ردیف‌ها واژه‌های کاملاً مشابهی هستند که در انتهای مصرع‌های یک بیت قرار می‌گیرند و علاوه بر ظاهر کاملاً یکسان، معنای یکسانی نیز می‌دهند. مهم‌ترین کابرد ردیف در شعر، آهنگین کردن آن است و واژه‌های مختلفی در زبان فارسی وجود دارند که از آن‌ها می‌توانیم به عنوان ردیف شعر استفاده کنیم. یعنی ردیف، انواعی چون فعلی، اسمی، صفتی، قیدی و… دارد. در این مطلب از مجله فرادرس، انواع ردیف در شعر فارسی را یاد می‌گیریم و برای هرکدام از آن‌ها مثال‌هایی را بررسی می‌کنیم. در انتهای مطلب نیز تمرینی را برای سنجش یادگیری شما از این مطلب قرار داده‌ایم.
انواع ردیف در شعر فارسی
ردیف کلمه یا گروهی از کلمه‌هایی است که با ظاهر و معنای کاملاً یکسان در پایان مصرع‌های یک بیت وجود دارد و استفاده از آن برای شاعران اجباری نیست. انواع ردیف در شعر فارسی، فعل، اسم (و ضمیر)، حرف، صفت، قید، گروه و شبه جمله هستند. در بخش بعدی برای هرکدام از این ردیف‌ها مثالی قرار داده‌ایم و در بخش‌های بعدی مطلب نیز هرکدام از انواع ردیف را با مثال‌هایی بیشتر بررسی می‌کنیم. انواع ردیف در شعر فارسی را در فهرست زیر آورده‌ایم.
در جدول بخش بعد، همه انواع ردیف را با مثالی برای هرکدام از آن‌ها آورده‌ایم. پیش از آن پیشنهاد می‌کنیم با تماشای فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم فرادرس، ردیف و انواع ردیف را به‌خوبی یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
مثال انواع ردیف در شعر فارسی
در جدول زیر، برای هرکدام از انواع ردیف در شعر فارسی نمونه‌ای آورده‌ایم تا بتوانید آن‌ها را با هم مقایسه کنید. در ادامه مطلب هرکدام از انواع ردیف را به‌طور جداگانه با مثال بررسی می‌کنیم.
| انواع ردیف در شعر فارسی | مثال |
| ردیف فعلی تام | معلمت همه شوخی و دلبری آموخت جفا و ناز و عتاب و ستمگری آموخت (سعدی) |
| ردیف فعلی اسنادی | آن شبِ قدری که گویند اهلِ خلوت امشب است یا رب این تأثیرِ دولت در کدامین کوکب است؟ (حافظ) |
| ردیف اسمی | دوستان چند کنم ناله ز بیماری دل کس گرفتار مبادا به گرفتاری دل (جامی) |
| ردیف ضمیری | گرانمایه جمشید فرزند او کمر بست یک‌دل پر از پند او (فردوسی) |
| ردیف حرفی | ای خضر که همدم شده‌ای آب بقا را زنهار به یاد آر لبِ تشنه ما را (اهلی شیرازی) |
| ردیف صفتی | تا توانی می‌گریز از یار بد یار بد بدتر بود از مار بد (نامشخص) |
| ردیف قیدی | بگذر ای خواجه و بگذار مرا مست اینجا که برون شد دل سرمست من از دست اینجا (خواجوی کرمانی) |
| ردیف گروهی | پسندی خوار و زارم تا کی و چند پریشان روزگارم تا کی و چند (باباطاهر) |
| ردیف شبه جمله ای | اگر زرین کلاهی عاقبت هیچ اگر خود پادشاهی عاقبت هیچ (باباطاهر) |
در مطلب زیر از مجله فرادرس، به طور مفصل درباره ردیف و قافیه اشعار و تفاوت این دو مبحث با هم توضیح داده‌ایم.
