۵ بازدید

آخرین به‌روزرسانی: ۱۹ اسفند ۱۴۰۲

زمان مطالعه: ۱۰ دقیقه

موجودات زنده از سلول‌ها تشکیل شده‌اند. هر سلول‌ از تعداد زیادی مولکول آلی تشکیل می‌شود و برای رشد و بقای خود به تجزیه ترکیبات آلی نیاز دارد. کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و لیپیدها ترکیبات آلی اصلی در ساختارهای زیستی هستند. کربوهیدرات‌ها مولکول‌های زیستی هستند که از کربن، اکسيژن و هیدروژن تشکیل شده‌اند. این ترکیبات از ترکیب دی‌اکسید کربن و آب در فرایند فتوسنتز گیاهان تولید می‌شوند و منبع اصلی انرژی سلول‌های پروکاریوتی و یوکاریوتی است. پروتئین‌ها از آمینواسیدها تشکیل شده‌اند و بسیاری از مولکول‌های عملکردی (هورمون‌ها، سیتوکین‌ها و آنزیم‌ها) و ساختارهای سلولی (اسکلت سلولی و ناقل‌های غشایی) پروتئینی هستند. لیپیدها گروه متنوعی از مولکول‌های غیرقطبی هستند که در ذخیره انرژی، انتقال پیام‌های سلولی و تشکیل غشای سلولی نقش دارند. فسفولیپیدها گروهی از لیپیدها هستند. فسفولیپیدها مولکول‌های آلی هستند که ساختار اصلی آن‌ها از اسیدهای چرب، الکل و فسفات تشکیل شده است. این مولکول‌ها نقش مهمی در تشکیل غشای سلولی دارند. فسفولیپیدهای غشایی از سر آبدوست و سر آبگریز تشکیل شده است و به انتقال پیام‌های سلولی کمک می‌کند. در این مطلب از مجله فرادرس ساختار انواع فسفولیپید را به همراه نقش آن در بدن توضیح می‌دهیم.

فسفولیپید چیست؟

فسفولیپیدها، لیپیدهایی هستند که در ساختار آن‌ها گروه فسفات وجود دارد و از یک سر آبدوست (قطبی) و یک سر آبگریز (غیرقطبی) تشکیل می‌شوند. سر آبگریز این ترکیبات از یک یا دو اسید چرب تشکیل شده است که به‌وسیله پیوندهای استری به سر قطبی متصل می‌شود. اسیدهای چرب مولکول‌های آلی آبگریز و محلول در چربی هستند که از پیوند اتم‌های کربن تشکیل می‌شوند و حداقل یک گروه عاملی کربوکسیل دارند. تعداد اتم‌های کربن و پیوندهای دوگانه اسید چرب فسفولیپیدها با هم تفاوت است. به اسید چربی که پیوند دوگانه ندارد اشباع و به اسید چربی که حداقل یک پیوند دوگانه دارد غیراشباع گفته می‌شود. در فسفولیپیدهایی که دو اسید چرب دارند، یک اسیدچرب اشباع و دیگری غیراشباع است.

سر قطبی فسفولیپیدها از گروه الکلی تشکیل شده است که گروه‌های OH آن با اسیدهای چرب و گروه فسفات ($$PO_3^{3-}$$) پیوند می‌دهد. در بعضی از فسفولپییدها یکی از اتم‌های اکسيژن فسفات با مولکول‌های قطبی دیگر پیوند می‌دهد. الکل فسفولیپیدها گلیسرول یا اسفنگوزین است. گلیسرول الکلی با سه کربن و سه گروه OH است که دو گروه OH آن با اسیدهای چرب و یک گروه OH‌ آن با فسفات پیوند می‌دهد. کربن ۲ گلیسرول به اسیدچرب اشباع و کربن ۳ آن به اسیدچرب غیراشباع متصل است. به مجموع اسیدهای چرب، گلیسرول و فسفات، فسفاتیدیک‌اسید گفته می‌شود.

