خمیر کِلی نوعی خمیر بسیار نرم و شکل‌پذیر است که بدون نیاز به پخت در فر یا استفاده از حرارت، با گذشت زمان و قرار گرفتن در معرض هوا خشک می‌شود. راحتی استفاده، ارزان بودن و انعطاف‌پذیری بسیار بالا باعث شده خمیر کلی، کاربردهای زیادی در ساخت وسایلی مانند انواع مجسمه و آدمک‌های ظریف، زیورآلات، اشیای تزیینی ماندگار و کاردستی‌های خلاقانه داشته باشد. اگر تا به حال تجربه استفاده از خمیر کلی را ندارید، حالا وقت آن رسیده که از این تجربه آرامش‌بخش و سرگرم‌کننده لذت ببرید و وسایل هنری موردعلاقه‌تان را خودتان بسازید. در این نوشته از مجله فرادرس، به آموزش ساخت وسایل با خمیر کلی می‌پردازیم.

در گام اول در مورد ویژگی‌ها و کاربردهای این خمیر در هنر و سرگرمی بحث می‌کنیم و سپس نحوه کار با آن و نکات ساخت شکل و نحوه نگهداری از آن را بیان می‌کنیم. در گام بعدی، ایده‌های جالب برای ساخت وسیله و کاردستی با این خمیر را با تصویر بررسی می‌کنیم و در پایان به سراغ تکنیک‌های پیشرفته‌‌تر کار با خمیر کلی مانند Coiling و Pinching می‌رویم.

ویژگی ها و کاربردهای خمیر کلی

خمیر کلی از ترکیب ذرات ریز رس، ماسه نرم، آب، الیاف طبیعی، موم و رنگدانه ساخته می‌شود. به‌راحتی می‌توانید به آن شکل بدهید و بعد از ساخت شکل کافی‌ست آن را چند ساعت در هوای اتاق رها کنید تا خشک شود. فرم‌دهی آسان و عدم نیاز به حرارت باعث شده خمیر کلی گزینه مناسبی برای ساخت اشیای تزیینی و مجسمه‌های سبک برای افراد مبتدی و کودکان باشد.

برای یادگیری اصولی کار با خمیر کلی، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش ساخت مجسمه و ظروف دست ساز با خمیر هواخشک در فرادرس را مشاهده کنید تا اصول اولیه فرم‌‌دهی به خمیر با دست را یاد بگیرید. لینک این فیلم در زیر قرار گرفته است.

در فهرست زیر به چند مورد از اصلی‌ترین ویژگی‌های خمیر کلی اشاره کرده‌ایم.

• سبک و نرم بودن
• قابلیت کشسانی و شکل‌پذیری
• حفظ شکل و فرم با چند ساعت ماندن در معرض هوا و عدم نیاز به پخت در کوره
• تنوع بالای رنگی (۱۲، ۲۴ و ۳۶ رنگ)
• قابلیت ترکیب شدن با رنگ‌های اکریلیک و امکان نقاشی با آبرنگ روی خمیر
• بهداشتی بودن و سمی نبودن برای کودکان و بزرگسالان

خمیر کلی برای ساخت چه وسایلی مناسب است؟

ازآنجایی که خمیر کلی به‌راحتی شکل می‌گیرد و کار کردن با آن بسیار راحت است، در ساخت تنوع بالایی از وسایل کاربرد دارد که عبارت‌اند از:

• مجسمه‌های کوچک و بزرگ با شکل‌های متنوع
• انواع زیورآلات مانند گردنبند، انگشتر و دستبند
• اشکال کوچک و مینیاتوری مانند حیوانات، میوه‌ها و گل‌ها
• اشیا و آویزهای تزیینی و دکوری
• انواع ظروف، کاسه و ماگ
• انواع کاردستی برای کودکان
• انواع گلدان‌‌‌های زینتی ساده و طرح‌دار
• انواع نگهدارنده، انواع جاسوییچی، جاشمعی، جاکلیدی و …

البته کاربرد خمیر کلی فقط به ساخت وسایل محدود نیست. برای مثال می‌توانید با ساخت شکل و زدن لاک یا برق ناخن روی آن، کرانچ خمیری شبیه به تصویر زیر بسازید یا با مخلوط کردن این خمیر با انواع اسلایم، اسلایم‌های خامه‌ای و کره‌ای ایجاد کنید.