یادگیری انواع ردیف در فارسی نهم
ردیف یکی از ویژگی‌های ساختاری و یکی از صنعت‌های ادبی مربوط به شعر فارسی است. اما شعرهای فارسی پر از آرایه‌های ادبی و نکات هنری هستند که برای درک زیبایی‌های آن‌ها لازم است که این فنون ادبی را یاد بگیریم و بتوانیم آن‌ها را تشخیص دهیم. به این ترتیب هم از خواندن اشعار فارسی لذت بیشتری می‌بریم و آن‌ها را بهتر درک می‌کنیم و هم در آزمون‌‌های خود عملکرد بهتری خواهیم داشت. به همین دلیل در این بخش برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم تا با استفاده از آن‌ها میزان یادگیری خود در این زمینه را افزایش بدهید.
همچنین برای یادگیری کامل مباحث مختلف درس ادبیات فارسی می‌توانید از مجموعه آموزش زیر استفاده کنید.
ردیف کلمه‌ای
ردیف شعرها می‌تواند یک واژه یا کلمه باشد یعنی یک واحد مستقل معنادار که ممکن است نوعی از فعل، اسم، حرف، صفت و قید باشد. انواع ردیف کلمه‌ای را در فهرست زیر آورده‌ایم.
- ردیف فعلی
- ردیف اسمی
- ردیف حرفی
- ردیف صفتی
- ردیف قیدی
در ادامه هرکدام از این انواع ردیف کلمه‌ای را با مثال توضیح می‌دهیم. پیش از آن پیشنهاد می‌کنیم با تماشای فیلم آموزش رایگان درس یکم فارسی پایه نهم فرادرس، ردیف و قافیه را با بررسی نمونه‌هایی از آن‌ها، به خوبی یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
ردیف فعلی
در بسیاری از شعرها یک فعل با معنای یکسان در انتهای مصرع‌های یک بیت تکرار شده است. به این نوع ردیف، ردیف فعلی می‌گوییم اما فعل‌های فارسی در یک دسته‌بندی کلی به دو نوع افعال تام و افعال اسنادی تقسیم می‌شوند که با یک‌دیگر تفاوت‌های معنایی و دستوری دارند. در ادامه این بخش، ردیف‌های فعلی تام و اسنادی را با آوردن نمونه‌هایی از آن‌ها بررسی می‌کنیم.
ردیف فعلی تام
فعل‌های تام یا خاص، افعالی هستند که انجام و عدم انجام یک کار خاص را نشان می‌دهند. برای مثال، فعل «رفتند»، انجام عمل خاص «رفتن» را نشان می‌دهد. هر فعلی که معنایی خاص داشته باشد، فعل تام یا خاص است. در ادامه نمونه‌هایی از ردیف‌هایی که فعل تام هستند را آورده‌ایم.
مثال اول برای ردیف فعلی تام
در بیت زیر، کلمه «گفت»، فعلی تام است که با یک معنا در انتهای هر دو مصرع تکرار شده و ردیف این بیت شده است. این فعل بر انجام عمل خاص «گفتن» دلالت می‌کند.
شنیده‌ام سخنی خوش که پیرِ کنعان گفت
فِراق یار نه آن می‌کند که بتوان گفت
(حافظ)
مثال دوم برای ردیف فعلی تام
در بیت زیر نیز، واژه «می‌برد» یک فعل خاص است که معنای عمل «بُردن» می‌دهد و در انتهای دو مصرع تکرار شده و تبدیل به ردیف این بیت شده است.
آن کیست کاندر رفتنش صبر از دل ما می‌برد
ترک از خراسان آمدست از پارس یغما می‌برد
(سعدی)
ردیف فعلی اسنادی
فعل‌های اسنادی مانند «است، بود، شد، گشت، گردید و…» برعکس افعال خاص، به انجام یک عمل خاص دلالت نمی‌کنند بلکه فقط یک حالت و صفت (مسند) را به نهاد جمله نسبت می‌دهند. مانند جمله اسنادی «حالش خوب شد.» که در آن، حالت «خوب» بودن با استفاده از فعل اسنادی «شد» به اسم «حالش» نسبت داده شده است. در ادامه این بخش نمونه‌هایی از ردیف‌های فعلی اسنادی را با هم بررسی می‌کنیم.
پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش رایگان فعل فارسی فرادرس، انواع فعل فارسی و قواعد مربوط به آن‌ها را به خوبی یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
مثال اول برای ردیف فعلی اسنادی
در بیت زیر، تکرار فعل اسنادی «بود»، ردیف ساخته است. این فعل در مصرع اول این بیت، حالت «پر از جنگ بودن» را به «سراسر زمانه» نسبت داده است و در مصرع دوم نیز برای نسبت دادن صفت «تنگ» به «جهان» به کار رفته است.
سراسر زمانه پر از جنگ بود
به جویندگان بر جهان تنگ بود
(فردوسی)
مثال دوم برای ردیف فعلی اسنادی
در بیت زیر، فعل‌های «گشت» معنای اسنادی «شدن» دارند بنابراین ردیف فعلی اسنادی هستند.
به هر منزل کز آن جا دورتر گشت
ز نومیدی دلش رنجورتر گشت
(نظامی)
نکته: دقت کنید که ممکن است فعل‌هایی که به عنوان فعل اسنادی می‌شناسیم در معنای غیر‌اسنادی یعنی معنای خاص به کار بروند و در این صورت، دیگر فعل اسنادی نیستند بلکه فعل تام یا خاص محسوب می‌شوند. برای مثال در جمله نمونه زیر، «شد» اول معنای «رفتن» می‌دهد بنابراین فعل خاص و تام است اما همین فعل در انتهای مصرع دوم، معنای اسنادی «شدن» می‌دهد. بنابراین این دو واژه، تفاوت معنایی دارند و ردیف نیستند بلکه بین آن‌ها، آرایه جناس تام (همسان) برقرار است و قافیه هستند.
افسوس که سرمایه ز کف بیرون شد
وز دست اجل بسی جگرها خون شد
(خیام)
ردیف اسمی
از انواع اسم‌های فارسی می‌توانیم به عنوان ردیف در شعرها استفاده کنیم. اسم‌ها از نظر ساختمان کلمه، خاص یا عام بودن، شناس و ناشناس بودن و… به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که می‌توانیم همه آن‌ها را به عنوان ردیف به کار ببریم. در ادامه این بخش، نمونه‌هایی از ردیف اسمی را با هم بررسی می‌کنیم.
مثال ۱
در بیت زیر، اسم «دوست» در پایان هر دو مصرع تکرار شده و ردیف این بیت را ساخته است.
صبح می‌خندد و من گریه کنان از غم دوست
ای دم صبح چه داری خبر از مقدم دوست
(سعدی)
مثال ۲
در مثال زیر نیز، اسم «آینه» با تکرار شدن در پایان هر دو مصرع این بیت، تبدیل به ردیف آن شده است.
ما فتنه بر توایم و تو فتنه بر آینه
ما را نگاه در تو، تو را اندر آینه
(خاقانی)
ردیف ضمیری
در زبان فارسی، انواع ضمایر را نیز اسم می‌دانند پس از ضمایر نیز می‌توانیم به عنوان ردیف اسمی از نوع ردیف ضمیری استفاده کنیم. در این بخش، نمونه‌هایی از ردیف ضمیری در اشعار را با هم بررسی می‌کنیم.
مثال اول برای ردیف ضمیری
در بیت زیر، ضمیر شخصی منفصل «من» در انتهای هر دو مصرع آمده و ردیف این بیت شده است.
