دشت‌ها، زمین‌های صاف و هموار هستند. این زمین‌ها، اهمیت بالایی برای زندگی انسان‌ها دارند؛ زیرا خاک برخی از دشت‌ها، حاصلخیزند و برای کشاورزی مناسب هستند. به همین دلیل، روستاها و شهرهای زیادی در نزدیکی این عوارض زمین‌شناسی مهم به وجود آمده‌اند. دشت‌ها، انواع مختلفی دارند که هر یک از آن‌ها طی فرآیندهای مختص به خود تشکیل می‌شوند. در این مطلب از مجله فرادرس، می‌خواهیم ببینیم دشت چیست و چگونه به وجود می‌آید.

در ادامه، ضمن تعریف دشت و بیان اهمیت‌های این عارضه زمین‌شناسی، در مورد دلایل پیدایش آن بر روی زمین صحبت می‌کنیم. علاوه بر این، به معرفی انواع دشت، عوامل طبیعی و انسانی تغییردهنده دشت و تفاوت‌های دشت با دیگر عوارض زمین‌شناسی مهم می‌پردازیم. در نهایت، چند دشت شناخته شده در ایران را نام می‌بریم.

تعریف دشت چیست؟

«دشت» (Plain)،‌ سرزمین هموار یا نسبتا همواری است که حصاری از کوهستان آن را فرا گرفته است. به عبارت دیگر، دشت‌ها از هر طرف به کوه می‌رسند.

دشت‌ها هم می‌توانند دارای خاک حاصلخیز و مساعد برای کشاورزی باشند و هم دارای خاک شور و نامناسب برای کشاورزی باشند. این ویژگی، به آب و هوای دشت‌ها بستگی دارد.

دشت‌ها، بیش از ۵۵ درصد از سطح خشکی‌های زمین را تشکیل می‌دهند. این عوارض مهم زمین‌شناسی (چه دشت‌های حاصلخیز، چه دشت‌های بایر) از کاربردها و فواید متعددی برخوردارند. که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

کاربرد و اهمیت دشت چیست؟

از فواید دشت‌ها برای انسان‌ها می‌توان به جاذبه‌های گردشگری، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشید، باد)، معدنکاری، کشاورزی و تفریح (رصد ستارگان، کویرنوردی و غیره) اشاره کرد.

• خاک حاصلخیز: بسیاری از دشت‌ها، از خاک عمیق و حاصلخیز برخوردارند. این ویژگی به همراه سطح هموار، آن‌ها را به یکی از بهترین گزینه‌ها برای کشاورزی تبدیل می‌کند.
• رشد صنعتی: منابع غنی برای کشاورزی، مخصوصا دشت‌های حاوی خاک‌های آبرفتی، باعث رشد صنایع مبتنی بر کشاورزی می‌شود. جمعیت بالا در دشت‌ها نیز به معنای تامین نیروی کار مورد نیاز در حوزه کشاورزی و دیگر صنایع است.
• توسعه راهسازی: سطح صاف و هموار دشت‌ها، بستر مناسبی را برای ساخت جاده، راه‌آهن و فرودگاه فراهم می‌کند.
• شهرسازی: حمل و نقل راحت، خاک حاصلخیز برای کشاورزی و امکان رشد صنایع مختلف، دشت‌ها را به بهترین گزینه برای توسعه شهر و روستا تبدیل می‌کند. پیشرفته‌ترین مراکز و گذرگاه‌های تجاری دنیا در  دشت‌ها واقع شده‌اند. این دشت‌ها، حدود ۸۰ درصد از جمعیت جهان را در خود جای می‌دهند.

فرادرس، یک فیلم آموزشی مفید را برای دانش‌آموزان پایه هفتم تهیه کرده است می‌تواند شما را در یادگیری مبحث دشت‌ها یاری کند. لینک مشاهده «فیلم آموزش مطالعات اجتماعی پایه هفتم فرادرس» در ادامه آورده شده است.

