رنگ ویترای نوعی رنگ تزئینی برای ایجاد طرح و نقاشی روی سطوح شیشه و سطوح شفاف است. یکی از ویژگی‌هایی که ویترای را منحصر به فرد می‌کند، شفاف بودن آن است که با عبور نور رنگ‌هایی درخشان به وجود می‌اورد. این هنر به وسیله استفاده از رنگ ویترای روی شیشه یا سطوح دیگر استفاده می‌شود. با استفاده از رنگ ویترای می‌توان آثار هنری روی گلدان‌ها، شیشه‌‌های تزئینی استفاده شده در بنا‌ها و … تولید کرد. رنگ‌های ویترای به دلیل ویژگی‌هایی همچون شفاف بودن، عبور نور، درخشان بودن، راحتی استفاده و پایدار بودن آن‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند و در طیف‌های رنگی متنوع و با قیمت‌های متفاوت موجود هستند. بهترین برند‌های رنگ ویترای Peobe، Marabu، FolkArt و ,Marta هستند. در این مطلب از مجله فرادرس به ویژگی‌ها و تکنیک‌های رنگ ویترای و بررسی بهترین برند‌ها و نوع انتخاب آن‌ها می‌پردازیم.

در ابتدای این مطلب توضیح می‌دهیم ویترای چیست و چه انواعی دارد. سپس به کاربرد‌ها و روش استفاده از این رنگ‌ها می پردازیم. بهترین برند های ایرانی و خارجی رنگ ویترای را بررسی می‌کنیم و می‌اموزیم چگونه باید رنگ ویترای مناسب را انتخاب کنیم. در این روند توضیح می‌دهیم یک رنگ ویترای خوب چه ویژگی هایی دارد و چگونه می توان تکنیک‌های مختلف را در کار با این رنگ پیاده کرد. در آخر نیز تاریخچه هنر ویترای و هنرمندان معاصر ایرانی و خارجی این هنر را می‌اموزیم.

ویترای چیست؟

ویترای یک کلمه با ریشه فرانسوی به معنی “شیشه رنگی” است. ویترای به رنگ‌هایی شفاف و مایع گفته می‌شود که برای رنگ‌آمیزی شیشه استفاده می‌شوند و انواع مختلفی دارند. رنگ‌های ویترای امروزه به یک هنر مدرن در نقاشی تبدیل شده‌اند. این رنگ‌ها چگالی بالایی دارند وپس از خشک‌ شدن پایداری قابل توجهی دارند و سخت می‌شوند. هم‌چنین رنگ‌های ویترای غیرشفاف نیز امروزه تولید می‌شوند. آثار هنری تولید شده با ویترای پس از شست و شو به راحتی پاک نمی‌شوند و همچنین نسبت به شیشه‌ پاک‌کن‌ها مقاوم هستند. ویترای در دو نوع پایه آب و پایه حلال وجود دارد و با تکنیک‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هنر نقاشی با ویترای امروزه بیشتر از هنر استفاده از شیشه‌های رنگی که با مواد شیمیایی تولید می‌شوند کاربرد دارند. این رنگ‌ها تقریبا جای این روش قدیمی را گرفته اند.

انواع رنگ ویترای

رنگ‌های ویترای عموما در یک حلال شیمیایی مخصوص‌ حل شده‌اند و در باقی موارد حلال این رنگ‌ها آب است. بدین معنا که در آب حل می‌شوند. رنگ‌های ویترای محلول در حلال شیمیایی نیازی به حرارت دیدن ندارند اما رنگ ویترای محلول در آب پس از اتمام کار باید حرارت داده شود (پخته شود) تا در برابر تغییرات دما و شسته شدن مقاوم شود. دمای مناسب حرارت این نوع رنگ‌ها حدود ۱۶۰ درجه سانتی‌گراد است.

در ادامه ویژگی‌های هرنوع از این رنگ‌ها آورده شده است.