گرت هیچ یادست کردار من
یکی رنجه کن دل به تیمار من
(فردوسی)
مثال دوم برای ردیف ضمیری
در مثال زیر، ضمیر مشترک «خویش» در پایان دو مصرع بیت تکرار شده و ردیف آن را ساخته است.
کرم زین بیش کن با مرده خویش
مکن بیداد بر دل‌برده خویش
(نظامی)
ردیف حرفی
حرف‌ها، کلمه‌هایی هستند که به تنهایی معنای مستقلی ندارند و همیشه همراه با کلمه‌های دیگر به کار می‌روند. برای مثال حرف «از» در عبارت «از کودکی» معنادار می‌شود. حرف‌ها به انواعی چون حروف ربط، حروف اضافه، حروف نشانه و… تقسیم می‌شوند و از آن‌ها نیز می‌توانیم به عنوان ردیف استفاده کنیم. در ادامه این بخش نمونه‌هایی از ردیف حرفی را در اشعار بررسی می‌کنیم.
مثال ۱
در بیت زیر، از حرف نشانه «را» به عنوان ردیف استفاده شده است. حرف «را» در این بیت، نشانه مفعول است و به همین دلیل به آن، حرف نشانه می‌گوییم.
چون عهده نمی‌شود کسی فردا را
حالی خوش دار این دل پر سودا را
(خیام)
مثال ۲
در مثال زیر از حرف ربط «در» به عنوان ردیف این بیت استفاده شده است.
فکنده عشقشان آتش به دل در
فرس در زیرشان چون خر به گل در
(نظامی)
ردیف صفتی
صفت‌ها نوعی کلمه هستند که برای بیان حالت، کیفیت، مقدار و به طور کلی توصیف یک اسم به کار می‌روند. شاعران از انواع صفت‌ها نیز به عنوان ردیف استفاده می‌کنند. در این بخش، نمونه‌هایی از ردیف صفتی را با هم می‌بینیم.
مثال ۱
کلمه «پیدا» که در پایان دو مصرع بیت زیر قرار دارد، نوعی صفت و ردیف این بیت است.
عتاب و لطف می‌گردد ز ابروی بتان پیدا
که باشد قوت بازوی هر کس از کمان پیدا
(صائب تبریزی)
مثال ۲
در بیت زیر نیز، صفت «غریب» ردیف شده است.
گفتم ای سلطانِ خوبان رحم کن بر این غریب
گفت در دنبالِ دل، رَه گُم کُنَد مسکین غریب
(حافظ)
ردیف قیدی
قیدها نوعی کلمه هستند که با قرار گرفتن در جمله‌ها، فعل جمله، فاعل، مفعول، مسند و… را مقید به حالت خاصی می‌کنند. برای مثال در جمله «ما خندان به سفر می‌رفتیم.»، قید «خندان»، حالت فاعل جمله یعنی «ما» را نشان می‌دهد. قیدها نیز انواع مختلفی دارند و شاعران از آن‌ها به عنوان ردیف استفاده می‌کنند. در این بخش نمونه‌هایی از ردیف قیدی را در اشعار فارسی بررسی می‌کنیم.
برای یادگیری بیشتر قید و گروه‌های قیدی می‌توانید از فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم فرادرس استفاده کنید . لینک این آموزش را در کادر پایین قرار داده‌ایم.
مثال ۱
کلمه «اینجا» در بیت زیر، قید مکان است و به عنوان ردیف قیدی به کار رفته است.
گذار آرد مَهِ من گاه‌گاه از اشتباه اینجا
فدای اشتباهی کآرد او را گاه‌گاه اینجا
(شهریار)
مثال ۲
در بیت زیر نیز ردیف قیدی «هنوز»، قید زمان است.
فَرُّخا از تو دلم ساخته با یاد هنوز
خبر از کوی تو می‌آوردم باد هنوز
(شهریار)
ردیف گروهی
در برخی از شعرها از یک واژه به عنوان ردیف استفاده نشده است بلکه گروهی از واژه‌ها عیناً در آخر مصرع‌ها تکرار شده‌اند، بنابراین این اشعار، دارای ردیف گروهی هستند. در این بخش نمونه‌هایی از ردیف گروهی را با هم بررسی می‌کنیم.
پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش رایگان آرایه‌های ادبی فرادرس، ردیف و دیگر انواع آرایه‌های ادبی شعر فارسی را به سادگی یاد بگیرد. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.
مثال ۱
گروه قیدی «درین دریا (در این دریا)» در بیت زیر، ردیف است.
نماند از نارسایی مدی از احسان درین دریا
به سیلی سرخ دارد روی خود مرجان درین دریا
(صائب تبریزی)
مثال ۲
در مثال زیر نیز، عبارت «تا کی و چند» قید زمان و قید مقدار هستند که به صورت گروهی، ردیف این بیت شده‌اند.
پسندی خوار و زارم تا کی و چند
پریشان روزگارم تا کی و چند
(باباطاهر)
ردیف شبه جمله ای
ممکن است عبارت‌هایی به عنوان ردیف یک بیت به کار رفته باشند که از نظر دستوری یک جمله نیستند اما معنای یک جمله کامل را به ذهن مخاطب منتقل می‌کنند. به این عبارت‌ها شبه‌جمله می‌گوییم و شبه جمله‌ها نیز می‌توانند به عنوان ردیف استفاده بشوند. در ادامه این بخش، نمونه‌هایی از ردیف شبه جمله‌ای را بررسی می‌کنیم.
پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم فرادرس، انواع ردیف را به‌خوبی یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.
مثال ۱
عبارت «چه حاصل» در انتهای مصرع‌های بیت زیر، فعل ندارد بنابراین جمله نیست اما معنای کامل (چه حاصلی دارد؟) را به ما می‌دهد بنابراین ردیف این بیت از نوع شبه جمله است.
دلا غافل ز سبحانی چه حاصل
مطیع نفس شیطانی چه حاصل
(باباطاهر)
مثال ۲
در بیت زیر نیز، عبارت «عاقبت هیچ»، شبه جمله است و به عنوان ردیف به کار رفته است.
اگر زرین کلاهی عاقبت هیچ
اگر خود پادشاهی عاقبت هیچ
(باباطاهر)
نمونه سؤال انواع ردیف در شعر فارسی
حالا که انواع ردیف در شعر فارسی را یاد گرفتیم، می‌توانید با پاسخ دادن به پرسش‌های چهارگزینه‌ای زیر، یادگیری خود را افزایش دهید. برای انجام این تمرین، کافی است در هر سؤال، روی گزینه درست مورد نظر خود کلیک کنید و سپس با زدن گزینه «مشاهده جواب»، پاسخ درست آن سؤال را ببینید. با ثبت هر جواب درست، یک امتیاز می‌گیرید که در پایان تمرین یعنی بعد از پاسخ دادن به تمام سؤال‌ها، با زدن گزینه «دریافت جواب آزمون»، امتیاز خود را خواهید دید.
۱. در کدام گزینه ردیف وجود ندارد؟
از آن ابر کاتش در آب افکَنَد
زمین سایه بر آفتاب افکَنَد
(نظامی)
هزار جهد بکردم که یار من باشی
مرادبخش دل بی‌قرار من باشی
(حافظ)
می‌کرد قیامت سخن ما ز بلندی
تا قامت او ریشه در اندیشه ما داشت
(صائب تبریزی)
این کهنه رباط را که عالم نام است
وآرامگه ابلق صبح و شام است
(خیام)
ردیف بیت‌های بالا را در فهرست زیر آورده‌ایم.
