۳۰ بازدید

آخرین به‌روزرسانی: ۰۷ فروردین ۱۴۰۳

زمان مطالعه: ۸ دقیقه

فعل مضارع مستمر یا مضارع ملموس بر کاری دلالت می‌کند که یا در حال انجام است یا به زودی انجام می‌شود یا از گذشته تا حال مداومت دارد. برای مثال فعل جمله «داریم به دانشگاه می‌رسیم.» مضارع مستمر است. یعنی رسیدن ما به دانشگاه، به زودی انجام می شود. ساختار فعل مضارع مستمر از «مضارع ساده فعل کمکی «داشتن» + مضارع اخباری (می + بن مضارع + شناسه)» تشکیل شده است. از این نوع فعل برای نشان دادن انجام کاری در زمان حال یا نزدیک بودن زمان انجام آن استفاده می‌کنیم. در این مطلب از مجله فرادرس با مثال‌های گوناگون به طور کامل یاد می‌گیریم که فعل مضارع مستمر چیست، چگونه ساخته و صرف می‌شود و چه کاربردهایی دارد. سپس با فعل مضارع مستمر منفی و فعل مضارع مستمر مجهول آشنا می‌شویم. در انتها نیز پرسش‌هایی برایتان قرار داده ایم که با آن‌ها می‌توانید میزان یادگیری خود را بسنجید.

فعل مضارع مستمر چیست و چگونه ساخته می شود؟

مضارع مستمر یا مضارع ملموس، یکی از انواع فعل مضارع در زبان فارسی است که با اضافه کردن مضارع ساده «داشتن» به فعل مضارع اخباری، ساخته می‌شود و در حال وقوع بودن یا در شرف وقوع بودن کاری را به ما نشان می‌دهد. برای نمونه در جمله «دارد امتحان می‌گیرد.» با فعل مضارع مستمری روبه‌رو هستیم که در همین لحظه در حال وقوع است.

نحوه ساخت فعل مضارع مستمر

حال که به خوبی دانستیم فعل مضارع مستمر چیست، لازم است تا با چگونگی ساخت آن نیز آشنا شویم تا برای ساختن و شناسایی این نوع فعل، هیچ مشکلی نداشته باشیم. فرمول ساخت فعل مضارع مستمر، مطابق کادر زیر است.

صرف فعل مضارع مستمر در فارسی

در جدول زیر، مصدر فعل «نوشتن» را در شش شخص و شمار فعل فارسی بررسی می‌کنیم. اما پیش از آن، بهتر است با دیدن فیلم آموزش فعل فارسی فرادرس که لینک آن را در کادر زیر برایتان آورده ایم، به‌طور کامل و به زبان ساده، تمام مباحث مربوط به فعل در زبان فارسی را یاد بگیرید.

نکته: همانطور که در جدول بالا دیدیم، در مضارع مستمر نیز مثل ماضی مستمر باید فعل کمکی «داشتن» را متناسب با شخص و شمار فعل اصلی، صرف کنیم. 

مثال فعل مضارع مستمر فارسی

در سطرهای زیر جمله‌های نمونه‌ای را می‌بینیم که در آن‌ها از فعل مضارع مستمر استفاده کرده ایم.

مثال ۱

در جمله زیر «غذا خوردن»، کاری است که در همین لحظه و اکنون، در حال انجام است:

همه داریم دور یک میز غذا می‌خوریم.

مثال ۲

در مثال زیر، انجام فعل «استفاده کردن»، در زمان حال تداوم دارد:

سال‌های سال است که دارند از منابع قدیمی استفاده می‌کنند.

مثال ۳

در این جمله کوتاه زیر نیز فعل مضارع مستمری را داریم که هنوز به طور کامل صورت نگرفته است اما به زودی واقع می‌شود:

داری به خط پایان مسابقه می‌رسی.