علت پیدایش دشت چیست؟

عوامل مختلفی بر روی تشکیل دشت‌ها تاثیر می‌گذارند. از مهم‌ترین و اصلی‌ترین علل پیدایش دشت می‌توان به چین‌خوردگی در حد فاصل تاقدیس‌ها و در میان ناودیس‌ها، انباشت مواد حاصل از فرسایش در نواحی پست و هموار شدن زمین طی انحلال مواد آهکی اشاره کرد. برخی از دشت‌ها، از دوران‌های زمین‌شناسی بسیار قدیم برجای مانده‌اند. البته فرسایش بادی، سطح این دشت‌ها را ناهموار کرده است.

تاثیر چین خوردگی در تشکیل دشت

چین‌خوردگی، یکی از فرآیندهای اصلی در تشکیل دشت است. لایه‌های افقی زمین بر اثر حرکات پوسته و قرارگیری در معرض نیروهای فشاری ضعیف، به لایه‌های خمیده تبدیل می‌شوند. به این لایه‌های خمیده، «چین» (Fold) می‌گویند. خمیدگی‌های روبه‌بالای چین، تاقدیس و خمیدگی‌های روبه‌پایین چین، ناودیس نام دارند. اگر تاقدیس‌های چین دارای شیب کم و ناودیس‌ها دارای عرض زیاد باشند، یک سطح نسبتا هموار و وسیع روی زمین شکل می‌گیرد. دشت کاکان در استان فارس، یک نمونه از دشت‌های تشکیل شده بر اثر چین‌خوردگی لایه‌های زمین است.

تاثیر انباشت مواد در تشکیل دشت

از دیگر فرآیندهای مهم در تشکیل دشت‌ها می‌توان به ته‌نشینی مواد آواری اشاره کرد. لایه‌های بالایی زمین، همواره در معرض هوازدگی و فرسایش قرار دارند. آب، باد و دیگر عوامل طبیعی، سنگ‌‌ها را به ذرات کوچک تبدیل می‌کنند و آن‌ها را با خود به محل دیگر می‌برند. جابجایی و انباشت مواد آواری، باعث نزدیک شدن ارتفاع پستی و بلندی‌ها می‌شود. این فرآیند، می‌تواند منطقه وسیع و نسبتا همواری را به وجود بیاورد که به آن، دشت می‌گویند.

تاثیر انحلال مواد آهکی در تشکیل دشت

به خوردگی و انحلال سنگ‌های کربناته نظیر آهک، دولومیت و گچ، کارست می‌گویند. یکی از دلایل تشکیل دشت، رخ دادن همین پدیده است. سنگ‌های قابل انحلال، در برخورد با جریان‌های آبی، حل می‌شوند و ساختار سطح و یا اعماق زمین را تغییر می‌دهند. طی این فرآیند، امکان از بین رفتن پستی و بلندی‌های زمین و تشکیل یک سطح نسبتا هموار و وسیع وجود دارد. ماهی‌دشت در استان کرمانشاه و دشت ارژن در استان فارس، نمونه‌هایی از دشت‌های تشکیل شده بر اثر انحلال مواد آهکی و هموار شدن زمین هستند.

چگونه همه چیز در مورد دشت را یاد بگیریم؟

دشت‌ها، یکی از مهمترین عوارض زمین‌شناسی هستند که تاثیر غیرقابل انکاری در زندگی انسان‌ها دارند. دشت‌های حاصل‌خیز، معمولا به عنوان یک بستر طبیعی برای پرورش گیاهان و محصولات کشاورزی محسوب می‌شوند. دشت‌های شور و بایر نیز از پتانسیل زیادی برای گردشگری و تولید انرژی‌های پاک به شمار می‌روند. به همین دلیل، اهمیت بالای دشت‌ها در پایه‌های مختلف به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود. دانش‌آموزان مقطع ابتدایی (مخصوصا پایه‌های چهارم و هفتم) در درس مطالعات اجتماعی با مفهوم دشت آشنا می‌شوند. دانش‌آموزان مقطع متوسطه (مخصوصا پایه دهم) نیز در درس جغرافیای ایران، خصوصیات انواع دشت را فرا می‌گیرند. فرادرس، چندین فیلم آموزشی مفید را تهیه کرده است که می‌توانند به یادگیری بهتر شما در رابطه با دشت‌ها و دیگر عوارض زمین‌شناسی کمک کنند. لینک مشاهده این فیلم‌های آموزشی در ادامه آورده شده است:

در مطلب «جلگه چیست؟ – به زبان ساده + نحوه تشکیل»، در رابطه با یکی از عوارض زمین‌شناسی مرتبط با دشت‌ها و انواع آن‌ها صحبت کردیم. در ادامه این مطلب از مجله فرادرس، انواع دشت‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

انواع دشت چیست؟

دشت‌ها بر اساس معیارهای مختلف به انواع متنوعی تقسیم می‌شوند. بر اساس مکانیزم تشکیل، انواع دشت در یکی از گروه‌های دشت‌های ساختاری، دشت‌های فرسایشی یا دشت‌های نهشته‌‌ای قرار می‌گیرند. در ادامه، به معرفی این دشت‌ها و دیگر انواع دشت از جمله دشت یخ‌نهشته‌ای، سیلاب‌دشت، طوماردشت، دشت ریگی، دشت گدازه‌ای، دشت دریاچه‌ای، دشت برون‌شستی، دشت ساحلی و دشت مغاکی می‌پردازیم.

دشت ساختاری چیست؟

«دشت ساختاری» (Structural Plain)، بر اثر جابجایی‌های پوسته زمین به وجود می‌آید. این نوع دشت، در نواحی مرزی قاره‌های بزرگ زمین مشاهده می‌شود. از دلایل اصلی تشکیل دشت‌های ساختاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بالا آمدن پوسته قاره‌ای یا سطح کف اقیانوس‌ها
• جابجایی‌های ناشی از زمین‌جنبایی در یک محدوده بزرگ
• فرونشست زمین در یک محدوده بزرگ

دشت فرسایشی چیست؟

«دشت فرسایشی» (Erosional Plain)، بر اثر فرسایش ناهمواری‌های زمین توسط جریان آب، وزش باد و حرکت یخچال‌ها طی دوره‌های زمانی طولانی به وجود می‌آید. فرآیند فرسایش، سنگ‌های سخت را از روی زمین برمی‌دارد و یک سطح نسبتا صاف و وسیع را تشکیل می‌دهد. این فرآیند، شامل هوازدگی، سایش و انتقال ذرات است. دشت‌های فرسایشی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• «پِنه‌پلین» (Peneplain): دشت‌های فرسایشی حاصل از جریان آب و حرکت یخچال‌ها
• «پِدی‌پلین» (Pediplain): دشت‌های فرسایشی حاصل از جریان باد

دشت نهشته ای چیست؟

به مواد جامد و خردشد‌ه نظیر سیلت، ماسه و شن، رسوب می‌گویند. این مواد، طی فرآیندهای فیزیکی از یک ناحیه به ناحیه دیگر منتقل شده و در آن‌جا ته‌نشین می‌شوند. در برخی از موارد، ته‌نشینی و انباشت رسوبات، پر شدن دره‌ها و ایجاد یک سطح نسبتا صاف و هموار را در پی دارد. به دشتی که بر اثر انباشت مواد رسوبی انتقال یافته توسط جریان آب، جریان باد یا حرکت یخچال‌ها به وجود می‌آید، «دشت نهشته‌ای» (Depositional Plain) گفته می‌شود.

از ویژگی‌های بارز دشت‌های نهشته‌ای می‌توان به حاصلخیز بودن خاک و وجود مواد آلی با مواد مغذی در آن‌ها اشاره کرد. این مواد مغذی، هر ساله توسط جریان رودها به درون دشت می‌ریزند و محیط بسیار مناسبی را برای پرورش محصولات کشاورزی به وجود می‌آورند.

دشت یخ نهشته ای چیست؟

هنگام جدا شدن بخشی از یخچال و آب شدن آن، رسوبات موجود در بخش جدا شده، بر روی زمین ته‌نشین می‌شوند و سطحی با شیب ملایم یا صاف را به وجود می‌آورند. به سرزمین‌های تشکیل شده طی این فرآیند، «دشت یخ‌نهشته‌ای» (Till Plain) می‌گویند.