خمیر کلی پلیمری چیست؟

البته علاوه بر «خمیر کلی هواخشک» (Air-Dried Clay) که ویژگی‌های آن را در بالا بیان کردیم، نوعی خمیر کلی پلیمری هم برای ساخت وسایل تزیینی و مجسمه‌های بزرگ‌تر وجود دارد که به‌دلیل وجود پلیمر در ساختار خود، نرم‌تر و شکل‌پذیر‌تر است ولی در مجاورت هوا خشک نمی‌شود و باید اشیای ساخته شده با آن را در معرض حرارت قرار دهید تا دوام خود را حفظ کنند.

در جدول زیر خیلی کوتاه ویژگی‌های این دو نوع خمیر را هم مقایسه کرده‌ایم تا بهتر بتوانید خمیر موردنیاز خود را انتخاب کنید:

در ادامه این مطلب، به آموزش ساخت وسایل با خمیر کلی سبک می‌پردازیم و ایده‌های جالب ساخت وسیله با این ماده جادویی و جذاب را بررسی می‌کنیم.

آموزش ساخت وسایل با خمیر کلی

خمیر کلی در بسته‌بندی‌های تکی، دوازده‌تایی تا سی‌وشش‌تایی در بازار موجود است و حتی می‌توانید آن را در خانه هم بسازید. همچنین خمیر کلی به رنگ سفید هم وجود دارد که با اضافه کردن رنگ می‌توانید آن را به رنگ موردنیازتان دربیاورید. در ادامه روش ساخت وسایل با خمیر کلی را به‌صورت تصویری آموزش می‌دهیم. همچنین مشاهده فیلم آموزشی مجسمه‌سازی با خمیر هوا‌‌خشک از فرادرس نقطه شروع بسیار خوبی برای ورود به حوزه کار با خمیر است.

با کمی دقت کردن به این مراحل متوجه می‌شوید که صرف‌نظر از شکلی که می‌خواهید بسازید، چهار نکته اصلی برای ساخت وسایل با خمیر کلی وجود دارد که عبارت‌اند از:

• آماده کردن محیط کار و ابزارهای موردنیاز
• ورز دادن خمیر و شکل دادن به آن
• خشک کردن خمیر کلی
• انتخاب خمیر کلی مناسب

در ادامه در مورد هریک از نکات بالا را در قالب ساخت یک خرگوش کوچک با خمیر کلی توضیح می‌دهیم.

آماده کردن سطح کار و ابزارهای موردنیاز

اولین کاری که برای ساخت شکل با خمیر کلی باید انجام دهید، آماده کردن سطح خمیر و محیط کار است. همیشه سطح زیرین خمیر کلی را تا جای امکان تمیز نگه دارید و سعی کنید هیچ گرد و غبار و کرکی روی این سطح نباشد. علاوه بر آن، بهتر است حتما از صفحه کارهای سیلیکونی یا کاغذهای پوستی روی این سطح استفاده کنید چون خمیر کلی چسبناک است و اگر به سطح زیرین خود بچسبد نمی‌توانید آن را به راحتی جدا کنید.

بعد از آماده کردن سطح، لازم است ابزارهای موردنیاز کار با خمیر کلی را نیز آماده کنید. اگر تازه کار با خمیر کلی را شروع کرده‌‌اید، نیازی به صرف هزینه برای خرید ابزار نیست و با کمک وسایل موجود در خانه، می‌توانید وسایل دلخواهتان را بسازید. در جدول زیر به وسایل و ابزارهای اصلی و جایگزین روزمره آن‌ها اشاره کرده‌ایم:

آماده کردن و شکل دهی به خمیر کلی

در گام بعدی، باید میزان موردنیاز خمیر کلی را از بسته‌بندی خارج کنید. اگر برای ساخت وسایل به چند رنگ خمیر نیاز دارید، همه بسته‌بندی‌‌ها را به‌طور همزمان باز نکنید و جداگانه به سراغ رنگ‌ها بروید. حتی می‌توانید با استفاده از نخ دندان دقیقا میزان خمیری را که نیاز دارید بردارید.

در ادامه، خمیر را آنقدر بین انگشتان دستتان ورز دهید تا کاملا نرم و برای کار آماده شود. به این فرایند در اصلاح کار با خمیر، «آماده‌سازی» (Conditioning) گفته می‌شود و در طی آن خمیر با گرمای دست شما آنقدر منعطف می‌شود که بتوانید به سادگی به آن شکل بدهید. در زمان ورز دادن خمیر می‌توانید کمی کرم دست یا لوسیون به دست‌های خود بمالید تا خمیر به دستان شما نچسبد و کار ساخت وسیله در نهایت تمیزی انجام شود.