نکته : گاهی مانند مثال‌های بالا، بین فعل کمکی «داشتن» و فعل اصلی، کلمه‌های دیگری قرار می‌گیرند. اما این موضوع اهمیتی ندارد و این افعال را باید فعل مضارع مستمر بدانیم. همچنین، در مطلب زیر از مجله فرادرس در مورد مضارع اخباری که فعل اصلی برای ساخت مضارع مستمر است به‌طور مفصل بحث کرده‌ایم:

مضارع مستمر در فارسی دبیرستان

فعل مضارع مستمر تنها یکی از انواع فعل است و ما در زبان فارسی، انواع مختلفی از افعال، اسامی و نقش‌های دستوری را داریم. فعل در زبان فارسی، انواع مختلفی دارد و یادگیری هرکدام از آن‌ها نیز اهمیت بسیار بالایی دارد. اما فعل و همه انواع آن، تنها یکی از مباحث پراهمیت زبان فارسی هستند که برای شناخت درست هر مبحث باید با دیگر موضوعات مرتبط به آن نیز آشنا باشیم. به همین منظور در سطرهای زیر آموزش‌های جامع و کاربردی از فرادرس را برایتان قرار داده ایم که با کلیک بر روی هر گزینه به صفحه همان آموزش می‌روید و می‌توانید از آن دوره بهره‌مند شوید.

آموزش های بالا و بسیاری دیگر از آموز‌ش‌های فرادرس، به شما کمک می‌کنند تا به ساده‌ترین و کامل‌ترین شکل ممکن، مباحث گوناگونی از دروس مختلف را یاد بگیرید. اگر به دنبال یادگیری مطالب بیشتری از ادبیات فارسی هستید و یا نیاز به آموزش‌های دروس دیگر خود دارید، پیشنهاد می‌کنیم که از مجموعه آموزش‌های فرادرس که برخی از آن‌ها را در سطرهای زیر قرار داده ایم، استفاده کنید.

همانطور که درابتدای مطلب گفتیم، از فعل مضارع مستمر برای بیان وقوع انجام کاری در زمان حال یا نزدیک بودن وقوع آن استفاده می‌کنیم. اما این فعل کاربردهای دیگری نیز دارد که در ادامه همه آن‌ها را با ذکر مثال بررسی کرده ایم.

کاربردهای فعل مضارع مستمر چیست؟

فعل مضارع مستمر نیز مثل تمام افعال دیگر به دلایلی در دستور زبان فارسی وارد شده است و برای موارد خاصی از آن استفاده می‌کنیم. این موارد عبارتند از:

• در حال وقوع بودنِ کاری
• در شُرفِ وقوع بودنِ کاری
• تداوم عمل در زمان حال
• آینده‌‌ای ناتمام و در جریان

در ادامه هر یک از این کاربردها را با مثال بررسی می‌کنیم.

در حال وقوع بودن کاری

گوینده می‌خواهد نشان دهد که کاری که فعل بر آن دلالت می‌کند، همین حالا در حال وقوع است. برای مثال در جمله زیر، «پختن» همین حالا در حال انجام است.

مادر دارد غذای خوشمزه‌ای برایمان می‌پزد.

در شرف وقوع بودن کاری

در این مورد، گوینده برای اینکه نشان دهد کاری که فعل بر آن دلالت دارد، به زودی انجام می‌شود از فعل مضارع مستمر استفاده می‌کند. مانند جمله زیر که «آمدن» هنوز واقع نشده است اما به زودی انجام می شود.

داریم به خانه شما می‌آییم.

تداوم عمل در زمان حال

در اینجا گوینده می‌خواهد انجام کاری را که در زمان گذشته شروع شده است، در زمان حال نیز مداومت ببخشد. مثل جمله زیر که در آن، «تدریس کردن» کاری است که از گذشته انجام می‌شده و در زمان حال نیز همچنان تداوم دارد:

مدت‌هاست که دارید در این آموزشگاه تدریس می‌کنید.

آینده‌ ای ناتمام و در جریان

این مورد نیز انجام مداوم کاری در زمان آینده را نشان می‌دهد. باید دقت کنیم که این کاربرد فعل مضارع مستمر را با کاربرد فعل آینده اشتباه نگیریم. در فعل زمان آینده، کاری در آینده‌ای دور یا نزدیک انجام خواهد شد و تمام می‌شود. برای مثال: مریم به اروپا سفر خواهد کرد. اما در فعل مضارع مستمر، کاری که در آینده انجام خواهد شد، در جریان خواهد بود و تمام نمی‌شود. مثل جمله زیر که در آن «نوشتن» من، به‌طور مستمر در آینده انجام خواهد شد:

سال بعد دارم کتاب خودم را می‌نویسم.