• رنگ ویترای پایه آب: این مدل رنگ ویترای به راحتی خشک نمی‌شود و باید حرارت داده شود. این رنگ سمی نیست و پس از حرارت دیدن نسبت به آب و شوینده‌ها مقاوم می‌شود.
• رنگ ویترای پایه حلال: این مدل رنگ ویترای پس از حدود ۲ ساعت در هوا خشک می‌شود و نیازی به حرارت دادن ندارد. این رنگ‌ها به راحتی با یکدیگر ترکیب می‌شوند و نسبت به برخی شوینده‌ها مقاوم نیستند و نمی‌توان آثار تولید شده با این رنگ را در ماشین ظرفشویی شست.

آثار هنری تولید شده با رنگ ویترای بهتر است تنها برای مصارف تزیینی استفاده شوند. این رنگ‌ها نسبت به باقی رنگ‌های استفاده شده در آثار هنری شفاف‌تر هستند و نور را از خود عبور می‌دهند. رنگ های ویترای مختلفی با ظاهر‌های شفاف، مات، اکلیلی، صدفی و در رنگ‌های مختلف در بازار وجود دارند.

یادگیری صنایع دستی و هنرهای تزئینی با فرادرس

به نقاشی‌های روی سطح شیشهه هنر ویترای می‌گویند. این هنر بسیار زیبا و چشم نواز است و به سادگی انجام می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری این‌ هنر به زبانی ساده و با آموزش مرحله به مرحله از مجموعه فیلم های آموز صنایع دستی و هنر های تزئینی وبسایت فرادرس بهره ببرید. در آموزش ویترای در این مجموعه آموزش، مطلب هایی مانند وسایل کار با ویترای، انواع دورگیری، رنگ‌امیزی و سایه‌زنی در ویترای آموزش داده می‌شود.

همچنین اگر به هنر علاقه دارید پیشنهاد می‌کنیم از فیلم‌های آموزش انواع هنر در وبسایت فرادرس بهره بگیرید. برخی از این آموزش‌ها در ادامه آورده شده‌اند.

کاربرد‌های رنگ ویترای

از رنگ ویترای برای تولید آثار هنری روی سطوح مختلف استفاده می‌شود. این رنگ‌ها به دلیل شفافیت، وضوح و درخشانی که دارند برای تولید لیوان‌ها و گلدان‌های طرح‌دار، آینه‌های تزئینی و تابلو‌های هنری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همچنین از این رنگ‌ها گاهی روی سطوح دیگری همچون چوب و سرامیک نیز برای تولید جعبه‌های چوبی و ظروف سرامیکی تزئینی استفاده می‌شود.

روش استفاده از رنگ ویترای

استفاده از رنگ ویترای عموما آسان است. این تکنیک با طراحی طرح مورد نظر، کشیدن خط‌ها با خمیر دورگیر، پرکردن قسمت‌ها با رنگ به وسیله قلم‌مو و در نهایت خشک‌کردن طرح انجام می‌شود. برای استفاده از رنگ ویترای به الکل برای تمیز کردن سطح، قلم نقاشی، لاینر، طرح چاپ شده و در مواردی آب برای رقیق کردن رنگ‌های پایه آب نیاز است. در ادامه اصطلاحات و مواد مورد استفاده هنگام کار با ویترای توضیح‌ داده شده‌اند.

• آماده‌سازی سطح قبل از شروع کار : سطح کار قبل از استفاده از رنگ باید تمیز و صاف و یکدست شود.
•  پیاده کردن تکنیک‌های نقاشی
• خشک‌ کردن رنگ ویترای
• از بین بردن مشکلات به وجود آمده در طرح مانند حباب‌ها

بهترین برند‌های رنگ ویترای

یک رنگ ویترای خوب رنگی است که مقاومت خوبی در برابر نور و حرارت و آب و شوینده‌ها داشته باشد. شکل آن به گونه‌ای باشد که کار با آن راحت باشد و قیمت به صرفه‌ای داشته باشد. بهترین رنگ ویترای در سطح جهانی رنگ «پ ب او» است که ویژگی‌های منحصر به فرد آن باعث شده به بهترین رنگ ویترای موجود تبدیل شود. همچنین رنگ‌های مایمری، مونت مارت، وستا، ویتانو، پرشین و ورسای نیز در بازار ایران با قیمت‌های مناسب‌تر یافت می‌شوند.