- ردیف گزینه ۱: «افکند»
- ردیف گزینه ۲: «من باشی»
- ردیف گزینه ۴: «است»
۲. در کدام‌یک از بیت‌های زیر ردیف وجود دارد؟
یاران موافق همه از دست شدند
در پای اجل یکان یکان پست شدند
(خیام)
چون عهده نمی‌شود کسی فردا را
حالی خوش دار این دل پر سودا را
(خیام)
هم او که دلتنگت کند سرسبز و گلرنگت کند
هم اوت آرد در دعا هم او دهد مزد دعا
(مولانا)
همه رنج‌ها گشته آسان بدوی
برو روشنی اندر آورده روی
(فردوسی)
معنای فعل‌های «شدند» در مصرع اول و دوم گزینه ۱، با هم تفاوت دارد پس این کلمه نمی‌تواند ردیف این بیت باشد. معنای این فعل در مصرع اول: رفتند (فعل خاص) و معنای این فعل در مصرع دوم: شدند (اسنادی) است.
۳. کدام‌یک از بیت‌های زیر دارای ردیف فعلی است؟
ببندم شال و می‌پوشم قدک را
بنازم گردش چرخ و فلک را
(باباطاهر)
چراغ روی تو را شمع گشت پروانه
مرا ز حال تو با حال خویش پروا نه
(حافظ)
ای دل از این خیال سازی چند
به خیالی خیال بازی چند
(نظامی)
به ابلیس گفت این سزاوار نیست
دگر گوی، کاین از در کار نیست
(فردوسی)
ردیف بیت‌های بالا و نوع آن‌ها را در فهرست زیر مشاهده کنید.
- ردیف گزینه ۱: «را» (ردیف حرفی)
- ردیف گزینه ۲: ردیف ندارد.
- ردیف گزینه ۳: «چند» (ردیف اسمی)
۴. در کدام‌یک از بیت‌های زیر، ردیف حرفی وجود دارد؟
قرصِ خورشید در سیاهی شد
یونس اندر دهانِ ماهی شد
(سعدی)
نام او رتبت علا دارد
گر گذشت از فلک روا دارد
(نظامی)
زانک او بنمود پیدا دام را
پیش تو بر کند سبلت خام را
(مولانا)
ای قبای حسن بر بالای تو
مایه خوبی رخ زیبای تو
(انوری)
ردیف بیت‌های بالا و همچنین نوع آن‌ها را در فهرست زیر مشاهده کنید.
- ردیف گزینه ۱: «شد» (ردیف فعلی)
- ردیف گزینه ۲: «دارد» (ردیف فعلی)
- ردیف گزینه ۴: «تو» (ردیف ضمیری)
۵. نوع ردیف در کدام‌یک از گزینه‌های زیر با بقیه متفاوت است؟
روی هر یک چون مه فاخر ببین
چونک اول دیده شد آخر ببین
(مولانا)
در زیر فلک نیست اگر هم‌نفسی هست
در پرده غیب است اگر دادرسی هست
(صائب تبریزی)
مو که سر در بیابانم شو و روز
سرشک از دیده بارانم شو و روز
(باباطاهر)
به جان او که گرم دسترس به جان بودی
کمینه پیشکش بندگانش آن بودی
(حافظ)
نوع ردیف در گزینه‌های اول و دوم و چهارم، فعلی و نوع ردیف گزینه سوم، قیدی است.
۶. ردیف کدام‌یک از گزینه‌های زیر، از نوع قیدی است؟
به شو یاد تو ای مه پاره هستم
به روز از درد و غم بیچاره هستم
(باباطاهر)
باز کن نغمه جانسوزی از آن ساز امشب
تا کنی عقده اشک از دل من باز امشب
(شهریار)
جان هامان جاذب قبطی شده
جان موسی طالب سبطی شده
(مولانا)
دادگرا تو را فلک جرعه کش پیاله باد
دشمن دل سیاه تو غرقه به خون چو لاله باد
(حافظ)
ردیف گزینه‌های اول، سوم و چهارم این سؤال، فعلی است.