اسفنگوزین الکلی ۱۸ کربنه است که دو گروه OH، یک گروه آمین و یک پیوند دوگانه بین کربن‌ها دارد. یکی از گروه‌های OH این الکل با فسفات پیوند تشکیل می‌دهد و یک اسیدچرب با پیوند آمیدی به گروه آمین آن متصل می‌شود. به مجموعه اسفنگوزین و اسید چرب متصل به آن سرآمید گفته می‌شود.

انواع فسفولیپید

فسفولیپیدها را بر اساس نوع الکل به گروه‌های گلیسروفسفولیپیدها، اسفنگوفسفولیپیدها و لیپیدهای اتری تقسیم می‌‌کنند. هر یک از این گروه‌ها بر اساس گروه متصل به اکسيژن فسفات به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. فسفاتیدیل گلیسرول، فسفاتیدیل کولین، فسفاتیدیل سرین، فسفاتیدیل اتانول آمین، فسفاتیدیل گلیکوزید و فسفاتیدیل اینوزیتول انواع فسفوگلیسرولیپیدها هستند.

• فسفاتیدیل گلیسرول: در ساختار فسفاتیدیل گلیسرول، گلیسرول به گروه فسفات متصل می‌شود. بار این لیپیدها در pH بدن منفی (۱-) است. فسفاتیدیل گلیسرول ترکیب حدواسط در مسیر سنتز بسیاری از لیپیدها است. این لیپید نقش مهمی در تشکیل غشای میتوکندری و کلروپلاست، واکنش‌های دفاع ذاتی بدن انسان و تشکیل سورفاکتانت آلوئل‌های ریه دارد.
• فسفاتیدیل کولین: در ساختار فسفاتیدیل کولین، کولین به گروه فسفات متصل می‌شود. کولین از اتانول آمین (NC2H4OH) و سه گروه متیل تشکیل شده است. گروه‌های متیل به اتم نیتروژن کولین متصل هستند. فسفاتیدیل کولین بیشترین لیپید غشای سلولی است. بار این فسفولیپید در pH بدن خنثی است.
• فسفاتیدیل سرین: در ساختار فسفاتیدیل سرین، آمینواسید سرین به گروه فسفات متصل می‌شود.سرین از کربن متصل به گروه کربوکسیل (COOH)، آمین (NH3) و زنجیره جانبی تشکیل شده است. زنجیره جانبی سرین کربن متصل به OH و بدون بار است. در نتیجه، بار فسفاتیدیل سرین در pH بدن منفی است. فراوانی این فسفولیپیدها در لایه سیتوپلاسمی غشای سلولی بیشتر است.
• فسفاتیدیل اتانول آمین: در ساختار فسفاتیدیل اتانول آمین، اتانول آمین به فسفات متصل است. این فسفولیپید سر قطبی کوچکی دارد و پروتئین‌های غشایی راحت‌تر بین آن‌ها قرار می‌گیرند. به علاوه جوانه زدن و ادغام غشا در بخش‌هایی که فسفاتیدیل اتانول آمین بیشتری دارد، راحت‌تر است.
• فسفاتیدیل گلیکوزید: در ساختار فسفاتیدیل گلیکوزید، قند شش‌کربنه گلوکز به گروه فسفات متصل شده است.
• فسفاتیدیل اینوزیتول: در ساختار فسفاتیدیل اینوزیتول، اینوزیتول به گروه فسفات متصل است. اینوزیتول از یک حلقه شش‌کربنه تشکیل شده است و تمام اتم‌های کربن آن به گروه OH متصل هستند. این لیپید نقش مهمی در انتقال پیام‌های بین سلولی (هورمون‌ها، انتقال‌دهنده‌های عصبی، سیتوکین‌ها و فاکتورهای رشد) دارد. تعداد این فسفولیپیدها در بخش خارجی غشا و در غشای نورون‌های مغز از اندام‌های دیگر بیشتر است.

اسفنگومیلن تنها گروه اسفنگوفسفولیپیدها است. در این لیپیدها سرآمید به فسفوکولین یا فسفواتانول آمین متصل می‌شود. این لیپیدها خنثی هستند و فراوانی آن‌ها در غلاف میلین نورون از سلول‌های دیگر بیشتر است. لیپیدهای اتری گروه دیگر فسفولیپیدها هستند که در ساختار آن‌ها یک یا دو اسید چرب با پیوند اتری به سر قطبی متصل می‌شود. پلاسمالوژن و فاکتور فعال‌کننده پلاکت دو نوع از لیپیدهای اتری بدن انسان است.