بعد از آن که خمیر برای کار آماده شد، با کمک گرفتن از انگشتان دست و ابزارهایی که آماده کردید، شکل موردنظرتان را بسازید. شکل‌پذیری خمیر کلی به قدری بالاست که به‌راحتی می‌توانید اشکال تخت و سه‌بعدی را با آن ایجاد کنید. در وسایل پیچیده‌تر بهتر است حتما از ابزارهای مدل‌سازی کمک بگیرید تا ظرافت و جزییات شکل به‌خوبی ایجاد شود.

برای چسباندن قطعات به هم می‌توانید از چسب‌های مخصوص و در صورت نیاز از آب کمک بگیرید. بعد از ساخت شکل اصلی، باید آن را تزیین کنید. برای تزیین کردن از مهره‌های تزیینی مخصوص یا اشکال بسیار کوچکی از جنس خود خمیر کمک بگیرید. در مرحله تزیین باید فشار دست خود را روی بدنه شکل اصلی طوری با دقت تنظیم کنید که آسیب نبیند یا فشرده نشود. پس این مرحله به دقت و ظریف‌کاری بالایی نیاز دارد.

نکته مهم: اگر فقط بخشی از خمیر موجود در بسته را استفاده کرده‌اید، باقی‌مانده خمیر را محکم در کاغذ مومی و کیسه پلاستیکی یا کاغذ سلفون بپیچید تا بدون تماس مسقیم با هوا مدت بیشتری نرمی خود را حفظ کند. اگر کاغذ مومی ندارید بقیه خمیر را در یک ظرف دربسته بگذارید و مطمئن شوید در معرض هوا نیست.

خشک کردن خمیر کلی

در گام بعدی شکلی را که ساخته‌اید روی یک سطح صاف و تمیز قرار داده و تا ۲۴ ساعت آن را حرکت ندهید. در این مرحله کمی صبور باشید تا شکل موردنظر شما بدون مشکل ساخته شود. محیط‌های خشک و سرد با میزان رطوبت پایین و چرخش هوای ملایم به خشک شدن بهتر خمیر بسیار کمک می‌کنند.

به این نکته هم توجه داشته باشید که خشک شدن شکل‌های ضخیم‌تر (با ضخامت بیشتر از ۱ سانتی‌متر) که میزان بیشتری خمیر دارند، ممکن است تا ۷۲ ساعت طول بکشد. بنابراین عجله نکنید و شکل را در محیط مناسب به حال خودش رها کنید. از قرار دادن وسیله در معرض هوای سشوار یا گذاشتن آن در فر هم خودداری کنید چون با این کارها احتمال ترک خوردن آن بیشتر می‌شود.

بعد از گذشت ۲۴ ساعت از روی تغییر رنگ نسبی شکل می‌توانید میزان خشک شدن آن را ارزیابی کنید و اگر مطمئن شدید که خمیر کاملا خشک شده، شکل را بردارید و به محل کارتان برگردانید. بد نیست یک ورق روزنامه یا پارچه قدیمی زیر کارتان پهن کنید تا شکل سر نخورد یا آسیب نبیند چون خمیر با اینکه خشک شده هنوز ترد است و اگر بیافتد، می‌شکند.

در این مرحله باز هم فرصت دارید تا با کمک مهره‌های رنگی، پولک و قطعات دیگر شکل را تزیین کنید. برای ایجاد طرح روی وسیله هم می‌توانید از قلم‌مو و رنگ آکریلیک استفاده کنید. کار در این مرحله تمام شده است و می‌توانید از وسیله‌ای را که ساخته‌اید نهایت لذت و استفاده را ببرید.

نکات مهم در رابطه با انتخاب خمیر کلی مناسب

اگر عبارت خرید خمیر کلی را در اینترنت جستجو کنید احتمالا فقط یک نوع خمیر کلی در فروشگاه‌های اینترنتی می‌بینید ولی جالب است بدانید که در واقع انواع مختلفی خمیر کلی وجود دارد که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند و برای اهداف مختلفی مناسب هستند. به همین دلیل است که قبل از انتخاب خمیر باید نوع وسیله‌ای را که می‌خواهید بسازید حتما در نظر بگیرید. در زمان انتخاب به نکات زیر توجه کنید:

• وسیله نهایی ساخته شده بزرگ است یا کوچک؟
• وسیله نهایی باید سبک باشد یا سنگین؟
• چقدر هزینه قرار است برای خرید خمیر بپردازید؟
• آیا می‌خواهید وسیله نهایی در نهایت حس مرغوب بودن و باکیفیت بودن داشته باشد؟

برای پروژه‌های بزرگ‌تر معمولا خمیر کلی هوا‌خشک از جنس کاغذ را انتخاب می‌کنند چون هم از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه‌تر است و هم شکل نهایی وزن کمتری خواهد داشت. خمیر کلی کاغذی در زمان کار نرم‌تر است و به‌آسانی قطعه قطعه می‌شود اما بعد از خشک شدن سخت و سبک می‌شود.