رنگ ویترای «پ ب او» (PBO)

این برند رنگ ویترای یک برند فرانسوی است که از رنگ‌دانه‌های با کیفیت در ترکیب رنگ‌ها استفاده کرده و در طیف وسیعی از رنگ‌ها وجود دارد. این برند هردو گونه‌ی رنگ‌های پایه آب و پايه حلال را تولید می‌کند. از برترین خصوصیات رنگ‌های «پ ب او» می‌توان به مقاومت بالای آن‌ در برابر نور، حرارت و آب و همچنین ماندگاری بالای آن طی گذر زمان اشاره کرد. این برند رنگ‌هایی را با قابلیت ترکیب و غیرقابل ترکیب ارائه می‌کند.

درخشندگی و زیبایی رنگ‌های این برند پس از خشک شدن از سایر رنگ‌ها بهتر است. همچنین رنگ‌های غیرشفاف ویترای نیز توسط این شرکت تولید شده‌است. این شرکت محصولات دیگر مورد نیاز برای کار با رنگ ویترای را نیز در دسترس خریداران قرار داده است. از این محصولات می‌توان به لاینر، محلول سفت کننده، محلول مات کننده و محلول روشن کننده این رنگ‌ها اشاره کرد.

رنگ ویترای مارابو

این شرکت آلمانی نیز رنگ‌های ویترای باکیفیتی با استقامت بالا عرضه می‌کند. از ویژگی‌های این رنگ‌ها می‌توان به امکان استفاده از آن‌ها در تکنیک‌هایی مانند ایربراش و ترکیب این رنگ‌ها با یکدیگر اشاره کرد. این شرکت همچنین محصولات مورد استفاده در این تکنیک‌ها مانند خمیر دورگیر را نیز ارائه می‌کند. این برند تنها رنگ‌های محلول در حلال را ارائه می‌کند.

رنگ ویترای مونت مارت

این شرکت رنگ‌هایی با کیفیت رو رنگ‌های زیبا ارائه می‌کند. رنگ‌های استفاده شده این برند پس از خشک شدن جلوه‌ای مانند شیشه‌های رنگی نماهای قدیمی دارند. این شرکت در کانادا واقع شده و ۲۷ طیف رنگی ویترای و حلال آن‌ها را ارائه می‌کند.

رنگ ویترای مایمری (Idea Vetro)

این برند رنگ ویترای ۲۷ رنگ و ۳ مدیوم تولید می‌کند. رنگ‌های تولید شده توسط این برند بر پایه آب بوده و از ویژگی‌های آن نرم بودن، راحتی استفاده و زود خشک شدن است. از مزیت‌های استفاده از این برند می‌توان به تنوع رنگ‌های آن و رنگ‌های زیبا اشاره کرد.

رنگ ویترای وستا

برند ایرانی وستا انواع مختلف رنگ‌ها را با کیفیت‌های بالا تولید می‌کند. این رنگ‌ها پایه محلول بوده و در هوا پس از ۱۰ ساعت خشک می‌شوند.

رنگ ویترای پرشین

برند ایرانی پرشین علاوه بر تولید رنگ‌های با کیفیت و مقاوم، طیف رنگی وسیعی را ارائه می‌کند. رنگ‌های ویترای پرشین در مدل‌های مات، متالیک و صدفی نیز در بازار ایران وجود دارند.

هیچ‌کدام از برند‌ها و مدل‌های رنگ ویترای موجود خوردنی نیستند و باید از مواد غذایی دور بمانند. به همین علت در صورت استفاده از این رنگ‌ها در ظروف شیشه‌ای مصرفی، باید تنها لایه بیرونی ظروف را که در تماس با مواد خوراکی نیستند رنگ کرد.

چگونه رنگ ویترای مناسب را انتخاب کنیم؟

درهنگام شروع کار با رنگ ویترای، انتخاب رنگ مناسب برای بسیاری از تازه‌کاران می تواند چالش برانگیز باشد. در حقیقت انتخاب نوع و برند مناسب رنگ، بسته به بودجه، نوع طرح و نوع کار نقاشان می‌تواند تفاوت داشته باشد. باید توجه داشته باشید که چه تکنیکی را می‌خواهید پیاده کنید، چه شفافیت و چه زمان خشک شدنی برای شما مناسب است. در ادامه این مطلب از مجله فرادرس، نکاتی را برای انتخاب رنگ مناسب ارائه کرده ایم.