یخ‌نهشته‌ها، حاوی ذراتی با ابعاد مختلف (از رس تا تخته‌سنگ) هستند. این ذرات پس از ته‌نشینی، بافتی شبیه به لوم (یکی از انواع خاک) را به وجود می‌آورند. محتویات دشت‌های یخ‌نهشته‌ای، به مسیر حرکت آن‌ها بستگی دارد. از این‌رو، یک دشت یخ‌نهشته‌ای می‌تواند چندین لایه مختلف داشته باشد.

سیلاب دشت یا دشت سیلابی چیست؟

به زمین‌های نسبتا هموار اطراف رودها که از مواد رسوبی پوشیده شده‌اند، «سیلاب‌دشت یا دشت سیلابی» (Floodplain) می‌گویند. این نوع دشت از بستر رودها تا کف دره‌های مجاور گسترش می‌یابند. هنگام جاری شدن سیل و طغیان آب رودها، سطح سیلاب‌دشت‌ها از آب پوشیده می‌شود.

طوماردشت چیست؟

جریان رود در نواحی وسیع و کم‌شیب، می‌تواند به صورت مارپیچی یا اصطلاحا طوماری باشد. ته‌نشینی رسوبات در نزدیکی نواحی پرپیچ و خم رودها، سرزمین‌های نسبتا همواری را به وجود می‌آورد که به آن‌ها، «دشت طوماری یا طوماردشت» (Scroll Plain) می‌گویند.

دشت ریگی چیست؟

«هامادا یا دشت ریگی» (Hamada)، بیابان وسیع و نسبتا همواری است که ماسه‌های ریز آن توسط باد جابجا شده‌اند و سنگ‌های درشت برجای مانده‌اند. به دشت ریگی، سنگ‌فرش بیابانی نیز گفته می‌شود. بخش عمده‌ای از صحراها، دشت ریگی هستند.

دشت گدازه ای چیست؟

«دشت گدازه‌ای» (Lava Plain)، زمین صاف و نسبتا همواری است که از جریان گدازه‌های آتشفشانی در یک محدوده وسیع و سخت شدن آن‌ها به وجود می‌آید. هنگام فوران آتشفشان‌ها، گدازه‌های بازالتی با ویسکوزیته پایین، به سمت زمین‌های اطراف جاری می‌شوند. گسترش جریان برخی از این گدازه‌ها به ده‌ها تا صدها کیلومتر می‌رسد. پس از سرد شدن گدازه‌های آتشفشانی، سطحی صاف و صیقلی به وجود می‌آید. از ویژگی‌های بارز دشت‌های گدازه‌ای می‌توان به رنگ تیره آن‌ها در تصاویر ماهواره‌ای اشاره کرد.

دشت دریاچه ای چیست؟

«دشت دریاچه‌ای» (Lacustrine Plain یا Lake Plain)، سرزمین پست و همواری است که به دلیل حضور یک دریاچه و رسوبات انباشته شده در آن به وجود می‌آید. در گذر زمان، آب برخی از دریاچه‌ها خشک یا تبخیر می‌شود. در این شرایط، رسوبات باقی‌مانده در کف دریچه، یک سطح صاف را تشکیل می‌دهند. خاک دشت دریاچه‌ای می‌تواند حاصلخیز باشد. به علاوه، امکان تشکیل تالاب یا کویر در این نواحی وجود دارد. تمام این موارد، به اقلیم و موقعیت جغرافیایی وابسته هستند.

دشت برون شستی چیست؟

انتهای همه یخچال‌ها، قوسی وجود دارد که از آن جویباری ناشی از ذوب یخ جریان پیدا می‌کند. این جریان، باعث فرسایش سنگ و خاک بستر و انتقال مواد خرد شده به محل دیگر می‌شود. از ته‌نشینی رسوبات یخچالی، سرزمین‌های همواری به وجود می‌آیند که به آن‌ها، «دشت برون‌شستی» (Outwash Plain) می‌گویند.

تفاوت دشت برون‌شستی با دشت یخ‌نهشته‌ای، مکانیزم دانه‌بندی و خصوصیات نهشته‌های آن‌ها است. به عنوان مثال، ذرات تشکیل‌دهنده دشت‌های یخ‌نهشته‌ای، بدون هیچ نوع دانه‌بندی ته‌نشین می‌شوند. در صورتی که در دشت‌های برون‌شستی، تخته‌سنگ‌ها در نزدیکی یخچال‌ها باقی می‌مانند و با دور شدن از آن‌ها، اندازه ذرات کاهش می‌یابد.