خمیر کلی رزینی (خمیر کلی پورسلین) برای کاردستی‌ها و پروژ‌های کوچک‌تر مانند ساخت زیورآلات گزینه بهتری است. این خمیر کمی متراکم‌تر است ولی بعد از خشک شدن ظاری شبیه به خمیر کلی پلیمری پیدا می‌کند. خمیر کلی رزینی در مقایسه با خمیر کلی کاغذی گران‌تر است و اشکال ساخته شده با آن سنگین‌تر هستند. وقتی این خمیر را در دست می‌گیرید متوجه می‌شوید که مانند شکلات تافی کش می‌آید و سریع جدا نمی‌شود.

آشنایی بیشتر با هنر سفالگری با فرادرس

ساخت وسایل با خمیر کلی و سفالگری هر دو از هنرهایی هستند که به شما امکان می‌دهند با استفاده از موارد انعطاف‌پذیر و طبیعی، اشیای خلاقانه و طبیعی زیبایی را با دست‌های خودتان بسازید. یادگیری روش کار با خمیر کلی می‌تواند به‌عنوان پیش‌زمینه‌ای برای یادگیری سفالگری شناخته شود و پس از آشنایی با ابزارها و تکنیک‌هایی کار با خمیر کلی می‌توانید کار با گل رس مخصوص سفالگری را نیز امتحان کنید چون:

• هر دو هنر با موارد انعطاف‌پذیر شروع می‌شوند و وقتی دستان شما کار با خمیر کلی را یاد می‌گیرند، انجام سفالگری برای شما آسان‌تر می‌شود.
• در زمان کار با خمیر کلی مهارت‌های پایه‌ای مانند برش، ورقه کردن، پیچش خمیر و فشردن آن را یاد می‌گیرید که پایه و اساس فرم‌دهی و مدل‌سازی در هنر سفالگری هستند.
• ابزارهای برش، نقطه‌گذاری، طرح انداختن و شکل دادن به خمیر کلی در کار با سفال هم کاربرد دارند و یادگیری نحوه کار با آن‌ها بعدا به کارتان خواهد آمد.

به این ترتیب پس از ساخت وسایل ساده و سپس اشیای پیچیده‌تر با خمیر کلی، می‌توانید به سراغ ساخت وسایل سفالی و حتی سرامیکی بزرگ‌تر، دکوراتیو و تزیینی بروید و حتی همزمان با حرفه‌ای شدن، از این حرفه کسب درآمد کنید. در مطلب معرفی رشته هنر از مجله فرادرس، به‌طور کامل در مورد زیرشاخه‌های این رشته بحث کرده‌ایم. همچنین اگر به یادگیری اصولی کار با خمیر هواخشک و سفال علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌‌کنیم از فیلم‌های آموزشی فرادرس در این زمینه استفاده کنید. در فهرست زیر نام چند مورد از آن‌ها را آورده‌ایم:

این آموزش‌ها شما را با اصول و مفاهیم سفالگری آشنا می‌کنند و با دیدن آن‌ها می‌توانید در این حوزه حرفه‌ای شوید. برای دسترسی به آموزش‌های بیشتر نیز پیشنهاد می‌کنیم از دو صفحه زیر دیدن کنید:

ایده های جالب برای ساخت وسایل با خمیر کلی

خمیر کلی آنقدر شکل‌پذیر است که به کمک آن می‌توانید تقریبا هر شکلی را بسازید. البته اگر تازه کار با این خمیر را شروع کرده‌اید، بهتر است ابتدا با شکل‌های بسیار ساده شروع کنید و کم‌کم به سراغ ساخت وسایل پیچیده‌تر بروید. در ادامه جالب‌ترین ایده‌ها برای ساخت وسایل با خمیر کلی را بررسی می‌کنیم.

