۴ بازدید

آخرین به‌روزرسانی: ۱۷ بهمن ۱۴۰۲

زمان مطالعه: ۱۳ دقیقه

انسان در طول عمر خود به بیماری‌های بسیاری مبتلا می‌شود. بعضی از این بیماری‌ها غیرواگیر است و تنها یک نفر را درگیر می‌کند اما بعضی از بیماری‌ها از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و پس از مدتی تعداد زیادی از افراد یک جامعه را درگیر می‌کند. گاهی ممکن است بیماری بین دو جمعیت کاملا جدا از هم برای مثال شهروندان دو کشور متفاوت شیوع پیدا کند. مدیریت بیماری‌های جمعی بسیار سخت‌تر از بیماری‌های فردی است و به زمان، نیروی انسانی و هزینه بیشتری نیاز دارد. اپیدمیولوژی شاخه‌ای از پزشکی است که برای بررسی یک بیماری در گروهی از افراد شکل گرفته است.

اپیدمیولوژی علم بررسی عوامل تعیین‌کننده بیماری و سلامت، علل شیوع بیماری و چگونگی سیاست‌گذاری برای افزایش سلامت و پیشگیری از شیوع بیماری است. یکی از ویژگی‌های اپیدمیولوژی که آن را از شاخه‌های دیگر پزشکی متمایز می‌کند، بررسی بیماری در جمعیت است. متخصصین اپیدمیولوژی با استفاده از دانش پزشکی و محاسبات آماری ارتباط بین علت بیماری و علائم، سرعت انتقال بیماری و میزان مرگ و میر را بررسی می‌کنند و روش‌هایی برای پیشگیری از انتشار بیشتر بیماری ارائه می‌دهند. این مطلب از مجله فرادرس را با تعریف اپیدمیولوژی و مفاهیم پایه آن شروع می‌کنیم. در بخش‌های بعدی روش‌ها و مدل‌های اپیدمیولوژی را توضیح می‌دهیم و در انتها تعدادی از کتاب‌های اپیدمیولوژی را معرفی می‌کنیم.

اپیدمیولوژی چیست؟

«اپیدمیولوژی» (Epidemiology) یا همه‌گیرشناسی بخشی از علم پزشکی است که شیوع بیماری و دلایل آن در جوامع انسان را بررسی می‌کند. اپیدمیولوژی از سه کلمه لاتین «epi» به معنی درباره، «demos» به معنی جمعیت و «logy» به معنی شناخت و مطالعه تشکیل شده است. برخلاف سایر رشته‌های پزشکی که به درمان فردی بیماران می‌پردازد، اپیدمیولوژی بیماری گروهی از انسان‌ها را تحلیل می‌کند و بیشتر با سابقه بیمار و بیماری در ارتباط است.

اپیدمیولوژی علمی بین‌رشته‌ای است و در مطالعات آن از اطلاعات زیست‌شناسی، آمار زیستی، آسیب‌شناسی، فیزیولوژی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی استفاده می‌شود. اپیدمیولوژی به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد که چه ویژگی‌هایی سبب می‌شود بعضی از افراد یک جمعیت به یک بیماری مشخص مبتلا شوند و سایر افراد مبتلا نشوند. چه ویژگی‌هایی سبب می‌شود یک بیماری در جمعیت خاصی شیوع بیشتری داشته باشد.

هدف اپیدمیولوژی چیست؟

پس از تعریف اپیدمیولوژی می‌خواهیم اهداف این رشته را با هم بررسی کنیم. شناخت عامل بیماری و عوامل افزایش‌دهنده احتمال ابتلا به بیماری، اولین هدف اپیدمیولوژی است. این کار به شناخت راه‌های انتقال بیماری بین انسان‌ها یا منابع غیرانسانی به انسان‌ها، کاهش شیوع و مرگ و میر، کنترل شیوع بیماری، تدوین برنامه پیشگیری از گسترش بیماری و تعیین روش درمانی مناسب کمک می‌کند. دومین هدف این رشته تعیین میزان باری است که بیماری به سیستم بهداشت و درمان وارد می‌کند. این کار به تدوین برنامه مناسب خدمات درمانی و آموزش کارکنان بخش درمان کمک می‌کند.

