزشک آن دارو را تجویز کرده است، مصرف کنید. دارو را فقط به میزانی استفاده کنید که پزشک تجویز کرده است و از مصرف چند دارو با هم یا با الکل خودداری کنید. همچنین راجع به استفاده از گیاهان دارویی در هنگام مصرف داروهایی که برایتان تجویز شده است، با پزشک معالجتان مشورت کنید.
• در تماس با خون یا مایعات بدن افراد دیگر قرار نگیرید: ویروس هپاتیت می‌توانند از طریق تماس با سوزن آلوده یا سطوحی که آغشته به مایعات آلوده هستند وارد بدن بشود، بنابراین دنبال کردن پروتکل‌ها برای حفظ ایمنی ضروری است.
• از پوستتان محافظت کنید: هنگام استفاده از حشره‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی سمی، از دستکش، لباس آستین بلند، کلاه و ماسک استفاده کنید تا پوست در معرض مواد شیمیایی قرار نگیرد.
• وزنتان را در محدوده سالم نگه دارید: چاقی می‌تواند باعث بیماری کبد چرب غیرالکلی بشود، بنابراین توجه به وزن بدن برای سلامت کبد ضروری است.

جمع‌بندی

در این مطلب از مجله فرادرس به سراغ درد کبد رفتیم که دردی مبهم در سمت راست بالای حفره شکمی است. کبد گیرنده حسی ندارد به همین دلیل دردی که به دلیل بیماری‌های این اندام ایجاد می‌شود در بافت‌های اطراف خودش را نشان می‌دهد. بیماری‌های کبدی می‌توانند در شانه و گردن خودشان را نشان دهند و این جوابی برای این سوال است که درد کبد کجاست؟

از جمله دلایلی که باعث ایجاد درد کبد می‌شود می‌توان به موارد ذکر شده در جدول زیر اشاره کرد.

علائم رایج بیماری‌های کبدی شامل خستگی، زردی، ادرار تیره، ورم مچ یا ساق پاها، خارش پوست و از دست دادن اشتها است که در صورت مشاهده این علائم باید به پزشک مراجعه کرد. به دلیل توانایی بازسازی که کبد دارا است، بیماری‌های کبدی اگر زود تشخیص داده شوند، می‌توانند به کلی درمان شوند. هنگامی که به پزشک مراجعه می‌کنید احتمال دارد علاوه بر معاینات بالینی از شما درخواست آزمایش‌هایی مانند سونوگرافی، سی‌تی‌ اسکن، ام‌آرآی و بیوپسی کبد شود. پس از معرفی روش‌های خانگی کاهش درد کبد نیز به سراغ تفاوت درد کبد و کیسه‌ صفرا رفتیم. با توجه به موقعیت مکانی این دو اندام که نزدیک یکدیگر هستند، تشخیص منبع درد برای فرد عادی ساده نیست اما در کل می‌توان درد کیسه صفرا را دردی شدید و تیرکشنده دانست در حالی که درد کبد بیشتر یک درد مزمن و مبهم است.

در جدول زیر راه‌های پیشگیری از بیماری‌های کبدی را خلاصه کرده‌ایم.