اگر به یادگیری اصولی هنرهای تزیینی از ساخت کریستال تا رزین‌کاری و نقاشی با گواش و آبرنگ علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم از فیلم آموزش سفالگری و مجسمه سازی ویژه کودکان و نوجوانان فرادرس نهایت استفاده را ببرید. لینک این فیلم در زیر قرار گرفته است:

۱. ساخت زیورآلات

شاید جذاب‌ترین ایده ساخت وسایل با خمیر کلی، ساخت گردنبند، دست‌بند، گوشواره و انگشتر و انواع مختلف زیورآلات باشد. به کمک خمیر کلی می‌توانید زیورآلات موردعلاقه خودتان را با طرح‌ها و رنگ‌های مختلف بسازید یا حتی آن‌ها را به دیگران هدیه دهید یا بفروشید. ساخت زیورآلات هم با خمیر کلی سبک و هم با خمیر کلی پلیمری انجام‌شدنی است. در ادامه، چند نمونه نسبتا ساده را بررسی می‌کنیم.

ساخت انگشتر

برای ساخت انگشتر با خمیر کلی به مقدار نسبتا کمی خمیر و کمی صبر و حوصله نیاز دارید. قبل از شروع یک طرح کلی از انگشتر بکشید، با خط‌کش خمیر را به‌صورت نواری ببرید و پس از تعیین اندازه انگشت، به خمیر شکل داده و آن را تزیین کنید. به همین سادگی!

در تصویر زیر ساخت یک انگشتر به شکل قورباغه را با خمیر کلی مشاهده می‌کنید:

ساخت گردنبند و گردن‌آویز

برای ساخت گردنبند یا آویز گردنبند به مقدار و تنوع بیشتری از خمیر کلی نیاز دارید و باید بتوانید با کمک ابزارها و قالب‌های مخصوص، اشکال مختلفی را برای گردنبند یا آویز بسازید و در نهایت همه قطعات را روی زنجیر یا بند با کمک قطعات مخصوص به هم متصل کنید. نکته مهم سوراخ کردن قطعات قبل از خشک شدن خمیر کلی است.

در تصویر زیر ساخت یک نمونه گردنبند تک‌آویز را با خمیر کلی پلیمری مرور می‌کنیم.

همان‌طور که می‌بینید از خمیر کلی سفید برای ساخت گردن‌آویز استفاده می‌شود و بعد از ایجاد طرح، با رنگ اکریلیک، آویز را رنگ‌آمیزی می‌کنیم.

ساخت گوشواره

گوشواره‌های ساخته‌شده با خمیر کلی ساده و پلیمری نیز چند سالی است که محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. برای ساخت گوشواره نیز مانند گردن‌آویز به رنگ‌های مختلف خمیر کلی، قالب‌های آماده، ابزارهای مدل‌سازی و قلاب و گیره گوشواره نیاز دارید. در این حالت هم باید قطعات را قبل از خشک کردن سوراخ کنید و باید از قبل قطعات مخصوص مانند قلاب و آویز گوشواره گرد یا عصایی تهیه کنید.

به نمونه زیر توجه کنید:

ساخت سنجاق سینه

برای ساخت زیورآلات هم معمولا از ترکیب خمیر‌های کلی و ایجاد طرح‌های مرمری استفاده می‌کنند تا خروجی کار روی لباس ظاهر زیباتری داشته باشد. برای چسباندن سنجاق به پشت شکل خمیری نیز از چسب مخصوص استفاده می‌شود.

برای وسایل تزیینی معمولا پس از خشک شدن خمیر از اسپری وارنیش یا براق‌کننده‌های دیگر استفاده می‌کنند تا ظاهر شکل جذاب‌تر شود و مقاومت بیشتری نسبت به ضربه پیدا کند. اگر به ساخت زیورآلات علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش رزین کاری برای ساخت زیورآلات رزینی در فرادرس را ببینید.

۲. ساخت وسایل کاربردی با خمیر کلی

دومین و شاید کاربردی‌ترین ایده برای ساخت وسایل با خمیر کلی، به اشیای کاربردی مربوط است. با کمک خمیر کلی می‌توانید تنوع بالایی از اشیای زیر را بسازید:

• انواع گلدان‌های ساده و طرح‌دار در اندازه‌های مختلف
• مجسمه‌های مینیاتوری و دکوری به شکل حیوانات، شخصیت‌های کارتونی، میوه و گل
• انواع نگهدارنده مانند جاکلیدی، جامدادی، جاشمعی و نگهدارنده جواهرات
• انواع آویزهای دیواری و غیردیواری، اشیای مگنتی، جا کلیدی و و سر مدادی
• انواع ظروف آشپرخانه مانند کاسه، ماگ، فنجان و قاشق‌های کوچک، زیرلیوانی و ظرف جواهرات

در ادامه خیلی مختصر در مورد هرکدام توضیح می‌دهیم و با هم چند نمونه ساده را بررسی می‌کنیم. پیش از آن پیشنهاد می‌کنیم با مشاهده فیلم آموزش نقاشی روی سفال با رنگ اکریلیک فرادرس نکات بیشتری را در این زمینه یاد بگیرید. لینک این فیلم در زیر قرار گرفته است.

