در زبان عربی، برای نشان دادن زمان‌های مختلف یا مطابقت دادن شخص و شمار فعل با فاعل، از فرایند «صرف فعل» استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر، با انجام تغییراتی بر روی حروف اصلی فعل، آن را به صورت فعل ماضی و فعل مضارع درمی‌آورند. همچنین فعل را با توجه به شخص و شمار فاعل صرف می‌کنند. برای صرف فعل ماضی و مضارع عربی از ریشه فعل، ضمایر و حروف مضارعه استفاده میشود؛ به طور مثال، ریشه «رَفَعَ» را با استفاده از ضمیرهای عربی می‌توان به صورت فعل ماضی «رَفَعَا» صرف کرد یا با استفاده از حروف مضارعه و ضمایر فاعلی، آن را به صورت فعل مضارع «یَرفَعَانِ» درآورد. در این مطلب از مجله فرادرس، به طور کامل، روش صرف فعلهای ماضی و مضارع عربی را توضیح می‌دهیم. به کمک آزمون پایانی این مطلب می‌توانید دانسته‌های خود را در مورد فعلهای ماضی و مضارع عربی بسنجید.
روش صرف فعل ماضی و مضارع عربی
برای اینکه روش صرف فعل ماضی و مضارع عربی را بیاموزید، لازم است ابتدا با دو مفهوم اساسی در مورد صرف فعلها آشنا شوید. اولین مفهوم «صیغه فعل» است که اساساً بدون توجه به آن نمی‌توان هیچ فعلی را صرف کرد. در زبان عربی، فعلهای ماضی و مضارع با ۱۴ صیغه صرف می‌شوند.
صرف فعلهای عربی را می‌توانید با کمک فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس به‌آسانی بیاموزید. با کلیک روی لینک زیر به این فیلم آموزشی دسترسی خواهید داشت.
صیغه‌های فعلها حالت‌هایی هستند که مفرد، مثنی یا جمع بودن انجام‌دهنده فعل را نشان می‌دهند. همچنین مشخص می‌کنند که انجام‌دهنده فعل جمله، مذکر یا مؤنث است. در عین حال، غائب، مخاطب یا متکلم بودن فاعل جمله را نشان می‌دهند. در جدول زیر، انواع صیغه‌های فعلهای عربی را مشاهده می‌کنید.
| غائب | مذکر | مفرد | (هُوَ) |
| مثنی | (هُمَا) | ||
| جمع | (هُم) | ||
| مؤنث | مفرد | (هِي) | |
| مثنی | (هُمَا) | ||
| جمع | (هُنَّ) | ||
| مخاطب | مذکر | مفرد | (أنتَ) |
| مثنی | (أنتُمَا) | ||
| جمع | (أنتُم) | ||
| مؤنث | مفرد | (أنتِ) | |
| مثنی | (أنتُمَا) | ||
| جمع | (أنتُنَّ) | ||
| متکلم | مذکر و مؤنث | متکلم وحده | (أنَا) |
| متکلم مع الغیر | (نَحنُ) |
دومین مفهوم اساسی در مورد صرف فعلها، به ریشه و حروف اصلی آنها مربوط میشود. به سه حرف اصلی فعلهای عربی که در تمامی صیغه‌ها تکرار می‌شوند، «ریشه فعل» گفته میشود. البته برخی از فعلهای عربی، مانند «زَلزَلَ» بیشتر از سه حرف اصلی دارند.
در زبان عربی، ریشه فعل را با کلمه سه‌حرفی «فَعَلَ» نشان می‌دهند. اولین حرف اصلی را «فاء‌ُ الفعل»، دومی را «عینُ الفعل» و سومی را هم «لامُ الفعل» می‌نامند. به طور مثال، ریشه فعل «یَذهَبَانِ»، «ذَهَبَ» است. فاء الفعل آن «ذ»، عین الفعل آن «ه‍ـ» و لازم الفعل آن نیز «ب» است.