• در ساختار پلاسمالوژن اسیدچرب غیراشباع با پیوند اتری و اسیدچرب اشباع با پیوند استری به گلیسرول متصل است. سر قطبی این فسفولیپید از گلیسرول، فسفات و کولین متصل به فسفات تشکیل شده است. پلاسمالوژن بیشترین لیپید در غشای سلول‌های قلبی است.
• در ساختار فاکتور فعال‌کننده پلاکت، کربن ۱ گلیسرول با پیوند اتری به اسیدچرب اشباع، کربن ۲ با پیوند استری به استیک‌اسید و کربن ۳ با پیوند استری به فسفات متصل است. به علاوه گروه فسفات به کولین متصل می‌شود. این فاکتور از بازوفیل‌ها ترشح می‌شود و با فعال کردن پلاکت‌ها شروع واکنش‌های انعقاد خون را تحریک می‌کند.

نقش فسفولیپیدها در بدن

در بخش قبلی این مطلب، ساختار فسفولیپدها و انواع آن را به طور کلی توضیح دادیم. اگر می‌خواهید جزئیات بیشتری در مورد این مولکول‌های زیستی و ساختار، بیوسنتز و نقش انواع دیگر لیپیدها بدانید، دیدن فیلم‌های آموزشی فرادرس که برای آموزش عمومی بیوشیمی مولکول‌های زیستی، آموزش اختصاصی لیپیدها و نقش فسفولیپدها در بیوسنتز غشا تهیه شده است، به شما پیشنهاد می‌شود.

فسفولیپدها در تشکیل غشاهای زیستی، انتقال پیام‌های بین سلولی و متابولیسم لیپیدها نقش دارند. مهم‌ترین نقش فسفولیپیدها در پروکاریوت‌ها و یوکاریوت‌ها شرکت در ساختار غشای پلاسمایی و اندامک‌های غشایی است. این غشاها از دو لایه فسفولیپید تشکیل شده است. برای تشکیل دو لایه، مولکول‌های فسفولیپید به شکلی قرار می‌گیرند که سر قطبی آن‌ها دور از هم و در تماس با مایع خارج سلولی و سیتوپلاسم است. دم غیرقطبی فسفولیپیدها رو به روی هم و دور از آب قرار می‌گیرند. آرایش فسفولیپیدها غشای پلاسمایی را به سدی تبدیل می‌کند که مولکول‌های محلول در چربی و مولکول‌های بسیار کوچک راحت از آن عبور می‌کنند. اما مولکول‌های قطبی و بزرگ برای عبور از غشا به ناقل‌های پروتئینی نیاز دارند.

در ساختار غشای پلاسمایی علاوه بر فسفولیپید، پروتئین‌ها و کلسترول وجود دارد. به علاوه اسیدهای چرب غیراشباع در ساختار فسفولیپیدها از اتصال محکم فسفولیپیدهای کنار هم جلوگیری می‌کند. به همین دلیل غشای پلاسمایی سیال است. فراوانی فسفاتیدیل اتانول آمین و فسفاتیدیل سرین در نیمه سیتوپلاسمی و فراوانی فسفاتیدیل کولین و اسفنگومیلین در نیمه خارجی غشا بیشتر است. به علاوه مقدار کمی فسفاتیدیل اینوزیتول و فسفاتیدیک اسید در در نیمه سیتوپلاسمی غشا وجود دارد.