ساخت انواع گلدان

به کمک خمیر کلی می‌توانید انواع مختلف گلدان‌های ساده و طرح‌دار را در اندازه‌های مختلف بسازید. برای ساختن گلدان مطمئن شوید پایه یا کف گلدان به اندازه کافی برای نگهداشتن بدنه آن بزرگ است.

مجسمه های مینیاتوری و دکوری

یکی دیگر از جالب‌ترین کاربردهای خمیر کلی این است که به کمک آن می‌توانید مجسمه‌های مینیاتوری و بامزه‌ای از شخصیت‌‌های کارتونی و فانتزی، انواع گل‌ها و حیوانات مختلف بسازید و از زیبایی آن‌ها لذت ببرید یا به دیگران هدیه دهید.

انواع نگهدارنده

از ساده‌ترین وسایلی که می‌توانید با خمیر کلی بسازید می‌توان به انواع نگهدارنده هم اشاره کرد. استندهای کتاب، نگهدارنده موبایل، جای مداد و جاشمعی، نگهدارنده عکس و کارت، استند و ظرف نگهداری جواهرات در این دسته قرار می‌گیرند. تصویر زیر نمونه یک جاشمعی اردکی ساخته‌شده با خمیر کلی را نشان می‌دهد:

انواع آویز ها و اشیای مگنتی

انواع آویزهای دیواری و غیردیواری که هم نقش دکوری دارند و هم می‌توانند در خانه بسیار کاربردی باشند، از دیگر وسایلی هستند که با خمیر کلی می‌توانید بسازید. دیوار آویز و جاکلیدی دیواری، اشیای مگنتی مناسب برای در یخچال، آویز سوییچ و دسته‌کلید و حتی سرمدادی در این دسته قرار می‌گیرند.

انواع ظروف آشپزخانه

خمیر کلی برای ساخت انواع مختلف ظروف هم مناسب است. به کمک این خمیر می‌توانید کاسه‌های بزرگ و کوچک، ماگ و فنجان، زیرلیوانی و قاشق‌های کوچک برای نمک و ادویه هم بسازید.

۳. جدول ایده های ساخت کاردستی با خمیر کلی

خمیر کلی برای ساخت کاردستی هم بسیار مناسب است و چون خیلی راحت می‌توان به آن شکل داد، کودکان می‌توانند به‌راحتی با آن کاردستی‌های جذاب بسازند. ازجمله ایده‌های ساخت کاردستی با خمیر کلی نیز می‌توان به موارد جدول زیر اشاره کرد.

برای یادگیری اصول پایه سفالگری و مجسمه‌سازی پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش ساخت مجسمه با سفال برای کودکان و نوجوانان فرادرس را مشاهده کنید که لینک آن در ادامه آورده شده است.

با این ایده‌ها می‌توانید کاردستی‌های خلاقانه‌ای بسازید و علاوه بر یادگیری کار با خمیر، با مهارت‌های پایه سفالگری و مجسمه‌سازی نیز آشنا شوید.

نکات مهم ساخت وسیله با خمیر کلی

در بخش‌‌های قبلی به‌طور کامل توضیح دادیم که اصول مهم در زمان کار با خمیر کلی چیست و ایده‌های ساخت وسایل با این خمیر را نیز معرفی و بررسی کردیم. در ادامه نکات تکمیلی کار و ساخت وسیله با خمیر کلی را توضیح می‌دهیم. این نکات در زیر فهرست شده‌اند و برای یادگیری بهتر آن‌ها در پروژه‌های واقعی، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش ساخت مجسمه و ظروف با خمیر هواخشک فرادرس را حتما ببینید. لینک این فیلم را در زیر آورده‌ایم.

• استفاده از تکنیک «لوله کردن» (Coiling)
• استفاده از «تکنیک ورقه کردن» (Slab Building)
• ترمیم شکستگی‌ها و نقص‌های شکل با قطرات آب
• فشردن خمیر با تکنیک «فشردن» (Pinching)
• ترکیب کردن رنگ چند خمیر با یکدیگر
• چسباندن قطعات مختلف شکل به هم
• ضدآب کردن شکل ساخته شده با خمیر کلی

در ادامه، کمی در مورد هریک از موارد بالا بحث می‌کنیم تا بتوانید وسایل زیباتر و بی‌نقص‌تری با خمیر کلی بسازید.