با توجه به دو مفهوم «صیغه فعل» و «ریشه فعل» می‌توانیم شیوه صرف فعل ماضی و مضارع در عربی را توضیح بدهیم. برای صرف فعلهای ماضی و مضارع، لازم است مطابق با صیغه‌های چهارده‌گانه، تغییراتی را روی ریشه یا سه حرف اصلی آنها اعمال کنید.
به طور مثال، برای ساخت فعل ماضی در صیغه مفرد مؤنث غائب از ریشه «ذَهَبَ»، لازم است «تْ» را که نشانه تأنیث است، به انتهای ریشه فعل اضافه کنید و آن را به صورت «ذَهَبَتْ» درآورید.
ریشه فعلهای عربی و روش شناسایی آنها را می‌توانید با مراجعه به فیلم آموزش عربی نهم فرادرس بهتر و بیشتر بیاموزید.
همچنین برای صرف ریشه «ذَهَبَ» به صورت مضارع و در صیغه مثنای مذکر مخاطب، باید «تـَ» را به ابتدا و «انِ» را به انتهای ریشه فعل اضافه کنید. در این حالت، فعل مضارع «تَذهَبَانِ» ساخته میشود.
در بخش‌های بعدی این مطلب، ابتدا فعل ماضی عربی را معرفی کرده و روش صرف آن را توضیح می‌دهیم. سپس به سراغ فعلهای مضارع می‌رویم و شیوه صرف آنها را بررسی می‌کنیم.
صرف فعل ماضی عربی
فعلهای ماضی عربی، افعالی هستند که بر اتفاقات زمان گذشته دلالت دارند یا پذیرفتن حالتی را در زمان گذشته نشان می‌دهند. این فعلها با استفاده از ریشه فعل و ضمایر متصل فاعلی ساخته می‌شوند. ضمایر متصل فاعلی در زبان عربی، عبارتند از: ا، و، نَ، تَ، تِ، تُما، تُم، تُنَّ، تُ، نا.
فعلهای مضارع عربی در چهارده صیغه صرف می‌شوند و از نظر جنس (مفرد مذکر) و همچنین شخص و شمار (مفرد، مثنی و غائب) با فاعل جمله مطابقت دارند. به طور مثال، در جدول زیر، صرف فعل ماضی «جَلَسَ» نشان داده شده است. ضمیرهای هر صیغه به صورت پررنگ مشخص شده‌اند.
| صیغه فعل | مثال فعل ماضی | معنی |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | جَلَسَ | آن مرد نشست. |
| مفرد مؤنث غائب (هِي) | جَلَسَتْ | آن زن نشست. |
| مثنای مذکر غائب (هُمَا) | جَلَسَا | آن دو مرد نشستند. |
| مثنای مؤنث غائب (هُمَا) | جَلَسَتَا | آن دو زن نشستند. |
| جمع مذکر غائب (هُم) | جَلَسُوا | آن چند مرد نشستند. |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | جَلَسنَ | آن چند زن نشستند. |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | جَلَسَتَ | تو (مرد) نشستی. |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | جَلَستِ | تو (زن) نشستی. |
| مثنای مذکر مخاطب (أنتُمَا) | جَلَستُما | شما دو مرد نشستید. |
| مثنای مؤنث مخاطب (أنتُمَا) | جَلَستُما | شما دو زن نشستید. |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | جَلَستُم | شما چند مرد نشستید. |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | جَلَستُنَّ | شما چند زن نشستید. |
| متکلم وحده (أنَا) | جَلَستُ | من نشستم. |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | جَلَسنَا | ما نشستیم. |
در مطلب زیر از مجله فرادرس، مثال‌های بیشتری از صرف فعل ماضی عربی بررسی شده است.
نکته های صرف فعل ماضی عربی
برای اینکه با ساختار فعلهای ماضی عربی و روش صرف آنها بیشتر آشنا شوید، به نکته‌های زیر توجه کنید.
- صیغه ماضی مفرد مذکر غائب هر فعل، دقیقاً با ریشه همان فعل یکسان است.
- در صیغه‌های ماضی مفرد مذکر و مؤنث غائب از ضمیر متصل فاعلی استفاده نمی‌شود.
- «تْ» در صیغه ماضی مفرد مؤنث مخاطب، نشانه تأنیث یا مؤنث بودن است.