بعد از اینکه به‌طور کامل متوجه شدیم فعل مضارع مستمر چیست، چگونه باید آن را ساخت و در چه موقعیت‌هایی به‌کار می‌رود. لازم است با مسائلی چون منفی‌سازی و مجهول‌سازی این فعل نیز آشنا شویم. زیرا این دو مورد در فعل مضارع مستمر، نکاتی دارند که نمی‌توانیم از یادگیری آن‌ها صرف‌ نظر کنیم.

ساخت فعل مضارع مستمر منفی

در دستور زبان فارسی، فعل مضارع مستمر را در ساخت منفی استفاده نمی‌کنیم. برای مثال، ساخت منفی فعل «داریم فکر می‌کنیم» می شود: «داریم مجله نمی‌خوانیم» یا «نداریم مجله می‌خوانیم» و چنین ساختاری در زبان فارسی، معمول و پسندیده نیست. پس برای رعایت درست‌نویسی نباید از آن استفاده کنیم. حال اگر لازم بود که فعل مضارع مستمر را منفی کنیم، فعل خود را مطابق با ساختار مضارع اخباری (می + بن مضارع + شناسه)، به حالت منفی در می‌آوریم.

در جدول زیر، مضارع مستمر مصدر «سرودن» را در شش شخص و شمار افعال فارسی، صرف می‌کنیم و یادمی‌گیریم منفی کردن فعل مضارع مستمر را چگونه انجام بدهیم.

ساخت فعل مضارع مستمر مجهول

فعل مجهول فعلی است که بر خلاف فعل معلوم، فاعل آن مشخص نیست. افعال فارسی با تمام زمان‌ها، قابلیت تبدیل شدن از فعل معلوم به فعل مجهول را دارند. بنابراین فعل مضارع مستمر را نیز می‌توانیم در صورت گذرا بودن (داشتن مفعول) از حالت معلوم به حالت مجهول تبدیل کنیم. ساختار جمله‌ای که فعل مضارع مستمر مجهول دارد، مطابق کادر زیر است:

در مبحث مجهول‌سازی فعل، شناخت مفعول و نشانه‌های آن اهمیت بسیار زیادی دارد. زیرا فعل مجهول به‌جای فاعل، به مفعول نسبت داده می‌شود. برای اینکه بتوانید مفعول را بشناسید و آن را درست تشخیص دهید، می‌توانید از آموزش مفعول در زبان فارسی فرادرس که لینک آن را در کادر زیر آورده ایم، استفاده کنید.

مراحلی که برای مجهول کردن فعل مضارع مستمر لازم است انجام دهیم را در جدول زیر و در جمله نمونه «پرستان دارند او را به اتاق عمل می‌برند.»، بیان کرده ایم.

یادگیری انواع فعل مضارع ادبیات پایه نهم

ساخت و تشخیص فعل مضارع مستمر و دیگر افعال فارسی، کار ساده و آسانی به نظر می‌آید. اما با هم دیدیم که همین فعل به ظاهر ساده، چه نکات و پیچیدگی‌های مهمی دارد که بدون شناخت و یادگیری آن‌ها نمی‌توانیم این فعل را بسازیم یا آن را تشخیص دهیم. بسیاری از دیگر مباحث ادبیات و زبان فارسی، چنین وضعیتی دارند. یعنی برای یادگیری یک موضوع خاص، لازم است که با بسیاری از موضوعات مرتبط به آن نیز آشنا باشیم و آن‌ها را به‌خوبی آموخته باشیم. فرادرس برای اینکه همه افراد بتوانند از آموزش‌های کاملی برخوردار باشند، فیلم و مجموعه فیلم‌های آموزشی‌ای ساخته است که با دیدن آن‌ها می‌توانید به‌طور کامل و به‌سادگی، همه مباحث مورد نیاز خود را بیاموزید. برخی از این آموزش‌ها را در سطرهای زیر، آورده ایم:

نمونه سؤال فعل مضارع مستمر

به انتهای مطلب رسیدیم و تمام نکات مربوط به فعل مضارع مستمر را با هم بررسی کردیم. حالا زمان آن رسیده که با پاسخ دادن به پرسش‌های چهارگزینه‌ای که در ادامه آورده ایم، خودتان را بسنجید. برای پاسخ دادن به این سؤال‌ها روی گزینه صحیح مورد نظر خود کلیک کنید و بعد از آن با فشردن «مشاهده جواب»، جواب صحیح را می‌بینید. هر پاسخ درست، یک امتیاز دارد و هرچه تعداد بیشتری از سؤالات را درست پاسخ دهید، امتیاز بیشتری می‌گیرید.