استفاده از تکنیک لوله کردن یا Coiling

اولین و شاید آسان‌ترین تکنیکی که در زمان کار با خمیر کلی باید یاد بگیرید و می‌توانید بعدا در سفالگری پیشرفته هم از آن استفاده کنید، تکنیک «لوله کردن» (Coiling) است. در این تکنیک خمیر را با کمک ابزارهای برش به قطعات دراز تبدیل می‌کنید و سپس این قطعات را که مثل نخ‌های کلاف هستند آنقدر بین دست‌ها تاب می‌دهید تا دراز شوند و شکل استوانه‌ای به خود بگیرند.

این قطعات دراز و لوله‌ای را می‌توانید روی هم بچینید و شکل‌های متنوعی بسازید:

استفاده از تکنیک ورقه کردن یا Slab Building

اگر بخواهید وسیله‌ای مربع‌شکل یا شبیه به آن بسازید بهتر است از روش «ورقه کردن» (Slab Building) استفاده کنید. برای استفاده از این تکنیک باید خمیر را به کمک ابزارهای برش به‌طور موازی برش دهید تا چند قطعه با ضخامت یکسان ساخته شود. در ادامه می‌توانید با استفاده از خط‌کش یا چاقو اندازه قطعات را کاملا با یکدیگر تنظیم کنید.

در گام بعدی قطعاتی را که ساخته‌اید از کنار به هم می‌چسبانید و در صورت لزوم از آب و چسب برای چسبیده شدن بهتر قطعات به یکدیگر استفاده کنید.

ترمیم نقص ها و شکستگی ها با قطرات آب

در زمان کار کردن با خمیر کلی، متوجه می‌شوید که اثر انگشتان شما روی خمیر می‌ماند. در مواردی هم نیاز دارید که چند قطعه را به یکدیگر بچسبانید. در این زمان‌ها می‌توانید با استفاده از چند قطره آب هم نقص‌های روی شکل را از بین ببرید یا چند قطعه را به هم وصل کنید. برای یادگیری حرفه‌ای اصول و تکنیک‌های سفالگری، پیشنهاد می‌کنیم از مجموعه فیلم‌های آموزش صنایع دستی و هنرهای تزیینی فرادرس نهایت استفاده را ببرید. لینک این فیلم‌ها در زیر قرار گرفته است.

کم‌کم و با گذشت زمان متوجه می‌شوید که باید یک ظرف یا فنجان کوچک آب کنار دستتان بگذارید تا در صورت لزوم بتوانید با خیس کردن نوک انگشتان بخش‌های مختلف شکل را صاف کنید. البته به این نکته هم توجه کنید که استفاده زیاد از آب در زمان ساختن شکل، مدت زمان موردنیاز برای خشک شدن شکل را بیشتر می‌کند.

نکته مهم: اگر شکلی که می‌سازید چند قطعه دارد و باید بعد از ساختن این قطعات آن‌ها را بهم وصل کنید، حتما قطعات آماده را در پلاستیک بپیچید تا بقیه قطعات آماده شوند. البته اگر مدت زمان کمی پس از خشک شدن به آن چند قطره آب اضافه کنید، دوباره نرم می‌شود.

فشردن خمیر با تکنیک فشردن یا Pinching

این روش یک روش عالی برای مبتدیان است تا با اصول کار با خمیر و سفال آشنا شوند. اول از همه یک گلوله از خمیر را روی سطح بغلتانید. در گام بعدی، یکی از انگشتان خود را در وسط شکل فشار دهید. حالا دیواره‌های اطراف سوراخ را فشار دهید تا ساختار شکل رفته‌رفته محکم شود. تکنیک فشردن کمک می‌کند در مجموع شکل محکم‌تری بسازید.

ترکیب رنگ چند خمیر با یکدیگر و ایجاد طرح مرمری

برای ترکیب کردن دو رنگ مختلف خمیر با هم، ابتدا با استفاده از وردنه، رنگ اول را کاملا روی سطح صاف کنید و بعد از پهن کردن رنگ دوم روی آن، دو رنگ را به‌خوبی با هم ورز دهید تا رنگ‌ها به طور کامل با هم ترکیب شوند. در زمان انجام این کار به این نکته هم توجه کنید که رنگ‌های متعلق به یک خانواده راحت‌تر با یکدیگر ترکیب می‌شوند. برای مثال ترکیب یک رنگ تیره با یک رنگ روشن به ورز دادن و زمان بیشتری نیاز دارد.