دشت ساحلی چیست؟

«دشت ساحلی» (Coastal Plain)، سرزمین پست و هموار در مجاورت ساحل دریا است. مرز میان فلات قاره و دشت ساحلی را یک محدوده تند و پرشیب مشخص می‌کند.

دشت مغاکی چیست؟

معمولا در اعماق ۳۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متری کف اقیانوس‌ها، سرزمین‌های وسیع و همواری وجود دارند که با عنوان «دشت مغاکی» (Abyssal Plain) شناخته می‌شوند. این دشت‌ها، بیش از ۵۰ درصد از مساحت سطح کره زمین را به خود اختصاص می‌دهند. از ویژگی‌های بارز این دشت‌ها می‌توان به سطح بسیار صاف و هموار آن‌ها اشاره کرد. با وجود این اطلاعات، دشت‌های مغاکی از ناشناخته‌ترین مکان‌های زمین در نظر گرفته می‌شوند.

عوامل تغییر دهنده دشت چیست؟

دشت‌ها یا بر اثر عوامل طبیعی و یا بر اثر عوامل انسانی تغییر می‌کنند. در ادامه، هر یک از این عوامل تغییردهنده دشت را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

عوامل طبیعی تغییر دهنده دشت چیست؟

از مهم‌ترین عوامل طبیعی تغییردهنده دشت‌ها می‌توان به تغییرات اقلیمی، فرسایش و فرآیندهای زمین‌شناسی اشاره کرد.

• تغییرات اقلیمی نظیر تغییر الگوهای بارندگی، تغییر دما و شرایط کلی محیط‌زیست، پوشش گیاهی، جریان‌های آبی و توزیع زندگی در حیات وحش را تحت تاثیر قرار می‌دهند. تمام این موارد می‌توانند موجب تغییر در وضعیت دشت‌ها و دیگر عوارض زمین‌شناسی جدید شوند.
• از آب، باد و یخچال‌ها، به عنوان یکی از دلایل اصلی تشکیل دشت‌ها یاد می‌شوند. فرسایش طبیعی زمین توسط این عوامل می‌تواند توپوگرافی دشت‌ها را در طول زمان تغییر دهند و باعث به وجود آمدن دره‌ها و دیگر عوارض زمین‌شناسی شوند.
• فرآیندهای زمین‌شناسی نظیر تحرکات تکتونیکی و آتشفشانی نیز از مهم‌ترین عوامل طبیعی تاثیرگذار بر روی شکل‌گیری دشت‌ها و تغییر ساختار آن‌ها هستند. این فرآیندها می‌توانند موجب ایجاد چین، گسل و غیره شوند.

عوامل طبیعی تغییردهنده دشت، تقریبا غیرقابل کنترل هستند. با این وجود، انسان‌ها می‌توانند با نظارت بر فعالیت‌های خود، از آسیب به دشت‌ها جلوگیری کنند.

عوامل انسانی تغییر دهنده دشت چیست؟

کشاورزی، شهرسازی، معدنکاری و بهره‌برداری از منابع آبی، از اصلی‌ترین عوامل انسانی تغییردهنده دشت هستند.