سومین هدف شناخت تاریخچه بیمای و پیش‌بینی آینده آن است. اپیدمیولوژیست‌ها می‌توانند با در اختیار داشتن تاریخچه کمی یک بیماری (سرعت انتقال، میزان مرگ و میر و سایر شاخص‌ها)، کارایی مداخله انجام شده برای درمان یا پیشگیری از گسترش بیماری را بررسی کنند. چهارمین هدف ارزیابی تمام روش‌های موجود و روش‌های طراحی شده جدید برای درمان و پیشگیری از ابتلا به بیماری است. برای مثال بررسی این فرضیه که غربالگری آنتی‌ژن اختصاصی پروستات طول عمر مردان مبتلا به سرطان را افزایش می‌دهد یا بررسی این فرضیه که نحوه ارائه خدمات و بیمه‌های درمانی بر سلامت و کیفیت زندگی بیمارن اثر می‌گذارد.

پنجمین هدف فراهم کردن اصول پایه برای تعیین سیاست‌های عمومی مدیریت مشکلات محیطی و ژنتیکی، ارتقا سلامت جامعه و پیشگیری از بیماری‌ها است. برای مثال بررسی این فرضیه که سطح بالای ازون یا ذرات معلق عامل بیماری‌های حاد یا مزمن یک جمعیت است یا رابه میزان افزایش سرب موجود در هوا با افزایش ابتلا به بیماری ام اس چیست.

مفاهیم پایه اپیدمیولوژی

دو فرض بنیادی در اپیدمیولوژی وجود دارد. اول، بیماری تصادفی ایجاد نمی‌شود و عوامل زیادی در وقوع آن نقش دارند. دوم، مطالعه جمعیت دلایل ایجاد بیماری و روش‌های پیشگیری از آن را آشکار می‌کند. اپیدمیولوژیست‌ها برای بررسی بیماری از مدل‌ها و مفاهیم پایه بهره می‌برند. «بروز» (Incidence)، شیوع، میزان مرگ و بقا، اپیدمی، پاندمی، جمعیت در خطر، پیشگیری و «سیستم مراقبت» (Surveillance) مفاهیمی هستند که در این بخش از مطلب مجله فرادرس تعریف می‌کنیم.