فسفاتیدیل اینوزیتول بیس فسفات یکی از فسفولیپیدهایی است که به انتقال پیام از غشای سلول‌های مختلف کمک می‌کند. در این مسیر اتصال پیام به گیرنده سبب فعال شدن آنزیم فسفولیپاز C می‌شود. این آنزیم سر قطبی را جدا کرده و فسفاتیدیل اینوزیتول بیس فسفات را به اینوزیتول تری‌فسفات و دی‌آسیل گلیسرول تجزیه می‌کند. این دو مولکول پیام‌رسان‌های ثانویه سلول هستند. که با فعال کردن کانال‌های کلسیم و آنزیم‌های کیناز فعالیت سلول را تغییر می‌دهند. در بخش قبلی این مطلب از مجله فرادرس توضیح دادیم که فراوانی فسفاتیدیل سرین در نیمه داخلی غشا بیشتر از نیمه خارجی است. اما در زمان آپوپتوز این فسفولیپیدها به لایه خارجی غشای پلاسمایی منتقل می‌شوند و به عنوان سیگنال فاگوسیت‌ها عمل می‌کند. به علاوه در پلاکت‌های فعال، اگزوزوم‌های پلاکت و سلول‌های دندریتی، ماکروفاژهای بالغ و سلول‌های B فعال، فسفاتیدیل سرین در نیمه خارجی غشا قرار دارد. البته در مطالب قبلی «مجله فرادرس» نیز راجع به «ماکروفاژها» صحبت کردیم و برای آشنایی بیشتر می‌توانید مطلب مربوطه را مطالعه کنید.

انتقال فسفولیپیدها بین دو لایه غشا

فلیپاز و فلوپاز آنزیم‌هایی هستند که فسفولیپیدها را بین دو لایه غشای پلاسمی منتقل می‌کنند. فعالیت این آنزیم‌ها فراوانی متفاوت فسفولیپیدها در دو لایه غشار را تثبیت می‌کند. این آنزیم‌ها پروتئین‌های عرض غشایی هستند و جهش ژن این پروتئین‌ها منجر به ایجاد سندروم آنجلمن می‌شود. فلیپازها یکی از اعضای خانواده پمپ‌های P4-ATPase هستند و با مصرف هر مولکول ATP یکی از فسفولیپیدهای لایه خارجی غشا را به لایه سسیتوپلاسمی منتقل می‌کنند. فلوپازها از اعضای خانواده ناقل‌های ABC هستند که با مصرف هر مولکول ATP یکی از فسفولیپیدهای لایه سیتوپلاسمی را به لایه خارجی غشا منتقل می‌کنند.

بیوسنتز فسفولیپید

فسفولیپیدها در ساختار غشای سلولی، میتوکندری، دستگاه گلژی، کلروپلاست، پراکسی‌زوم، لیزوزوم و شبکه اندوپلاسمی وجود دارد. ترکیب فسفولیپدها در این غشاها متفاوت است اما همه آن‌ها در غشای شبکه اندوپلاسمی صاف یا غشای خارجی میتوکندری سنتز و به اندامک‌های مختلف منتقل می‌شوند. سنتز تمام فسفولیپیدها در چهار مرحله سنتز الکل (گلیسرول یا اسفنگوزین)، اتصال اسیدهای چرب به الکل، اتصال سر آبدوست به فسفات الکل و جایگزینی سر قطبی برای تشکیل فسفولیپید نهایی تشکیل می‌شود.

سنتز CDP-دی آسیل گلیسرول یا دی‌آسیل گلیسرول اولین مرحله سنتز فسفولیپیدها در سلول‌های پستانداران است. این مولکول از دو مسیر تشکیل می‌شود. در مسیر اول، یک اسیدچرب به‌وسیله آنزیم گلیسرول ۳-فسفات آسیل ترانسفراز به گلیسرول ۳-فسفات منتقل و ۱-آسیل گلیسرول ۳-فسفات تشکیل می‌شود. در مرحله بعدی آنزیم آسیل ترانسفراز یک اسیدچرب دیگر به ۱-آسیل گلیسرول ۳-فسفات اضافه می‌کند و فسفاتیدیک‌اسید سنتز می‌شود. در مسیر دوم، آنزیم ترانسفراز یک گروه آسیل به دی‌هیدروکسی استن فسفات اضافه می‌کند و ۱-آسیل دی‌هیدروکسی استن فسفات تشکیل می‌شود.