• رنگ خوب رنگی است که استقامت کافی دربرابر نور، حرارت و آب داشته باشد پس باید در انتخاب برند رنگ دقت کنیم.
• برخی از رنگ‌ها قوی‌ و پررنگ‌تر هستند درحالی که برخی از رنگ‌ها شفاف و کمرنگ‌تر هستند و بسته به طرح مورد نظر باید درمورد طیف رنگی برند مورد نظر تحقیقات کافی انجام شود.
• نوع حلال رنگ‌های ویترای تأثیر مهمی روی زمان کار با آن‌ها را دارند. رنگ‌های پایه آب زمان بیشتری برای خشک شدن نیاز دارند در حالی که رنگ‌های پایه حلال زودتر خشک می‌شوند.
• راحتی استفاده در زمان نقاشی نیز یکی از عوامل تأثیرگذار در انتخاب رنگ است. رنگ‌های پایه آب دیرتر خشک می‌شوند پس راحت تر می‌توان آن‌ها را اصلاح کرد و همچنین شست‌و‌شوی قلم‌موی آغشته به آن‌ها به راحتی با آب انجام می‌شود. این رنگ‌ها همچنین سمیت کمتری نسبت به رنگ‌های پایه حلال دارند.
• ممکن است هنگام شروع کار با ویترای، نقاشان بخواهند یک مجموعه کامل از وسایل کار با ویترای را داشته باشند. برند‌هایی مانند «پ ب او» این امکان را برای خریداران فراهم کرده اند.
• ممکن است رنگ‌های استفاده شده در نقاشی به اندازه مورد نظر نقاش، درخشانی و یا مات بودن را نداشته باشند. در این صورت می‌توان از محلول‌های مات کننده یا روشن کننده استفاده کرد. این محلول ها توسط شرکت «پ ب او» تولید می‌شوند.
• یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رنگ خوب مقاومت آن در برابر نور است. برای ماندگاری بیشتر رنگ‌ها در برابر نور می‌توان از محلول‌های محافظت کننده در برابر نور فرابنفش استفاده کرد. این محلول‌ها نیز توسط شرکت «پ ب او» تأمین می‌شوند.
• رنگ ویترای خوب رنگی است که در زمان کار با آن، پس از خشک شدن یا پس از اتمام کار حباب تشکیل ندهد.

انتخاب سطح کار

سطح کاری که رنگ‌آمیزی با ویترای روی آن انجام می‌شود باید یک سطح صاف و صیقلی باشد تا رنگ به خوبی روی آن جلوه کند. رنگ ویترای روی سطح شفاف و شیشه‌ای زیبایی بیشتری دارد اما از این رنگ روی سطوحی مانند چوب، برخی از فلزات، آینه، بوم نقاشی و سرامیک نیز استفاده می‌شود. مهمترین نکته در انتخاب سطح کار با ویترای تمیز بودن آن است. درصورت وجود چربی و کثیفی رنگ به خوبی روی آن پخش نمی‌شود پس بهتر است قبل از شروع کار سطح با آب گرم شسته شود و در هوا خشک شود.

انتخاب خمیر دورگیر

خمیر‌های دورگیر، موادی هستند که در کار با رنگ ویترای برای رسم خطوط خارجی طرح از آن‌ها استفاده می‌شود. این خمیر‌ها بافتی ضخیم‌تر نسبت به رنگ دارند و حالتی برجسته و زیبا به طرح می‌دهند. بهترین برند‌های خمیر دورگیر «پ ب او» و «تاچ» هستند که در رنگ‌هایی مانند مشکی، سفید، طلایی، نقره ای و … وجود دارند. هنگام کار با خمیر‌های دورگیر باید توجه کرد که خطوط خارجی قسمت‌های مختلف طرح با این خمیر به طور کاملا بسته رسم شوند تا از خروج رنگ از بین خطوط جلوگیری شود. برای رسم خطوط صاف و یکدست با خمیر دورگیر باید ابتدا رنگ اضافه خارج شده از آن گرفته شود و سپس مانند مداد در دست نگه داشته شود. از دیگر برند های خمیر دورگیر می‌توان به مایمری، رپین، وستا و پرشین اشاره کرد.