• کشاورزی، یکی از متداول‌ترین فعالیت‌های انسانی در دشت‌ها است. این فعالیت، بر روی ترکیب خاک، پوشش گیاهی الگوی کاربری زمین تاثیر می‌گذارد. بهره‌برداری بی‌رویه و غیراصولی از خاک دشت می‌تواند به از بین رفتن درختان، ضعیف شدن خاک و برهم خوردن تعادل زیست‌بوم دشت‌ها منجر شود.
• دشت‌ها، میزبان تمدن‌های بسیاری بوده‌اند. این سرزمین‌های پهناور، تنها برای زندگی انسان‌ها نیستند. با این وجود، توسعه شهرها بدون توجه به زندگی دیگر جانداران یک منطقه، باعث تخریب زیستگاه آن‌ها و از بین رفتن تنوع زیستی می‌شود. به علاوه، توسعه شهرسازی می‌تواند افزایش سطح آلایندها و بهم ریختن اکوسیستم‌های طبیعی را به همراه داشته باشد.
• استخراج منابع طبیعی نظیر مواد معدنی، نفت، گاز و غیره، خاک دشت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر آلودگی خاک و به خطر افتادن محیط زیست، تغییر در ساختار لایه‌های زیرین زمین می‌تواند باعث تغییر در شکل سطح زمین شود.
• انسان‌ها، سازه‌های متعددی را برای بهره‌برداری از منابع آب سطحی و آب زیرزمینی ایجاد کرده‌اند. سد، چاه و قنات، از مهم‌ترین سازه‌های آبی برای تامین آب جهت مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی به شمار می‌روند. بهره‌برداری بیش از حد منابع آبی می‌تواند تعادل هیدروژئولوژی دشت‌ها را بهم بریزد و ضمن کاهش آب در دسترس برای نسل‌های بعدی، به محیط‌زیست آسیب برساند.

دست‌کاری‌های انسانی نظیر دیواره‌بندی، مجراسازی، پل‌سازی، پوشاندن روی رودها و ورود فاصلاب‌های شهری، باعث تجاوز مناطق شهری از حد مجاز و طغیان آب رودها شده است. احداث جاده‌ها، از بین بردن جنگل‌ها و استفاده نامناسب از اراضی کشاورزی نیز باعث ضرر به دامنه‌ها، دره‌ها و دشت‌ها شده‌اند. تمام این عوامل می‌توانند ناهمواری‌های زمین و دشت‌ها را با تغییر مواجهه کنند و محیط‌زیست آسیب بزنند.

تفاوت دشت با دیگر عوارض زمین شناسی چیست؟

دشت‌ها، تنها یکی از عوارض زمین‌شناسی مهم هستند. از دیگر عوارض زمین‌شناسی مهم می‌توان به جلگه، فلات، کوهپایه و دلتا اشاره کرد. در ادامه، تفاوت‌های دشت با این موارد را معرفی می‌کنیم.

تفاوت جلگه و دشت چیست؟

دشت‌ها و جلگه‌ها، سرزمین‌های همواری هستند که از نظر تعریف، شباهت زیادی به یکدیگر دارند. کتاب جغرافیای ایران در پایه دهم، این عوارض زمین‌شناسی را به صورت زیر تعریف می‌کند:

• دشت: سرزمین‌های هموار یا نسبتا هموار که از هر طرف به کوه می‌رسند.
• جلگه: سرزمین‌های همواری که از یک طرف به کوه‌ها و از طرف دیگر به دریاها و دریاچه‌ها منتهی می‌شوند.

بنابراین، تفاوت اصلی جلگه و دشت، در نوع عوارض زمین‌شناسی اطراف آن‌ها است. جلگه‌ها، از خاک حاصلخیز و مناسب برای کشاورزی بهره می‌برند. به همین دلیل، معمولا جمعیت زیادی از انسان‌ها را در خود جای می‌دهند. در طرف دیگر، خاک دشت‌ها می‌تواند حاصلخیز یا بایر باشد. از این‌رو، تراکم جمعیت در دشت‌ها به اندازه جلگه‌ها نیست.

از مهم‌ترین دلایل تشکیل جلگه‌ها می‌توان به ساختارهای زمین‌شناسی، مقاومت سنگ‌ها، عمق آب و تراکم آبرفت اشاره کرد. چین‌خوردگی، انباشت رسوبات، انحلال مواد آهکی و ساختارهای زمین‌شناسی، به عنوان دلایل اصلی تشکیل دشت‌ها معرفی می‌شوند.

تفاوت فلات و دشت چیست؟

«فلات» (Plateau)، سرزمین مرتفع و نسبتا همواری است که از اطراف با شیب زیاد به زمین‌های پست می‌رسد. فلات‌ها در کنار دشت‌ها قرار دارند. وجه تمایز اصلی این عوارض زمین‌شناسی، ارتفاع آن‌ها است. از دیگر تفاوت‌های فلات و دشت می‌توان به شیب آن‌ها اشاره کرد.