دی‌هیدروکسی استن فسفات به‌وسیله آنزیم‌های ردوکتاز به ۱-آسیل-گلیسرول ۳-فسفات ۱-آسیل-گلیسرول ۳-فسفات به‌وسیله آنزیم ترانسفراز به فسفاتیدیک‌اسید تبدیل می‌شود. فسفاتیدیک‌اسید به‌وسیله آنزیم فسفاتاز-۱ به دی آسیل گلیسرول تبدیل می‌شود یا به‌وسیله آنزیم CDP-آسیل سنتتاز یا CTP واکنش می‌دهد و به CDP-دی آسیل گلیسرول تبدیل می‌شود. آنزیم فسفاتاز در سیتوپلاسم قرار دارد و پس از فعال شدن به غشای شبکه اندوپلاسمی متصل می‌شود. اما آنزیم CDP-آسیل سنتتاز در غشای شبکه اندوپلاسمی و میتوکندری قرار دارد.

سنتز فسفاتیدیل کولین و اسفنگومیلین

در تمام سلول‌های هسته‌دار پستانداران فسفاتیدیل کولین مسیر CDP-کولین یا «مسیر کندی» (Kennedy Pathway) سنتز می‌شود. در مرحله اول این مسیر کولین به‌وسیله ناقل‌های پروتئینی وارد سلول می‌شود و کینازهای سیتوپلاسم به آن گروه فسفات اضافه می‌کنند. در مرحله دوم آنزیم فسفوکولین سیتیدیل ترانسفراز واکنش بین CTP و فسفوکولین را کاتالیز می‌کند و CDP-کولین تشکیل می‌شود. مرحله آخر این مسیر اتصال دی آسیل گلیسرول به CDP-کولین است که به‌وسیله آنزیم ۱،۲-دی آسیل کولین فسفوترانسفراز کاتالیز می‌شود. این آنزیم یکی از پروتئين‌های عرض غشایی شبکه اندوپلاسمی است.

متیلاسیون فسفاتیدیل اتانول آمین مسیر جایگزین سنتز فسفاتیدیل کولین است. در این مسیر سه گروه متیل در واکنش‌های متوالی به‌وسیله فسفاتیدیل آمین N-متیل ترانسفراز (آنزیم غشای شبکه اندوپلاسمی) به فسفاتیدیل اتانول آمین اضافه می‌شود. هپاتوسیت‌ها تنها سلول‌های پستانداران هستند که بخش زیادی از فسفاتیدیل کولین آن‌ها در این مسیر سنتز می‌شود.

سنتز اسفنگولیپیدها در شبکه اندوپلاسمی صاف شروع و در دستگاه گلژی کامل می‌شود. اسفنگوزین و سرامید در شبکه اندوپلاسمی صاف سنتز می‌شود. در مرحله اول سنتز اسفنگوزین، آنزیم سرین پالمیتوئیل ترانسفراز، پالمیتوئیل را از پالمیتوئیل-CoA به L-سرین منتقل می‌کند. در ادامه آنزیم‌های ردوکتاز سرین پالمیتوئیل را به دی‌هیدرواسفنگوزین کاهش می‌دهند. از اضافه شدن گروه استیل و تشکیل پیوند دوگانه بین کربن‌ها در مراحل بعدی، سرامید تشکیل و به دستگاه گلژی منتقل می‌شود. در دستگاه گلژی فسفوکولین به‌وسیله آنزیم اسفنگومیلین سنتتاز از فسفاتیدیل کولین به سرامید منتقل می‌شود. در پایان این واکنش فسفاتیدیل کولین به دی‌آسیل گلیسرول و سرامید به اسفنگومیلین تبدیل می‌شود.