- تفاوت صیغه‌های ماضی مثنای مذکر و مؤنث غائب این است که در صیغه مؤنث، حرف «ت» قبل از ضمیر «ا» می‌آید اما در صیغه مذکر، این «ت» وجود ندارد.
- حرف «ا» در صیغه ماضی جمع مذکر غائب، ضمیر نیست. به این حرف، «الف زینت» گفته میشود.
- صیغه‌های ماضی مفرد مذکر و مؤنث مخاطب، در حرکت پایانی با یکدیگر تفاوت دارند. حرکت پایانی صیغه مذکر «ـَ» و حرکت پایانی صیغه مؤنث، «ـِ» است.
- صیغه‌های ماضی مثنای مذکر و مؤنث مخاطب، هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند. برای تشخیص آنها از یکدیگر باید به فاعل جمله دقت کنید.
در فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس هم نکته‌های مهمی در مورد ساختار فعلهای ماضی عربی و روش صرف آنها ارائه شده است.
یادگیری انواع فعل عربی با فرادرس
تمامی فعلهای عربی، در یک دسته‌بندی کلی به سه دسته ماضی، مضارع و امر یا مستقبل تقسیم می‌شوند. از سوی دیگر، فعلهای ماضی و مضارع، حالت‌های مختلفی دارند و ممکن است با حرف‌هایی مانند «قد»، «ما»، «لَنْ» و… همراه شوند. این نکته را هم به یاد داشته باشید که فعلها در زبان عربی اهمیت زیادی دارند و در واقع، مرکز ثقل جمله به شمار می‌آیند.
با توجه به نکته‌های بالا، متوجه می‌شویم که شناخت فعلهای عربی، هم از نظر ساختار صرفی، هم از لحاظ زمان و شخص و شمار بسیار مهم است. به همین خاطر، توصیه می‌کنیم به کمک فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس، اطلاعات خود را در مورد ساختمان و کاربرد فعلهای عربی تکمیل کنید تا در درک سایر مباحث درس عربی، عملکرد بهتری داشته باشید.
البته صرف و نحو زبان عربی، در مورد سایر بخش‌های جمله، مانند انواع اسم‌ها و انواع صفت‌ها، نکته‌های فراوانی دارد. با مراجعه به مجموعه فیلم‌های آمورشی زیر در فرادرس می‌توانید بسیاری از این نکته‌های کاربردی را به‌راحتی بیاموزید.
مثال صرف فعل ماضی عربی
در ادامه، مثال‌هایی از صرف فعل ماضی در زبان عربی ارائه شده است. برای یادگیری بهتر صرف فعلهای ماضی می‌توانید به فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس مراجعه کنید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه مشاهده می‌کنید.
مثال اول برای صرف فعل ماضی
در آیه زیر از سه فعل ماضی «قَالُوا»، «سَمِعْنَا» و «أَطَعْنَا» استفاده شده است. فعل اول در صیغه «جمع مذکر غائب» صرف شده است. فعلهای دوم و سوم نیز با صیغه «متکلم مع الغیر» به کار رفته‌اند. در این فعلها، به ترتیب از ضمایر متصل «و»، «نا» و «نا» استفاده شده است.
«وَ قَالُوا سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا غُفْرَانَكَ.» (بقره/۲۸۵)
گفتند: شنيديم و گردن نهاديم، پروردگارا، آمرزش تو را خواستاریم.
مثال دوم برای صرف فعل ماضی
«رَفَعْنَا» فعل ماضی متکلم مع الغیر است که کاربرد آن را در آیه زیر مشاهده می‌کنید. این فعل با استفاده از ریشه «رَفَعَ» و ضمیر متصل فاعلی «نا» صرف شده است.
«رَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ.» (بقره/۹۳)
و کوه طور را بالای سرتان برافراشتیم.
مثال سوم برای صرف فعل ماضی
در آیه زیر، فعلهای ماضی «بَلَغَ» و «وَجَدَ» به کار رفته‌اند. هر دو فعل در صیغه مفرد مذکر غائب صرف شده‌اند.
