16 مرداد 1403 ساعت 14:00
پدیده ماه کامل آبی رنگ یکی از وقایع مهم نجومی است که تحت شرایط خاص جوی و در اواخر مرداد ماه امسال قابل رویت است.
طبق آخرین اخبار نجوم، پدیده ماه کامل آبی که از آن به عنوان دومین ماه کاملی که در طول یک ماه تقویمی رخ میدهد، یاد میشود در تاریخ ۲۹ مرداد ۱۴۰۳ (۱۹ اوت ۲۰۲۴) رخ خواهد داد. آبی شدن رنگ ماه تحت تأثیر یک شرایط جوی خاص بدان لقب «غیر متعارف ترین پدیده ماه کامل» را داده است. اما از این رویداد چه میدانیم؟
دلایل نامگذاری پدیده جذاب ماه آبی
یکی از مهمترین مسائل پیرامون این پدیده، دلیل نامگذاری آن است. در واقع مهمترین علتی که باعث شده ماه کامل مرداد ماه را ماه آبی بنامیم، وقوع دو ماه کامل در یک ماه تقویمی است. با این حال نامگذاری این ماه داستان عجیبی دارد که در ادامه خواهیم گفت.
در مجله آسمان و تلسکوپ (Sky & Telescope) منتشر شده در ماه ژوئیه سال ۱۹۴۳، در یک ستون پرسش و پاسخ نوشته شده توسط لارنس جی. لافلور، برای اولین بار اشارهای به اصطلاح «ماه آبی» شد. آقای لافلور این اصطلاح غیرمعمول را از یک نسخه سالنامه ۱۹۳۷ «کشاورزان مِین» که اکنون از بین رفته است، ذکر کرد. در آن سالنامه به معنای تقویمی اصطلاح ماه آبی پرداخته شده است. در آن توضیح آمده که گهگاه یکی از چهار فصل به جای سه ماه معمولی، دارای چهار ماه کامل میشود و هفت قمر آبی در یک چرخه قمری نوزده ساله وجود دارد.
در حالی که آقای لافلور گزارش آن سالنامه را نقل میکرد، یک اشتباه بسیار مهم مرتکب شد. او هرگز تاریخی را برای این پدیده مشخص نکرد. و در سال ۱۹۳۷، این پدیده در روز ۲۱ اوت رخ داد. این سومین ماه کامل در تابستان ۱۹۳۷ بود، فصل تابستانی که در مجموع چهار ماه کامل را به همراه داشت. نامهایی برای هر قمر در یک فصل تعیین میشد: برای مثال اولین قمر کامل تابستان را ماه اوایل تابستان، دومی ماه نیمه تابستان و آخرین ماه تابستان اواخر تابستان نام داشت. اما هنگامی که یک فصل خاص دارای چهار ماه کامل باشد ظاهرا سومین مورد ماه آبی نامیده میشود تا چهارمین و آخرین ماه همچنان به عنوان ماه آخر خوانده شود.
قانون مشهور دو ماه کامل در یک ماه تقویمی
در مجله آسمان و تلسکوپ (Sky & Telescope) منتشر شده در ماه مارس ۱۹۴۶، جیمز هیو پروت مقالهای نوشت و در آن به این اصطلاح و به مقاله آقای لافلور اشاره کرد. پروت پس از تحقیق و تفحص در نهایت به این نتیجه رسید که هفت ماه آبی در هر ۱۹ سال وجود دارد و ۱۳ ماه کامل در یک سال داریم. این به معنای ۱۱ ماه با یک قمر کامل و یک ماه با دو قمر کامل است. پس دومین ماه کامل در یک ماه را میتوان ماه آبی تفسیر کرد.
تفسیر پروت در سال ۱۹۴۶ تفسیر اشتباهی بود و اگر دبورا بیرد (Deborah Byrd) از آن در برنامه محبوب رادیوی ملی خود در روز ۳۱ ژانویه ۱۹۸۰ استفاده نمیکرد، ممکن بود کاملا به فراموش سپرده شود. تقریبا میتوان گفت که پس از نمایش رادیویی او، قانون نادرست ماه آبی فراگیر شد. این بدان معناست که بر اساس قانون اصلی سالنامه مین قانونی که توسط آقای لافلور ترویج شد و بعدا توسط آقای پروت تفسیر شد این سومین ماه کامل فصل تابستان ۲۰۲۴ در روز ۱۹ اوت و ماه آبی خواهد بود.
آیا ماه بهصورت کامل آبی میشود؟
آبی شدن رنگ ماه تحت تأثیر یک شرایط جوی خاص رخ میدهد پس از فوران عظیم آتشفشانی کراکاتوآ در سال ۱۸۸۴، ابر عظیمی از خاکستر و غبار به استراتوسفر در فاصله پنج تا ۳۰ مایلی یا هشت تا ۴۸ کیلومتری بالای سطح زمین وارد شد. ذرات ریز خاکستر به اندازه یک میکرون و به عنوان یک فیلتر عمل کردند، نور قرمز را پراکنده کردند و ماه و خورشید را به رنگ آبی متمایزی تبدیل کردند که ماهها پس از انفجار از بسیاری از نقاط نیمکره شمالی دیده میشد.
علاوه بر این، فورانهای آتشفشانی دیگری نیز به عنوان عاملی برای ایجاد قمرهای آبی شناخته شدهاند، از جمله فوران آتشفشان ال چیچون در مکزیک در سال ۱۹۸۳ و فوران کوه پیناتوبو فیلیپین در سال ۱۹۹۱. همچنین در روز ۲۴ سپتامبر ۱۹۵۰، دود به وسعت ۲۰۰ مایل(۳۲۱ کیلومتر) ناشی از مجموعهای از آتش سوزیها در جنگلهای آلبرتای شمالی در کانادا، تاریکی غیرمعمولی در ظهر ایجاد کرد و باعث شد خورشید به رنگهای وهم انگیز صورتی، آبی و حتی بنفش بدرخشد.
source