در تعریف دشت، همواره به شیب ملایم و کم اشاره می‌شود. در صورتی که اختلاف شیب زیاد با اطراف، از مهم‌ترین ویژگی‌های فلات به شمار می‌رود. به طور کلی، دشت‌ها محیط زندگی بهتری را نسبت به فلات‌ها برای انسان‌ها فراهم می‌کنند. در طرف مقابل، فلات‌ها، محل مناسبی برای چرای حیوانات هستند.

تفاوت کوهپایه و دشت چیست؟

کوهپایه‌ها، زمین‌هایی هستند که از یک طرف به کوه‌ها و طرف دیگر به دشت‌ها ارتباط دارند. در واقع این زمین‌ها، در فاصله بین شیب تند کوه و دشت قرار گرفته‌اند. کوهپایه‌ها، معمولا پوشیده از علفزار هستند. به همین دلیل، معمولا از آن‌ها به عنوان چراگاه استفاده می‌شود.

تفاوت دلتا و دشت چیست؟

«دلتا» (Delta)، سرزمین‌های مثلثی شکلی هستند که از انباشته شدن آبرفت در مصب رودها (محل ریختن آب رود به درون دریا و اقیانوس) به وجود می‌آیند. بنابراین، تفاوت اصلی دلتا و دشت، نحوه تشکیل این دو و شکل کلی آن‌ها است. با وجود این تفاوت‌ها، دشت و دلتا از سطحی هموار تا نسبتا هموار برخوردارند.

خاک دلتا، معمولا برای کشاورزی مناسب است. به همین دلیل، این عوارض زمین‌شناسی، جمعیت زیادی را در خود جای می‌دهند. از معایب زندگی در دلتاها می‌توان به احتمال مواجهه با طوفان‌های دریایی، طغیان رود و سیلاب اشاره کرد.

در آخرین بخش این مطلب از مجله فرادرس، به معرفی برخی از دشت‌های ایران می‌پردازیم.

دشت های ایران

ایران، کشوری پهناور با انواع سرزمین‌های پست و مرتفع است. دشت‌ها، بخش عمده‌ای از سرزمین‌های پست و هموار در نواحی داخلی ایران را تشکیل می‌دهند. آب و هوای این سرزمین‌های کم‌ارتفاع در ایران، معمولا گرم‌تر از نواحی کوهستانی است.

از دشت‌های شناخته شده ایران می‌توان به دشت خوزستان، دشت کویر، دشت لوت، دشت لار در تهران، دشت کرج، دشت ورامین، دشت ریگ جن در اصفهان، دشت لاله‌های واژگون در چهارمحال و بختیاری، دشت مغان در اردبیل، دشت ارژن در فارس، دشت ناز در مازندران، دشت نهاوند در همدان، ماهی‌دشت در کرمانشاه و دشت کاکان در فارس اشاره کرد.

وسیع ترین دشت های ایران کدام هستند؟

دشت کویر و دشت لوت، وسیع‌ترین دشت‌های ایران هستند. دشت کویر، در نواحی مرکزی ایران، یکی از بزرگ‌‌ترین کویرهای جهان به شمار می‌رود. دشت لوت نیز یکی از گرم‌ترین مناطق کره زمین محسوب می‌شود. این دو دشت، با وجود وسعت بسیار زیاد، تقریبا خالی از جمعیت هستند؛ زیرا آب و هوا و خاک آن‌ها برای کشاورزی مناسب نیست. میانگین بارش سالانه در دشت کویر، به زیر ۵۰ میلی‌متر و در دشت لوت، به زیر ۳۰ میلی‌متر می‌رسد.

حاصلخیزترین دشت های ایران کدام هستند؟

دشت‌های ساحلی شمال ایران به عنوان حاصل‌خیزترین دشت‌های ایران به شمار می‌روند. البته دشت خوزستان و دشت مغان نیز از خاک حاصلخیز و مناسبی برای کشاورزی بهره می‌برند. در مجموع، به غیر از دشت‌های مناطق گرم و خشک، دیگر دشت‌های ایران از وضعیت نسبتا مناسبی از نظر کیفیت خاک برخوردارند.