«حَتَّى إِذَا بَلَغَ بَيْنَ السَّدَّيْنِ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمَا قَوْمًا.» (کهف/۹۳)
تا هنگامى كه به ميان آن دو سد رسيد، در اطراف آنها گروهى را ديد.
مثال چهارم برای صرف فعل ماضی
در آیه زیر از دو فعل ماضی «وَجَدۡنَا» و «وَعَدَ» استفاده شده است. فعل اول دارای ضمیر متصل فاعلی «نا» است. در فعل دوم، «نا» ضمیر متصل مفعولی است، نه فاعلی. فعل اول به صورت متکلم مع الغیر و فعل دوم با صیغه مفرد مذکر غائب صرف شده است.
«قَدۡ وَجَدۡنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا.» (اعراف/۴۴)
آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود، به حقّ يافتيم.
مثال پنجم برای صرف فعل ماضی
فعل «كَفَرُوا» در آیه زیر به صورت ماضی جمع مذکر غائب صرف شده است. ریشه این فعل «کَفَرَ» است و «و» در انتهای آن، نقش ضمیر متصل فاعلی را به عهده دارد. «ا» پایانی نیز نشانه زینت است.
«وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ.» (نور/۳۹)
و آنان که کافرند اعمالشان در مَثَل به سرابی مانَد.
با تهیه و مشاهده فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس، به مثال‌های بیشتری از صرف فعل ماضی عربی دسترسی خواهید داشت که لینک آن در ادامه آورده شده است.
صرف فعل مضارع عربی
فعلهای مضارع عربی بر پذیرفتن حالتی در زمان حال دلالت دارند یا نشان‌دهنده رویدادهای زمان کنونی هستند. فعلهای مضارع با استفاده از حروف مضارعه (ی‍ـ ، ت‍ـ ، أ ، ن‍ـ)، ریشه فعل و ضمایر متصل فاعلی صرف می‌شوند.
فعل مضارع عربی و صرف آن را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش رایگان فعل مضارع عربی پایه هشتم فرادرس نیز بیاموزید. در ادامه، لینک این فیلم آموزشی ارائه شده است.
توجه داشته باشد که حروف مضارعه قبل از ریشه فعل می‌آیند (مانند یَذهَبُ) اما ضمایر متصل فاعلی در انتهای ریشه کلمه قرار می‌گیرند (مانند یَذهَبنَ).
فعلهای مضارع هم مانند فعلهای ماضی در چهارده صیغه صرف می‌شوند. این فعلها به لحاظ جنس (مفرد و مذکر) و شخص و شمار (مفرد، مثنی و جمع) با فاعل جمله خود مطابقت دارند. به عنوان مثال، در جدول زیر، صرف فعل مضارع از ریشه «جَلَسَ» ارائه شده است. حروف مضارعه و ضمیرهای متصل هر صیغه به صورت پررنگ نشان داده شده‌اند.
| صیغه فعل | مثال فعل مضارع | معنی |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | یَجلِسُ | آن مرد می‌نشیند. |
| مفرد مؤنث غائب (هِي) | تَجلِسُ | آن زن می‌نشیند. |
| مثنای مذکر غائب (هُمَا) | یَجلِسَانِ | آن دو مرد می‌نشینند. |
| مثنای مؤنث غائب (هُمَا) | تَجلِسَانِ | آن دو زن می‌نشینند. |
| جمع مذکر غائب (هُم) | یَجلِسُونَ | آن چند مرد می‌نشینند. |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | تَجلِسنَ | آن چند زن می‌نشینند. |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | تَجلِسُ | تو (مرد) می‌نشینی. |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | تَجلِسینَ | تو (زن) می‌نشینی. |
| مثنای مذکر مخاطب (أنتُمَا) | تَجلِسَانِ | شما دو مرد می‌نشینید. |
| مثنای مؤنث مخاطب (أنتُمَا) | تَجلِسَانِ | شما دو زن می‌نشینید. |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | تَجلِسُونَ | شما چند مرد می‌نشینید. |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | یَجلِسنَ | شما چند زن می‌نشینید. |
| متکلم وحده (أنَا) | أَجلِسُ | من می‌نشینم. |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | نَجلِسُ | ما می‌نشینیم. |
نکته های صرف فعل مضارع عربی
برای اینکه روش صرف فعلهای مضارع عربی و ساختار این فعلها را بهتر بیاموزید، به نکته‌های زیر دقت کنید.