• بروز: بروز معیاری برای اندازه‌گیری تعداد ابتلای جدید در یک جمعیت مشخص و در بازه زمانی مشخص است. بروز بیماری را معمولا به شکل فراوانی نشان می‌دهند. برای مثال اگر در یک کلاس با ۱۰۲ دنشجو، ۱۳ نفر آن‌ها در یک ترم به آنفولانزا مبتلا شوند «میزان بروز بیماری» (Incidence Rate) ۰٫۱۲۷ مورد به ازای هر دانشجو در یک ترم است.
• شیوع: شیوع معیاری برای اندازه‌گیری تعداد افراد بیمار در یک جمعیت است. فراوانی شیوع را می‌توان از تقسیم تعداد افراد مبتلا به کل افراد جمعیت محاسبه کرد. شیوع را می‌توان استخری در نظر گرفت که بروز جریان ورودی و مرگ و بهبودی جریان خروجی آن است. شیوع به انواع نقطه‌ای، دوره‌ای و طول عمر تقسیم می‌شود. شیوع نقطه‌ای نسبتی از جمعیت است که در یک زمان مشخص به بیماری مبتلا می‌شوند. شیوع دوره‌ای نسبتی از جمعیت را نشان می‌دهد که در بازه‌ای از زمان به بیماری مبتلا می‌شوند و شیوع طول عمر نسبتی از افراد جامعه را نشان می‌دهد که در تمام عمر به یک بیماری مبتلا هستند. شیوع طول عمر معیار مناسبی برای بررسی بیماری‌های مزمن و بازگشتی است. میزان شیوع ممکن است به دلیل افزایش میزان بروز یا افزایش دوره زمانی بیماری یا هر دو افزایش یابد.
• جمعیت در خطر: جمعیت در خطر به افرادی از یک جامعه گفته می‌شود که احتمال بروز بیماری در آن‌ها وجود دارد. برای مثال جمعیت در خطر سرطان تخمدان زنان، جمعیت در خطر سرطان پروستات مردان و جمعیت در خطر آنفولانزا کودکان، زنان و مردان هستند.
• اپیدمی: اپیدمی به وضعیتی گفته می‌شود که یک بیماری بیش از حد انتظار در یک منطقه جغرافیایی شیوع پیدا می‌کند.
• میزان‌ مرگ و بقا: میزان یا نرخ مرگ نسبت تعداد موارد مرگ به تعداد افراد در معرض خطر در زمان مشخص را نشان می‌دهد. میزان کشندگی موردی، تعداد موارد مرگ بیماران در اثر یک بیماری مشخص در بازه زمانی مشخص را نشان می‌دهد تعداد بازماندگان یک بیماری در یک بازه زمانی مشخص نسبت به تعداد کل مبتلایان در همان بازه زمانی را نشان می‌دهد. از میزان بقا برای ارزیابی کارایی روش‌های درمانی استفاده می‌شود.
• پیشگیری: پیشگیری مجموعه اقداماتی است که روند بروز بیماری را متوقف یا کند می‌کند. سه سطح پیشگیری در اپیدمیولوژی وجود دارد.
  • پیشگیری سطح اول: هدف اصلی پیشگیری سطح اول افزایش سطح سلامت، پیشگیری از در معرض بیماری قرار گرفتن و پیشگیری از ابتلا به بیماری است. اقدامات این سطح با حذف عامل ایجاد بیماری یا افزایش مقاومت به بیماری از بروز آن جلوگیری می‌کند.
  • پیشگیری سطح دوم: هدف پیشگیری سطح دوم توقف یا کاهش سرعت پیشرفت بیماری برای کاهش یا جلوگیری از آسیب دائمی است. در این سطح افرادی تازه مبتلا شده به بیماری شناسایی و درمان می‌شوند. برای مثال تشخیص سریع سرطان پستان و پیشگیری از پیشرفت آن از اقدامات این سطح است.
  • پیشگیری سطح سوم: پیشگیری سطح سوم در افرادی انجام می‌شود که دچار آسیب دائمی شده‌اند و معمولا زمانی انجام می‌شود که پیشگیری سطح اول و دوم موفق نبوده است. هدف اقدامات این سطح پیشگیری از آسیب بیشتر یا مرگ بیمار، کاهش آسیب‌های فیزیکی ، روحی، اجتماعی و مالی و افزایش کیفیت زندگی است. برای مثال آموزش مهارت کسب درآمد به فردی که به دلیل کمبود ویتامین A نابینا شده است از اقدامات این سطح است.
• سیستم مراقبت: سیستم مراقبت جمع‌آوری، بررسی دقیق و مستمر، تفسیر و انتشار به موقع اطلاعات مربوط به عوامل ایجاد و گسترش بیماری است. سیستم مراقبت تنها مختص اپیدمیولوژی نیست. برای مثال حضور و غیاب در کلاس درس و دوربین‌های کنترل سرعت در سطح شهر بخشی از سیستم مراقبت مدرسه و شهر است. هدف سیستم مراقب در اپیدمیولوژی شناخت سریع و به‌موقع بیماری‌‌ها، آسیب‌ها، خطرات و جراحت‌ها، فراهم کردن اطلاعات علمی پایه برای برنامه‌ریزی، الویت‌بندی، سازماندهی و ارزیابی برنامه‌های کنترل بیماری و گزارش بروز و شیوع بیماری بر حسب زمان، مکان و افراد است. مراقبت به دو نوع غیرفعال و فعال تقسیم می‌شود.
  • سیستم مراقبت غیرفعال: در سیستم مراقبت غیرفعال اطلاعات بیماری از مراجعه افراد به مراکز درمانی جمع‌آوری می‌شود و به مراکز نظارت بر بهداشت عمومی ارسال (مثل وزارت بهداشت) می‌شود. از آن جا که این اطلاعات به مراجعه داوطلبانه افراد بستگی دارد ممکن است آمار گزارش شده به ویژه در بیماری‌هایی که مرگ و میر کمتری دارند، کمتر از تعداد واقعی در جامعه باشد. برای مثال گزارش بیمارستان‌ها از آمار سالیانه ابتلا به مسمومیت غذایی سیستم مراقبتی غیرفعال است. این سیستم مراقبتی کم‌هزینه‌تر اما دقت اطلاعات آن کمتر است.
  • سیستم مراقبت فعال: در سیستم مراقبت فعال اطلاعات یک بیماری در بازه زمانی مشخص و توسط کارکنان مراکز درمانی جمع‌آوری می‌شود. برای مثال آمارگیری خانه به خانه از تعداد ابتلا و سلامت افراد در یک همه‌گیری یکی از سیستم‌های مراقبت فعال است. این سیستم مراقبتی هزینه بیشتری نیاز دارد اما اطلاعات آن دقیق‌تر است.