۷. در کدام‌یک از بیت‌های زیر ردیف وجود ندارد؟
زانک مریم وقت وضع حمل خویش
بود از بیگانه دور و هم ز خویش
(مولانا)
نام این خضر جاودانی باد
حکم آن آب زندگانی باد
(نظامی)
پیش ما رسمِ شکستن نبود عهد وفا را
الله الله تو فراموش مکن صحبت ما را
(سعدی)
در محفل ما و منم، محو صفیر هر صدا
نم‌خورده ساز وحشتم، زین نغمه‌های ترصدا
(بیدل دهلوی)
کلمه «خویش» در مصرع اول گزینه اول، ضمیر مشترک است و معنای «خودش» می‌دهد اما همین کلمه در مصرع دوم، معنای «خویشاوندان» می‌دهد پس معنای این دو واژه یکی نیست و نمی‌توانند ردیف باشند. ردیف بیت‌های دوم تا چهارم این سؤال را در فهرست زیر آورده‌ایم.
- ردیف گزینه ۲: «باد»
- ردیف گزینه ۳: «را»
- ردیف گزینه ۴: «صدا»
۸. کدام گزینه درست است؟
وجود ردیف در برخی از قالب‌های شعری لازم و اجباری است.
اگر دو واژه تکراری در انتهای مصرع‌های یک بیت، معنای یکسانی نداشته باشد، در آن بیت ردیف وجود ندارد.
نمی‌توانیم برای یک بیت هم ردیف و هم قافیه قرار بدهیم.
وجود ردیف باعث خوش‌آهنگ شدن بیت می‌شود.
۹. ردیف همه بیت‌های زیر به جز گزینه چندم از یک نوع هستند؟
به مهر مادر گیتی مکش رنج امید اینجا
که خون‌ها می‌خورد تا شیر می‌گردد سفید اینجا
(بیدل دهلوی)
بی تو تلواسه دیرم ای نکوکار
زهر در کاسه دیرم ای نکوکار
(باباطاهر)
از عکس خود آن آینه رو بس که حیا داشت
در خلوت آیینه همان رو به قفا داشت
(صائب تبریزی)
شب فراق که داند که تا سحر چند است
مگر کسی که به زندان عشق در بند است
(سعدی)
ردیف گزینه اول (اینجا) از نوع کلمه و قید است. ردیف گزینه سوم، از نوع کلمه و فعل است. ردیف گزینه چهارم نیز از نوع کلمه و قید است اما ردیف گزینه دوم (ای نکوکار) منادا واز نوع شبه جمله است.
۱۰. ردیف کدام‌یک از گزینه‌های زیر، ردیف اسمی است؟
نیست وقت مشورت هین راه کن
چون علی تو آه اندر چاه کن
(مولانا)
ای که رحمت می‌نیاید بر منت
آفرین بر جان و رحمت بر تنت
(سعدی)
از غم جدا مشو که غنا می‌دهد به دل
اما چه غم غمی که خدا می‌دهد به دل
(شهریار)
ای فروغِ ماهِ حُسن، از روی رخشان شما
آب روی خوبی از چاه زَنَخدان شما
(حافظ)
ردیف هر چهار بیت بالا و نوع آن‌ها را در فهرست زیر مشاهده کنید.
- ردیف گزینه ۱: «کن» (ردیف فعلی)
- ردیف گزینه ۲: ردیف ندارد.
- ردیف گزینه ۳: «می‌دهد به دل» (ردیف فعلی)
- ردیف گزینه ۴: «شما» (ردیف ضمیری و ضمیر نوعی اسم است.)
جمع بندی
در این مطلب از مجله فرادرس انواع ردیف در شعر فارسی را یاد گرفتیم و برای هرکدام از آن‌ها مثال‌هایی از اشعار فارسی را بررسی کردیم. در پایان مطلب نیز، پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای طرح کردیم تا با پاسخ دادن به آن‌ها در مبحث انواع ردیف تمرین کنید و یادگیری خود را در این زمینه افزایش دهید.
source