- تمامی فعلهای مضارع عربی، دارای حرف مضارعه هستند.
- حروف مضارعه در فعل‌هایی که سه حرف اصلی دارند، همیشه با حرکت فتحه (ـَ) می‌آیند.
- در این صیغه‌ها از ضمیر متصل فاعلی استفاده نمی‌شود: مفرد مذکر و مؤنث غائب، مفرد مؤنث مخاطب.
- صیغه‌های مضارع مفرد مؤنث غائب و مفرد مذکر مخاطب، کاملاً یکسان‌اند.
- در صیغه‌های مذکر غائب از حرف مضارعه «ی‍ـ» استفاده میشود اما در صیغه‌های جمع غائب، حرف مضارعه «ت‍ـ» می‌آید.
- در همه صیغه‌های مضارع مخاطب از حرف «ت‍ـ» استفاده میشود، به جز صیغه جمع مؤنث غائب که با «ی‍ـ» می‌آید.
- در انتهای این صیغه‌ها حرف «نون» قرار می‌گیرد: مثنای مذکر و مؤنث غائب، جمع مذکر و مؤنث غائب، مفرد مؤنث مخاطب، مثنای مذکر و مؤنث مخاطب، جمع مذکر و مؤنث مخاطب.
- انتهای این صیغه‌ها حرف «نون» نمی‌آید اما حرکت حرف آخر آنها ضمه (ـُ) است: مفرد مذکر و مؤنث غائب، مفرد مذکر مخاطب، متکلم وحده و متکلم مع الغیر.
برای یادگیری بهتر صرف فعلهای ماضی می‌توانید به فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۱ فرادرس مراجعه کنید.
مثال صرف فعل مضارع عربی
در این بخش، مثال‌هایی از صرف فعل مضارع در زبان عربی بررسی میشود.
مثال اول برای صرف فعل مضارع
در آیه زیر، فعل مضارع «تَعْمَلُونَ» به کار رفته است. این فعل با ریشه «عَمَلَ»، حرف مضارع «تـَ» و ضمیر متصل فاعلی «ونَ»، در صیغه جمع مذکر مخاطب صرف شده است.
«مَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ.» (هود/۱۲۳)
پروردگارت از آنچه انجام می‌دهید، غافل نیست.
مثال دوم برای صرف فعل مضارع
در این آیه از فعل مضارع «نَكْتُبُ» استفاده شده است. این فعل با صیغه متکلم مع الغیر صرف شده است. حرف مضارعه «ن‍َـ» و ریشه «کَتَبَ» ساختار آن را تشکیل می‌دهند.
«نَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَ آثَارَهُمْ.» (یس/۱۲)
ما آنچه که این‌ها قبلاً فرستاده‌اند، نوشتیم.
مثال سوم برای صرف فعل مضارع
«يَسْمَعُونَ» فعل مضارعی است که کاربرد آن را در آیه زیر مشاهده می‌کنید. این فعل به صورت جمع مذکر غائب صرف شده و از حرف مضارعه «ی‍َـ»، ریشه «سَمَعَ» و ضمیر «ونَ» تشکیل شده است.
«يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ.» (ق/۴۲)
روزی که خلق آن صیحه به حق را می‌شنوند.
مثال چهارم برای صرف فعل مضارع
در آیه زیر، کاربرد فعل مضارع «يَلْبَسُونَ» را مشاهده می‌کنید. این فعل با استفاده از حرف مضارعه «ی‍َـ»، ریشه «لَبِسَ» و ضمیر متصل فاعلی «ونَ»، در صیغه جمع مذکر غائب صرف شده است.
«يَلْبَسُونَ مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ مُتَقَابِلِينَ.» (دخان/۵۳)
آنها لباس‌هایی از حریر نازک و ضخیم می‌پوشند، و در برابر یکدیگر جای دارند.