روش های اپیدمیولوژی

اپیدمیولوژیست‌ها از روش‌های توصیفی (Descriptive)، تحلیلی (Analytical) و تجربی (Experimental) در مطالعات همه‌گیرشناسی استفاده می‌کنند.

در روش توصیفی، بیماری‌ها بر اساس متغیرهای فردی، مکانی و زمانی طبقه‌بندی می‌شود. متغیرهای فردی به این پرسش پاسخ می‌دهند که چه کسی به بیماری مبتلا شده است. این فرد ممکن است انسان یا حیوان باشد. سن، جنسیت، نژاد، وضعیت اقتصادی-اجتماعی، وضعیت تاهل، مذهب، مصرف دخانیات و بسیاری از عوامل دیگر متغیر فرد را تغییر می‌دهند. متغیرهای مکانی به این پرسش پاسخ می‌دهند که بیماری کجا ایجاد شده است و تفاوت‌های جغرافیایی را مشخص می‌کنند که در وقوع بیماری نقش دارد.

مقایسه شیوع بیماری در کشورها، استان‌های یک کشور، شهرهای یک استان و مناطق مختلف یک شهر و اطراف آن است. متغیرهای زمانی به این پرسش پاسخ می‌دهند که بیماری کی شروع شده است. بیماری ممکن است در بازه زمانی طولانی، دوره‌ای یا فصلی و در یک زمان مشخص ایجاد شود. از روش‌های توصیفی برای مطالعه بیماری‌هایی استفاده می‌شود که اطلاعات کمی در مورد آن وجود دارد. مطالعات توصیفی اپیدمیولوژی با روش‌های «گزارش موردی» (Case Reports)، «مجموعه موردها» (Case Series) یا «مطالعه مقطعی» (Cross-sectional Study) انجام می‌شود.

• گزارش موردی: گزارشات موردی، وقوع یک نوع بیماری در یک فرد را توصیف می‌کند.
• مجموعه موردها: مجموعه موردها، متغیرهای توصیفی را برای یک بیماری مشخص در تعداد زیادی از افراد بررسی می‌کند.
• مطالعات مقطعی: مطالعات مقطعی شیوع یک بیماری مشخص در جمعیتی که تصادفی از یک جمعیت بزرگتر انتخاب شده را بررسی می‌کند.

روش‌های تحلیلی برای تعیین علت بیماری انجام می‌شود. این مطالعات به پرسش چرا بیماری ایجاد شده است، پاسخ می‌دهند. این روش‌ها برای بررسی اینکه فرضیه‌های ایجاد شده در مورد بیماری صحیح هست یا نه، استفاده می‌شود. در روش‌های تحلیلی ارتباط بین عامل احتمالی ایجاد بیماری و علائم بیماری بررسی می‌شود. «فرضیه صفر» (Null Hypothesis) در این تحقیقات این است که ارتباطی بین عامل در نظر گرفته شده و ایجاد بیماری وجود ندارد. این تحقیقات بر اساس مطالعات مشاهده‌ای یا مداخله‌ای انجام می‌شود. مطالعات تحلیلی اپیدمیولوژی با روش‌های مطالعه «مورد-شاهدی» (Case-control) یا «مطالعات هم‌گروهی» (Cohort Method) انجام می‌شود.

• مطالعه مورد-شاهدی: مطالعات مورد-شاهدی بیماری را در نظر می‌گیرد و سابقه بیماران را برای پیدا کردن ارتباط بین دلیل احتمالی بیماری و علائم بیماری بررسی می‌کند. در این مطالعات دو گروه بررسی می‌شود. گروهی که بیمار هستند و گروهی با ویژگی‌های همسان که سالم هستند. متخصصین اپیدمیولوژی دو گروه را برای پیدا کردن تفاوت‌هایی بررسی می‌کنند که منجر به بیماری شده است.
• مطالعات هم‌گروهی: در مطالعات هم‌گروهی دو جمعیت انتخاب می‌شوند. جمعیت اول در معرض فاکتور مورد نظر قرار گرفته و جمعیت دوم در معرض فاکتور مورد نظر قرار نگرفته است. برای مثال برای مثال برای بررسی ارتباط انتقال خون با بیماری هپاتیت، دو گروه همسان انتخاب می‌شود. افراد یک گروه سابقه انتقال خون دارند و افراد یک گروه سابقه انتقال خون ندارند. سپس ابتلا به بیماری هپاتیت در این دو گروه بررسی می‌شود.