سنتز فسفاتیدیل سرین و فسفاتیدیل اتانول آمین

برای تشکیل فسفاتیدیل سرین، سرین به‌وسیله آنزیم‌های سنتتاز جایگزین گروه کولین یا اتانول آمین در فسفاتیدیل کولین یا فسفاتیدیل اتانول آمین می‌شود. فسفاتیدیل اتانول آمین از دو مسیر متفاوت در شبکه اندوپلاسمی و میتوکندری سنتز می‌شود. در اولین مرحله مسیر CDP-اتانول آمین، اتانول آمین به‌وسیله آنزیم اتانول آمین کیناز سیتوپلاسم به فسفواتانول آمین تبدیل می‌شود. در مرحله بعد آنزیم سیتوپلاسمی فسفواتانول آمین سیتیدیل ترانسفراز، CDP را از نوکلئوتید CTP به فسفواتانول آمین منتقل می‌کند. در مرحله آخر ۱،۲-دی آسیل گلیسرول اتانول آمین فسفوترانسفراز (آنزیم عرض غشایی شبکه اندوپلاسمی صاف) اتانول آمین را به دی‌آسیل گلیسرول متصل می‌کند. در مسیر دوم، فسفاتیدیل اتانول آمین از دکربوکسیلاسیون فسفاتیدیل سرین به‌وسیله سرین دکربوکسیلاز (آنزیم غشای داخلی میتوکندری) تولید می‌شود.

سنتز فسفولیپدها از GDP-دی آسیل گلیسرول

فسفاتیدیل اینوزیتول به‌وسیله آنزیم‌های شبکه اندوپلاسمی سنتز می‌شود. این فسفولیپید از اتصال CDP-دی آسیل گلیسرول به میو-اینوزیتول به‌وسیله آنزیم سنتتاز تولید می‌شود. در مرحله اول سنتز فسفاتیدیل گلیسرول، فسفاتیدیل گلیسرول فسفات از اتصال گلیسرول ۳-فسفات به دی‌ آسیل گلیسرول به‌وسیله آنزیم فسفاتیدیل فسفات سنتتاز تولید می‌شود. در مرحله بعد گروه فسفات به‌وسیله آنزیم فسفاتاز جدا و فسفاتیدیل گلیسرول سنتز می‌شود. این آنزیم‌ها در غشای شبکه اندوپلاسمی صاف و میتوکندری قرار دارد. برای تشکیل کاردیولیپین، دی‌ آسیل گلیسرول به‌وسیله آنزیم کاردیولیپین سنتتاز به فسفاتیدیل گلیسرول متصل می‌شود. این آنزیم فقط در غشای داخلی میتوکندری قرار دارد.

انتقال فسفولیپید بین اندامک ها

وزیکول‌ها ساختارهای غشایی کروی هستند که مول‌ها و ذرات سلولی را بین اندامک‌های سلولی منتقل می‌کنند.پروتئین‌ها یکی از مولکول‌های انتقالی بین اندامک‌ها هستند. پروتئین‌ها پس از ترجمه وارد شبکه اندپلاسمی می‌شوند. این مولکول‌ها پس از تغییر به‌وسیله وزیکول‌هایی که از شبکه اندوپلاسمی جوانه می‌زنند به دستگاه گلژی منتقل می‌شود و پس از تغییرات به‌وسیله وزیکول‌ها از بخش ترانس گلژی خارج می‌شود. وزیکول‌ها با غشای پلاسمایی ادغام می‌شود و پروتئین آن‌ها در غشای پلاسمایی قرار می‌گیرد یا به خارج از سلول ترشح می‌شود. با ادغام وزیکول‌ها و غشای پلاسمایی لیپیدهای زیادی وارد این بخش از سلول می‌شود.

سندروم آنتی فسفولیپید

سندروم آنتی فسفولیپید یک بیماری خودایمنی است. در این بیماری لنفوسیت‌های B سیستم ایمنی علیه پروتئین‌های متصل به فسفولیپیدهای آنیونی غشای پلاسمایی، آنتی‌بادی ترشح می‌کند. آنتی‌بادی آنتی کاردیولیپین، ضدانعقاد لوپوس، پروتئین S و آنکسین A5، آنتی‌بادی‌های این بیماری خودایمنی هستند. آنتی کاردیولپین به پروتئین ApoH متصل می‌شود این پروتئین مهارکننده پروتئین C است. پروتئین C گلیکوپروتئینی است که فاکتور Va و VIIIa انعقاد خون را غیرفعال می‌کند.