مثال پنجم برای صرف فعل مضارع
در این آیه، فعل مضارع «يَذْكُرُونَ» به کار رفته است. ریشه این فعل «ذَکَرَ» است و ابتدای آن حرف مضارعه «ی‍َـ» و انتهای آن نیز ضمیر متصل فاعلی «ونَ» آمده است. این فعل در صیغه جمع مذکر غائب صرف شده است.
الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَ قُعُودًا وَ عَلَى جُنُوبِهِمْ. (آل عمران/۱۹۱)
آنها که در هر حالت، ایستاده و نشسته و خفته خدا را یاد کنند.
روش تشخیص فعل ماضی و مضارع عربی
فعلهای ماضی و مضارع، هر دو در در زبان عربی کاربردهای فراوانی دارد. با این حال، ممکن است گاهی تشخیص فعلهای ماضی و مضارع از یکدیگر دشوار باشد. با توجه به نکته‌های زیر می‌توانید به‌راحتی فعلهای ماضی و مضارع را در تمامی جمله‌های عربی از یکدیگر تشخیص دهید.
- در فعلهای مضارع از حرف‌های مضارعه «ي‍ـ ، ت‍ـ ، أ ، ن‍ـ» استفاده میشود اما این حروف در فعلهای ماضی به کار نمی‌روند.
- دقت کنید که حروف «ي‍ـ ، ت‍ـ ، أ ، ن‍ـ» جزء ریشه فعل نباشند؛ مثلاً «نَهَضتُم» با حرف «ن‍ـ» شروع شده است اما این حرف جزء ریشه کلمه است و حرف مضارعه به شمار نمی‌آید.
- در بسیاری از فعلهای مضارع از حرف «ن» استفاده میشود اما این حرف در صرف فعلهای ماضی به کار نمی‌رود.
- توجه داشته باشید که ممکن است «ن» جزء ریشه کلمه باشد؛ مثلاً «مَهَنَ» فعل ماضی است و حرف «ن» بخشی از ریشه این فعل به شمار می‌آید.
سؤالات متداول
در بخش‌های پیشین، توضیح دادیم که صرف فعل ماضی و مضارع عربی به چه صورت است. در این بخش، برخی از سؤال‌های متداول در مورد صرف فعلهای ماضی و مضارع عربی را مطرح کرده و به آنها پاسخ می‌دهیم.
کدام فعلهای عربی را می‌توان به صورت ماضی یا مضارع صرف کرد؟
تمامی فعلهای عربی، اعم از فعلهای صحیح، فعلهای معتل، فعلهای ثلاثی مجرد، فعلهای ثلاثی مزید و رباعی را می‌توان به صورت ماضی و مضارع صرف کرد.
فعلهای ماضی در فارسی به چه صورت ترجمه می‌شوند؟
فعلهای ماضی عربی، معمولاً در فارسی به صورت «ماضی ساده» ترجمه می‌شوند.
فعلهای مضارع عربی را چگونه به فارسی ترجمه می‌کنند؟
فعلهای مضارع عربی را معمولاً در زبان فارسی به صورت «مضارع اخباری» ترجمه می‌کنند.
تمرین صرف فعل ماضی و مضارع عربی
در بخش‌های قبلی، توضیح دادیم که صرف فعل ماضی و مضارع عربی چگونه است. همچنین ساختار فعلهای ماضی و مضارع را با مثال بررسی کردیم. در این بخش، تمرین‌هایی ارائه میشود که همگی در رابطه با همین مبحث طراحی شده‌اند.
تمرین‌های این بخش به صورت چهارگزینه‌ای هستند. برای پاسخ دادن به آنها، ابتدا صورت هر سؤال را بادقت بخواند و سپس گزینه مورد نظرتان را علامت بزنید. با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب» که زیر هر سؤال قرار دارد، پاسخ درست سؤال‌ها نشان داده میشود.
با کلیک روی گزینه «شرح پاسخ»، به جواب تشریحی هر کدام از سؤال‌ها دسترسی خواهید داشت. بعد از اینکه به تمامی سؤال‌ها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده میشود. با کلیک روی این گزینه می‌توانید تعداد امتیازهای خود را در این آزمون مشاهده کنید.