در روش‌های تجربی فرضیه مطرح شده در مرحله اول روی حیوانات آزمایشگاهی و در صورت اثربخشی، روی انسان‌ها بررسی می‌شود. برای مثال اثربخشی داروی جدید سرطان را می‌توان با روش‌های تجربی مشخص کرد. اگر نتایج مورد نظر در مطالعات حیوانی به دست آمد، تحقیقات وارد مرحله «کارآزمایی بالینی» (Clinical Trial) وبررسی اثر دارو بر انسان می‌شود. گروهی از بیماران مبتلا به سرطان به طور تصادفی انتخاب و داروی جدید برای آن‌ها تجویز می‌شود. گروه دیگر بیماران مبتلا به سرطانی هستند که داروی قدیمی را دریافت یا هیچ دارویی دریافت نمی‌کنند. در پایان زمان مشخص نتایج دو گروه با هم مقایسه می‌شود.

سوگیری در مطالعات اپیدمیولوژی چیست؟

«سوگیری» (Bias) در اپیدمیولوژی به حالتی گفته می‌شود که انتخاب گروه هدف، ارزیابی‌ها و گزارش نهایی به یک سمت مشخص متمایل می‌شود. برای مثال در کارآزمایی بالینی تاثیر داروی جدید بر زنان ۲۵ تا ۵۰ سال مبتلا به سرطان پستان، جامعه هدف بیشتر از زنان زیر ۳۰ سال انتخاب می‌شود. برای از بین بردن سوگیری از روش‌های «کورسازی» (Blinding) یک‌سو، دوسو و سه‌سو استفاده می شود.

• کورسازی یک‌سو کور: اگر بیماران بدانند در کدام گروه درمانی قرار گرفته‌اند ممکن است رفتار آن‌ها تغییر کند و نتیجه تحقیق را تغییر دهند. در کورسازی یک‌سو کور بیماران تا زمانی که مطالعه به پایان نرسد، نمی‌‌دانند چند گروه وجود دارد، گروه‌های دیگر چه نوع درمانی دریافت می‌کنند و آن‌ها در کدام گروه هستند.
• کورسازی دوسو کور: اگر پژوهشگر بداند هر فرد در کدام گروه قرار دارد و چه درمانی دریافت می‌کند ممکن است رفتار او با افراد تغییر کند و گروه‌بندی‌ها را با سوگیری انجام دهد. برای مثال در در کارآزمایی بالینی داروی جدید دیابت، پژوهشگر ممکن فردی که با او آشنایی بیشتری دارد در گروه افراد دریافت‌کننده درمان و فردی که با او آشنایی ندارد را در گروه دریافت دارونما قرار دهد. در کورسازی دوسر کور بیماران و پژوهشگر نمی‌دانند هر فرد در کدام گروه قرار دارد.
• کورسازی سه‌سو کور: در کورسازی سه‌سر کور بیماران، پژوهشگر و آنالیزگر نمی‌دانند که هر فرد در کدام گروه قرار دارد و چه درمانی دریافت کرده است.

منبع اطلاعات در اپیدمیولوژی

اپیدمیولوژیست‌ها برای محاسبه میزان و انجام مطالعات از اطلاعاتی که مستقیم از بررسی بیماران به دست آورده‌اند یا اطلاعاتی که به‌وسیله یک سازمان یا گروه دیگر برای هدف دیگری جمع‌آوری شده استفاده می‌کنند. برای مثال در روش اول ایپدمیولوژیست برای شناخت عامل بیماری با افرادی مصاحبه می‌کند که پس از میل غذا در یک رستوران بیمار شده‌اند. این روش جمع‌آوری اطلاعات به زمان و هزینه بیشتری نیاز دارد. در روش دوم اپیدمیولوژیست اطلاعات مورد نیاز خود را از گواهی تولد یا فوت، گزارش‌های سرشماری، پرونده بیماران، فرم‌های تقاضای بیمه و صورت‌حساب‌ها و گزارش‌های مراکز بهداشت عمومی به دست می‌آورد.

مدل های اپیدمیولوژی

اپیدمیولوژیست‌ها معمولا از مدل‌های مختلف برای توضیح دلایل و چگونگی بروز بیماری بهره می‌برند. مدل چرخ، مدل استخوان ماهی، مدل شبکه علیت و مثلث اپیدمیولوژی مدل‌های متداولی هستند که در این بخش از مطلب مجله فرادرس بررسی می‌کنیم.