انتخاب قلم‌مو

یکی از مسائل مهم انتخاب قلم‌موی مناسب برای رنگ‌آمیزی با رنگ ویترای است. قلم‌های انتخاب شده بسته به انتخاب شخصی می توانند از انواع مختلف گرد، تخت، قلم آبرنگی، قلم درشت و یا حتی اسفنج و پد رنگ آمیزی باشند. نکته مهم در انتخاب قلم توجه به این نکته است که هرچه قلم نرم‌تر و با کیفیت‌تر باشد کار با آن راحت‌تر است و رنگ را بهتر روی سطح پخش می‌کند. از قلم‌های باکیفیت خارجی می‌توان به برند‌های وینزور، کوم، هابیکو، و بیانو اشاره کرد. همچنین قلم‌مو‌های ایرانی پارس آرت، خرم و رهاورد‌ هم از کیفیت خوبی برخوردار هستند.

روش انجام رنگ‌آمیزی با رنگ ویترای

برای انجام رنگ‌آمیزی با رنگ ویترای همانطور که گفته شد باید ابتدا سطح انتخاب شده را تمیز و خشک کنید. سپس می‌توانید طرحی که می‌خواهید روی شیشه پیاده کنید را چاپ کرده و در زیر سطح قرار دهید.

اولین مرحله پس از تمیز کردن سطح، طراحی خطوط نقاشی با خمیر دورگیر است. باید توجه شود که خطوط رسم شده در این مرحله تا حد ممکن بسته باشند تا رنگ ویترای در مراحل بعدی از بین آن‌ها عبور نکند و طرح زیباتری داشته باشیم. خمیر لاینر حدود ۲ ساعت برای خشک شدن به زمان نیاز دارد. باید حتما قبل از شروع مراحل بعدی اجازه دهیم خمیر دورگیر خشک شود.

در مرحله‌ي بعدی پس از انتخاب رنگ‌های طرح، با قلم یا اسفنج یا نازل خود رنگ، قسمت‌های مختلف را رنگ آمیزی می‌کنیم. باید حتما مطمئن شویم که خمیر دورگیر در مرحله قبلی به خوبی خشک شده است. برای رنگ آمیزی سطوحی که صاف نیستند مثل لیوان، گلدان و غیره بهتر است که سطح کار را به صورت افقی قرار دهیم تا رنگ‌های استفاده شده به سمت پایین جاری نشوند.

در صورت بروز اشتباه در نقاشی و نیاز به اصلاح، می‌توانیم رنگ‌ها را با پارچه یا دستمال یا پد پاک کنیم. این پاک کردن تنها زمانی امکانپذیر است که رنگ‌ها خیس باشند. این رنگ ها پس از خشک شدن دیگر قابل اصلاح نیستند.

در مرحله آخر به طرح زمان می‌دهیم تا خشک شود. رنگ‌های ویترای پایه آب پس از اتمام طراحی باید حدود چهل دقیقه در دمای ۱۶۰ درجه سانتی گراد پخته شوند. رنگ‌های پایه حلال ویترای در هوای اتاق پس از ۲ ساعت تا حدود زیادی خشک می‌شوند و نیازی به پخته شدن ندارند.

تکنیک‌های رنگ‌آمیزی با ویترای

رنگ ویترای مانند سایر رنگ‌ها می‌تواند به شکل‌های مختلفی استفاده شود. این رنگ می‌تواند با قلم‌مو یا اسفنج یا به صورت نقطه‌ای روی سطح استفاده شود. همچنین این رنگ‌ها می‌توانند با یکدیگر ترکیب شوند تا رنگ‌های جدیدی را خلق کنند. در ادامه این مطلب از مجله فرادرس چند تکنیک رنگ‌آمیزی با ویترای توضیح داده شده‌اند.