برای ایجاد اثر مرمری در خمیر، دو رنگ را روی یکدیگر قرار دهید تا به یکدیگر بچسبند. سپس هر دو قطعه را با هم از روی سطح بردارید و مانند لباس خیسی که به آبگیری نیاز دارد، آن‌ها را دور هم بچرخانید. چند بار این کار را انجام دهید تا خمیر به صورت ماری باریک دربیاید. سپس آن را روی سطح بگذارید و با وردنه صاف کنید.

چسباندن قطعات مختلف شکل به هم

برای ساخت‌های شکل‌های پیچیده‌تر که قطعات زیادی دارند، از چسب مخصوص برای چسباندن قطعات به یکدیگر استفاده کنید تا بعد از خشک شدن به آسانی از یکدیگر جدا نشوند. کار را با احتیاط انجام دهید و هرجا لازم بود دوباره از چسب استفاده کنید چون خمیر کلی چسب را به مرور جذب می‌کند.

ضدآب کردن خمیر کلی

در بخش‌های قبلی به این نکته اشاره کردیم که وسایل ساخته شده با خمیر کلی ضد‌آب نیستند و اگر آب به آن‌ها برخورد کند، شکل خود را از دست می‌دهند. برای افزایش طول عمر و دوام این وسایل می‌توانید آن‌ها را به کمک اسپری وارنیش یا چسب اکریلیک، ضد آب کنید. با پخش کردن این موارد روی سطح شکل، لایه‌ای روی آن ایجاد می‌شود که در زمان برخورد با آب از شکل محافظت می‌کند.

آشنایی گام به گام با صنایع دستی و هنرهای تزیینی

خمیر کلی به‌عنوان ماده‌ای انعطاف‌پذیر که برای ساخت وسایل تزیینی و دکوری، زیورآلات و اشیای هنری استفاده می‌شود و نوع ساده آن در هوای آزاد و نوع پلیمری آن در فر یا کوره خشک می‌شود، فقط یکی از انواع خمیر‌های مجسمه‌سازی و شکل‌سازی است. به همین دلیل آشنایی با آن در واقع مقدمه‌ای برای ورود به دنیای هیجان‌انگیز هنرهای تجسمی و آشنایی با زبان ارتباطی یک هنرمند با مخاطبان اثر هنری است. در مطلب «معرفی رشته هنرهای تجسمی» مجله فرادرس به‌طور کامل جزییات تحصیل در این رشته را بررسی کرده‌ایم.

از سفالگری، نقاشی با آبرنگ یا رنگ روغن، نویسندگی، هنرهای نمایشی گرفته تا عکاسی، طراحی، ساخت آهنگ و حتی صنایع دستی مانند کار با رزین، جواهردوزی، خیاطی و بافت فرش با وجود متفاوت بودن تکنیک‌ها، در هر صورت مشغول خلق یک اثر هنری هستید که قرار است حس خاصی را به بیننده منتقل کند.

معرفی فیلم های آموزش هنر

در همین راستا، فرادرس آموزش‌‌های متنوعی را در حوزه‌های مختلف هنر تهیه و منتشر کرده که اگر به یکی از این حوزه‌ها علاقه‌مند هستید پیشنهاد می‌کنیم نهایت استفاده را از آن‌ها ببرید. در فهرست زیر به چند عنوان آموزشی مهم اشاره کرده‌ایم که اگر به کار با خمیر کلی و سفال علاقه‌مند باشید، برای شما مفید و کاربردی خواهند بود:

معرفی فیلم های آموزشی هنری ویژه کودکان و نوجوانان

علاوه بر موارد بالا، فرادرس چند فیلم‌ آموزشی مرتبط با هنر نیز ویژه کودکان و نوجوانان تهیه و منتشر کرده که در فهرست زیر عنوان آن‌ها چند مورد از آن‌ها را مشاهده می‌کنید. مشاهده این فیلم‌ها به تقویت مهارت‌های هنری کودکان کمک زیاد می‌کند.

معرفی مجموعه های آموزشی مرتبط

برای دسترسی به آموزش‌های بیشتر، پیشنهاد می‌کنیم از صفحه مجموعه آموزش‌های مرتبط فرادرس دیدن کنید که عبارت‌اند از:

با مشاهده فیلم‌های آموزشی مرتبط می‌توانید هنر کار با خمیر سفالگری و دیگر هنرهای تزیینی را به‌‌‌طور کامل فرا بگیرید.