۱۴ بازدید

آخرین به‌روزرسانی: ۲۰ فروردین ۱۴۰۳

زمان مطالعه: ۵ دقیقه

حاصل مصدر نام دیگر اسم مصدر است و این دو تفاوتی با هم ندارند. اما اسم مصدر یا حاصل مصدر، اسم‌هایی هستند که ساختارشان با ساختار مصدر تفاوت دارد اما مانند مصدر فعل، وقوع فعلی را بدون زمان و شخص و شمار، به ما منتقل می‌کنند. برای مثال کلمه «گفتن» مصدر است و از «بن ماضی + -َ ن» ساخته شده است اما کلمه «گفتار» که مطابق این فرمول ساخته نشده است نیز، همان معنای «گفتن» را به ما منتقل می‌کند. اسم مصدر یا حاصل مصدر ساختارهای دیگری چون «بن مضارع + ـِ ش»، «بن مضارع + ـِ شت»، «بن مضارع + ه» و «بن ماضی یا مضارع+ ان» نیز دارد. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم که اسم مصدر و حاصل مصدر با هم تفاوتی ندارند بلکه با مصدر تفاوت دارند. همچنین با مثال‌های مختلف بررسی می‌کنیم که تفاوت‌های اسم مصدر یا حاصل مصدر با مصدر چیست و هرکدام چگونه ساخته می‌شوند.

تفاوت اسم مصدر و حاصل مصدر

همانطور که در مقدمه گفتیم، اسم مصدر و حاصل مصدر، یکی هستند و با هم تفاوتی ندارند و بدون اینکه ساختارشان مطابق با ساختار مصدر (بن ماضی + -َ ن) باشد، مانند مصدر، معنای کلی فعل را به ما منتقل می‌کنند. یعنی حاصل معنا و مفهوم یک فعل را بدون اشاره به زمان یا شخص و شمار، بیان می‌کنند. به همین دلیل هم به آن‌ها حاصل مصدر می‌گوییم. مانند کلمه «گریه» که مطابق با ساختار مصدر نیست اما معنای مصدر «گرییدن» را می‌دهد. یا کلمه «کوشش» که ساختارش با ساختار مصدر تفاوت می‌کند اما معنای مصدر «کوشیدن» دارد. در ادامه با ساختارهای مختلف اسم مصدر آشنا می‌شویم و هر کدام را با یک مثال، بررسی می‌کنیم. برای یادگیری نکات بیشتر در مورد انواع اسم در فارسی، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هفتم فرادرس را مشاهده کنید که لینک آن هم در ادامه آورده شده است:

یادگیری انواع اسم در ادبیات پایه متوسطه

اسم مصدر یا حاصل مصدر یکی از انواع اسم در زبان فارسی است که پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد. در زبان و ادبیات فارسی انواع مختلفی از اسم و فعل و نقش‌های دستوری دیگری را داریم که یادگیری بسیاری از آن‌ها به یکدیگر مرتبط است. برای مثال اگر ندانیم که مصدر چیست، نمی‌توانیم اسم مصدر را نیز بشناسیم. یا اگر فعل و انواع آن را نشناسیم، در شناخت بن فعل نیز مشکل داریم. این‌ها تنها مواردی از مرتبط بودن مباحث مختلف ادبیات فارسی به هم هستند و همه ما می‌توانیم در این زمینه مثال‌های خیلی بیشتری بیاوریم. پس لازم است که با استفاده از آموزش‌های کامل و کاربردی، میزان یادگیری و شناخت خودمان نسبت به این موضوعات را بالا ببریم. در سطرهای بعد، فیلم‌ها و مجموعه فیلم‌های آموزشی فرادرس را برایتان آورده ایم که با استفاده از آن‌ها، به زبانی ساده اما دقیق، با مباحث مختلف ادبیات فارسی پایه متوسطه آشنا می‌شوید.

تفاوت مصدر و حاصل مصدر

پس تا اینجا یاد گرفتیم که اسم مصدر همان حاصل مصدر است و این دو، هیچ تفاوتی با هم ندارند ولی با خود مصدر تفاوت دارند. دو تفاوت مصدر و اسم مصدر را در فهرست زیر آورده‌ایم و در ادامه هرکدامشان را با مثال، بررسی می‌کنیم.

• تفاوت در نحوه ساخت
• تفاوت در ساختن فعل

تفاوت نحوه ساخت مصدر و اسم مصدر

از ابتدای مطلب گفتیم که برای ساخت مصدر از فرمول «بن ماضی + -َ ن» استفاده می‌کنیم. اما اسم مصدرها با فرمول‌های متفاوت و زیادی ساخته می‌شوند که در جدول زیر آن‌ها را با مثال بررسی کرده‌ایم.

در مطلب زیر از مجله فرادرس به‌طور کامل در مورد مصدر و نکات مربوط به آن بحث کرده‌ایم:

تفاوت مصدر و اسم مصدر در ساختن فعل

یک تفاوت دیگر مصدر و اسم مصدر در امکان فعل ساختن از آن‌ها است. برای ساخت یک فعل در زمان‌ها و شخص و شمارهای متفاوت، به بن ماضی و مضارع آن فعل احتیاج داریم. و همانطور که پیش از این گفتیم، مصدر از «بن ماضی + -َ ن» ساخته می‌شود. بنابراین برای ساخت یک فعل می‌توانیم «-َ ن» را از آخر مصدرش برداریم و به این ترتیب به‌سادگی بن ماضی آن فعل را پیدا می‌کنیم و آن را مطابق فرمول هریک از انواع فعل فارسی، می‌سازیم و صرف می‌کنیم. قبل از اینکه مثال‌های این مورد را با هم برررسی کنیم، تماشای فیلم آموزش رایگان فعل در فارسی فرادرس را به شما پیشنهاد می‌کنیم که با دیدن آن می توانید با انواع فعل فارسی به‌طور کامل آشنا شوید. لینک این فیلم در ادامه آورده شده است:

مثال ۱

با حذف «-َ ن» از مصدر «گفتن» می‌توانیم به بن ماضی «گفت» برسیم و سپس این بن را در هر زمان و شخص و شماری که می‌خواهیم صرف کنیم. اما از ساختار اسم مصدر «گفت‌وگو»، نمی‌توانیم بن ماضی‌اش را به راحتی و به‌سادگیِ مصدر «گفتن»، جدا کنیم و با آن انواع مختلفی از فعل را در شخص و شمارهای متفاوت صرف کنیم.

مثال ۲

با حذف «-َ ن» از مصدر «جُستن»، خیلی سریع و راحت به بن ماضی «جُست» می‌رسیم و می‌توانیم آن را در هر فرمول ساخت فعلی که می‌خواهیم قرار دهیم اما از اسم مصدر «جستجو» نمی توانیم به‌راحتی به بن ماضی‌اش برسیم و آن را تبدیل به افعال مورد نظرمان کنیم.

تمرین تفاوت مصدر و اسم مصدر

در این بخش پرسش‌های چهارگزینه‌ای مرتبط با اسم مصدر را برایتان طرح کرده ایم که برای پاسخ دادن به آن‌ها کافی است روی گزینه‌ای که فکر می‌کنید درست است کلیک کنید و سپس گزینه مشاهده جواب را بزنید تا پاسخ درست را ببینید. هر سؤال یک امتیاز دارد که بعد از پاسخ دادن به همه سؤال‌ها می‌توانید روی گزینه «دریافت نتیجه آزمون» بزنید تا امتیازی که گرفتید را مشاهده کنید.