تکنیک ماربلینگ

در این تکنیک رنگ‌های ویترای پایه آب استفاده می‌شوند. به این صورت که با اضافه کردن چند قطره از رنگ‌های مختلف این رنگ به آب و ترکیب آن‌ها با چوب کبریت یا ابزاری شبیه آن در یک سطح نازک آب، یک طرح درهم ایجاد می‌شود. سپس با غوطه‌ور کردن سطح نقاشی در آن ، طرح ایجاد شده به سطح منتقل می‌شود. در ادامه تصویر استفاده از این تکنیک آورده شده است.

تکنیک کرکینگ

در تکنیک کرکینگ پس از اتمام رنگ آمیزی و خشک شدن رنگ‌ها یک محلول کرکینگ روی سطح استفاده می‌شود تا به آن طرحی خاص بدهد. در ادامه تصویر استفاده از این تکنیک آورده شده است.

تکنیک مات

در این تکنیک پس از اتمام کار و خشک شدن رنگ از یک محلول مات کننده بر روی سطح استفاده می‌شود تا ظاهری مات به آن ببخشد.

تکنیک میکس مدیا

در این روش از رنگ ویترای در کنار رنگ‌های دیگر مانند آکرلیک استفاده می‌شود تا طرح‌های زیبا و جدید خلق شود.

تکنیک اسگرافیتو (اسکرچینگ)

در این تکنیک روی رنگ ویترای خشک شده یک لایه رنگ اکریلیک یا گواش استفاده می‌شود و پس از کمی خشک شدن با خراشیدن لایه رویی، رنگ‌های ویترای زیر پدیدار می‌شوند. در ادامه تصویر استفاده از این تکنیک آورده شده است.

تاریخچه رنگ ویترای

نقاشی روی شیشه یکی از قدیمی‌ترین هنر‌های ایرانی و اروپایی بوده است.در ایران نیز، شیشه‌های رنگی استفاده شده در بناها به دوره‌ی قاجار برمی‌گردد. این هنر به تلاش امیرکبیر در آن سال‌ها در ایران بسیار مورد توجه قرار گرفت. شیشه‌های رنگی بیشتر در زمان‌های قدیم در بنای کلیساها، مسجد‌ها و ساختمان‌های مهم استفاده می‌شد. شیشه‌های رنگی استفاده شده در اماکن قدیمی، درواقع از ترکیب برخی از مواد شیمیایی در فرایند تولید شیشه به دست می‌آمدند. هنر استفاده از شیشه‌های رنگی در ایران همچنین به دوره صفویان و زندیه نیز می‌رسد. تکه‌های شیشه‌های رنگی در اماکن ایرانی باستانی درکنار یکدیگر قرار می‌گرفتند و تصاویر چشم‌نوازی را تولید می‌کردند. به پنجره‌های استفاده شده در این روش، پنجره‌های اورسی گفته می‌شد. این شیشه‌ها و پنجره‌ها علاوه بر زیبایی برای جلوگیری از نور و گرما نیز استفاده می‌شده است.

هنرمندان حوزه نقاشی با ویترای

استفاده از شیشه‌های رنگی در هنر و معماری از قرن‌ها پیش در جهان رایج بوده است. نقاشی با رنگ ویترای درواقع امروزه جایگزین تکنیک استفاده از شیشه‌های رنگی در پنجره‌های بناهای تاریخی شده است. این تکنیک‌ها در زمان های گذشته بیشتر در بنای ساختمان‌ها، کلیساها، مساجد و اماکن مهم استفاده می‌شده است. ایران یکی از پیشروترین کشور‌ها در حوزه استفاده از شیشه‌های رنگی بوده است.

یکی از مهم‌ترین نقاشان و هنرمندان جهانی معاصر حوزه ویترای رابرت کلمان بوده که آثار مدرن بسیاری را با استفاده از شیشه‌های رنگی و ویترای خلق کرده است.

در ایران نیز خانم مهین عظیما، از هنرمندان نامدار در حوزه ویترای در قرن ۲۱ است و آثار او در نمایشگاه‌های بسیاری در ایران، بلژیک، فرانسه و ترکیه نمایش داده شده است.

کار با رنگ ویترای بسیار آرامبخش، لذت بخش و کاربردی است و می‌تواند به یک سیستم درآمد موفق کوچک برای هر شخص بدل شود.