آنتی‌بادی ضدانعقاد لوپوس به پروتروموبین متصل می‌شود و تجزیه آن به تروموبین را افزایش می‌دهد. تروموبین شکل فعال پروتروموبین است که در انعقاد خون نقش دارد. پروتئین S کوفاکتور پروتئین C است و مهار آن منجر به کاهش فعالیت پروتئین C می‌شود. آنکسین A5 پروتئینی است که بین فسفولیپیدهای منفی غشا قرار دارد و شرکت سلول در واکنش‌های انعقادی را کاهش می‌دهد. در نتیجه ترشح این آنتی‌بادی‌ها با افزایش لخته‌های خونی همراه است.

احتمال ایجاد لخته خون در رگ‌های عمقی، سقط جنین، سکته قلبی و مغزی در افراد مبتلا به سندروم آنتی فسفولیپید بیشتر است. علائم این بیماری شبیه بیماری‌های قلب و عروق، ام اس و بیماری‌های انعقاد خون است. به همین دلیل تنها راه تشخیص قطعی آن انجام تست آنتی‌بادی است.

سوالات متداول پیرامون فسفولیپید

در این بخش از مطلب مجله فرادرس به تعدادی از سوالات متداول پیرامون فسفولیپیدها پاسخ می‌دهیم.

کاردیولیپین چیست؟

کاردیولیپین، یا دی‌فسفاتیدیل گلیسرول، فسفولیپیدی است که از اتصال دو فسفاتیدیک‌اسید به گلیسرول تشکیل می‌شود و فسفولیپید اصلی غشای داخلی میتوکندری است.

لسیتین چیست؟

لسیتین به مجموعه‌ای از فسفولیپیدها چربی‌های زرد و قهوه‌ای گفته می‌شود که در سلول‌های گیاهی و جانوری وجود دارد. این ترکیب مخلوطی از فسفاتیدیل کولین، فسفاتیدیل اتانول آمین، فسفاتیدیل اینوزیتول، فسفاتیدیل سرین و فسفاتیدیک‌اسید است. زرده تخم‌مرغ، غذاهای دریایی، دانه سویا، روغن آفتابگردان و شیر منابع غذایی لسیتین هستند.

تفاوت فسفولیپید و تری گلیسرید چیست؟

فسفولیپید و تری‌گلیسرید لیپیدهایی هستند که از اتصال اسیدهای چرب به گلیسرول تشکیل می‌شود. برخلاف فسفولیپیدها در تری‌گلیسرید سه اسیدچرب به سه گروه OH متصل است. گروه فسفات و سر قطبی در تری‌گلیسرید وجود ندارد و این مولکول آبگریز است. تعداد کربن و پیوند دوگانه اسیدهای چرب در تری‌گلیسرید متفاوت است. لیپیدها و قند اضافه مواغذایی در مسیرهای متابلولیکی بدن به تری‌گلیسرید تبدیل و در بافت چربی ذخیره می‌شود.

فسفولیپاز چیست؟

فسفولیپازها آنزیم‌هایی هستند که فسفولیپید را تجزیه می‌کنند و به چهار دسته A و B و C و D تقسیم می‌شوند. فسفولیپازهای A1 پیوند پیوند اسید چرب و کربن ۱ گلیسرول، فسفولیپاز A2 پیوند بین اسید چرب و کربن ۲ گلیسرول، فسفولیپاز C پیوند بین گربن ۳ گلیسرول و فسفات و فسفولیپاز D پیوند بین فسفات و سرقطبی را هیدرولیز می‌کند.

تفاوت استروئید و فسفولیپید چیست؟

در ساختار استروئیدها برخلاف فسفولیپید و تری‌گلیسرید اسیدهای چرب وجود ندارد. ساختار اصلی این لیپیدها از چهار حلقه هیدروکربنی تشکیل شده است و بر اساس زنجیره جانبی حلقه‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. کلسترول فراوان‌ترین استروئید جانوری است که بین فسفولیپیدهای غشا قرار می‌گیرد. کورتیزول، آلدوسترون، استروژن و پروژسترون، هورمون‌های استروئیدی جانوران هستند که در تنظیم استرس، دفع آب و الکترولیت‌ها از کلیه و فعالیت‌های جنسی نقش دارند.