۱- همه گزینه‌ها فعل ماضی هستند، به جز…
«تَقعُدُ» فعل مضارع مفرد مذکر مخاطب است که با استفاده از ریشه «قَعَدَ» و حرف مضارعه «ت‍ـ» صرف شده است.
۲- کدام گزینه، فعل مضارع است؟
«یَدخُلانِ» فعل مضارع مثنای مذکر غائب است. این فعل با استفاده از ریشه «دَخَلَ»، حرف مضارعه «ی‍ـ» و ضمیر متصل «انِ» صرف شده است.
۳- صیغه ماضی جمع مذکر مخاطب از ریشه «خَرَجَ» به چه صورت است؟
گزینه اول: مضارع جمع مذکر مخاطب
گزینه دوم: ماضی جمع مذکر مخاطب
گزینه سوم: ماضی جمع مؤنث غائب
گزینه چهارم: ماضی جمع مذکر غائب
۴- کدام گزینه به صورت «ماضی مفرد مؤنث غائب» صرف شده است؟
گزینه اول: ماضی مثنای مؤنث غائب
گزینه دوم: ماضی مفرد مذکر غائب
گزینه سوم: ماضی مفرد مؤنث غائب
گزینه چهارم: مضارع مفرد مؤنث غائب و مفرد مذکر مخاطب
۵- در صرف کدام فعل از ضمیر متصل فاعلی استفاده نشده است؟
ضمیرهای متصل سایر گزینه‌ها در ادامه نشان داده شده است.
گزینه اول: نَجَحتَ
گزینه دوم: تَنجَحَانِ
گزینه سوم: نَجَحُوا
۶- کدام فعل بدون حروف مضارعه آمده است؟
فعل گزینه دوم از نوع ماضی است. در صرف فعلهای ماضی، حرف مضارعه به کار نمی‌رود. حرف مضارعه در فعلهای سایر گزینه‌ها به صورت زیر است.
گزینه اول: تَجرِسُ
گزینه سوم: یَجرِسنَ
گزینه چهارم: أَجرِسُ
۷- در کدام فعل، آخرین حرف با حرکت ضمه (ـُ) می‌آید؟
در فعلهای مضارعی که انتهای آنها ضمیر متصل فاعلی نباشد، حرف آخر با حرکت ضمه (ـُ) می‌آید.
گزینه‌های دوم و چهارم دارای ضمیر متصل فاعلی هستند.
در گزینه سوم، فعل ماضی آمده است، نه مضارع.
۸- کدام فعل هم برای فاعل مذکر و هم برای فاعل مؤنث به کار می‌رود؟
«تَقبَلُ» هم برای فاعل مفرد مؤنث غائب و هم برای فاعل مفرد مذکر مخاطب استفاده میشود.
۹- فعل کدام گزینه با صیغه زیر صرف شده است؟
مضارع جمع مؤنث مخاطب
صیغه سایر گزینه‌ها را در ادامه مشاهده می‌کنید.
گزینه اول: مضارع جمع مؤنث غائب
گزینه دوم: مضارع جمع مذکر غائب
گزینه سوم: مضارع مفرد مؤنث مخاطب
۱۰- فعل «کَتَبَ» در کدام صیغه، با حرف مضارعه «ت‍ـ» صرف میشود؟
مثنای مذکر غائب
مثنای مؤنث غائب
در سایر گزینه‌ها از حرف مضارعه «ی‍ـ» استفاده میشود.
جمع بندی
در این مطلب از مجله فرادرس، نحوه صرف فعلهای ماضی و مضارع عربی را با مثال آموزش دادیم. در مرحله بعد، ساختار هر کدام از فعلهای ماضی و مضارع عربی را بررسی کردیم. در ادامه، به برخی از سؤال‌های متداول در مورد صرف فعلهای عربی پاسخ دادیم. در نهایت، آزمونی ارائه کردیم که به کمک آن می‌توانید سطح یادگیری خود را در زمینه صرف فعلهای عربی ارزیابی کنید.
source