• مثلث اپیدمیولوژی: مثلث اپیدمیولوژی قدیمی‌ترین مدل اپیدمیولوژی است. که ارتباط بین عامل، محیط و میزبان را نشان می‌دهد. عامل، فاکتوری است که وجود یا نبود آن منجر به ایجاد آسیب یا بیماری می‌شود. محیط شامل تمام عوامل خارجی موثر یر سلامت است. عوامل محیطی به انواع اجتماعی، فیزیکی و زیستی تقسیم می‌شود. عوامل محیطی اجتماعی شامل تحصیلات، وضعیت استخدام، عوامل مربوط به نظام سیساسی، قانونی، اقتصادی و خدمات درمانی، عوامل فیزیکی شامل آب و هوا، وضعیت زمین و آلودگی‌ها و عوامل زیستی شامل حیوانات، گیاهان و انسان‌های ناقل بیماری می‌شود. در این مدل بیماری زمانی ایجاد می‌شود که تعادل بین میزبان، محیط و عامل به هم بخورد.
• مدل چرخ: در مدل چرخ ژنتیک به عوامل ایجاد بیماری اضافه می‌شود. این مدل از سه دایره تشکیل شده است که دایره مرکزی عوامل ژنتیکی، دایره میانی میزبان است. دایره خارجی عوامل محیطی بیماری است که به سه قسمت زیستی، فیزیکی و اجتماعی تقسیم می‌شود. اندازه هر بخش بر اساس عامل بیماری متفاوت است. برای مثال در بیماری‌های ارثی اندازه دایره ژنتیکی بزرگتر از دایزه محیطی است.
• مدل شبکه علیت: مدل شبکه علیت بر اساس این فرض طراحی شده است که ارتباط بین عوامل ایجاد بیماری را نمی‌توان با یک خط صاف توضیح داد. بر اساس این مدل بعضی از عوامل تاثیر مستقیم بر بیماری دارند و بعضی از عوامل روی علت‌های دیگر اثر می‌گذارند. برای مثال در ابتلا به مایکوباکتریوم بویس ایمنی میزبان، مصرف فرآورده‌های دامی، مصرف داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی، محیط زندگی، شغل، نحوه زندگی و آگاهی فرد ارتباط مستقیم با بیماری ایجاد شده دارند. اما فرد واکسیناسیون و ابتلا به بیماری‌های دیگر بر ایمنی میزبان و سطح تحصیلات بر میزان آگاهی اثر می‌گذارد. به علاوه بین آگاهی فرد و نحوه زندگی ارتباط وجود دارد.
• مدل استخوان ماهی: مدل استخوان ماهی روشی برای بررسی ریشه‌ای علت ایجاد یک بیماری است. بیماری یا آسیب ایجاد شده سر این ماهی، عوامل اصلی استخوان‌های اصلی اسکلت ماهی و دلایل ایجاد عوامل اصلی استخوان‌های فرعی اسکلت ماهی است.

معرفی کتاب اپیدمیولوژی

اگر تا این بخش از مطلب مجله فردارس ما را همراه کرده باشید با تعریف اپیدمیولوژی، مفاهیم پایه آن و روش‌های تحقیق در ایپدمیولوژی آشنا شده‌اید. این علم علاوه بر کمک به سیاست‌گذاری‌های کلی برای کنترل و پیشگیری از بیماری به پژوهشگران در طراحی و تحلیل مطالعات پزشکی کمک می‌کند. در این بخش از مطلب مجله فرادرس تعدادی از کتاب‌های اپیدمیولوژی را معرفی می‌کنیم.

کتاب اپیدمیولوژی گوردیس

کتاب ایپدمیولوژی گردیس توسط «دکتر لئون گوردیس» (Dr. Leon Gordis)، استاد دانشگاه جان هاپکینز در ۲۰ فصل نوشته شده است. دکتر گوردیس در این کتاب اصول پایه اپیدمیولوژی به همراه کاربردهای عملی این علم در بهداشت عمومی و اقدامات بالینی را با مثال‌های واقعی توضیح می‌دهد. یکی از ویژگ‌های این کتاب که به آسان‌تر شدن یادگیری ایپدمیولوژی کمک می‌کند استفاده از تصاویر رنگی، نمودارها، جداول و کاریکاتورهای مختلف است. این کتاب با ادبیاتی روان روش‌های انتقال بیماری، میزان بروز و مرگ و میر، روش‌های ارزیابی صحت و تکرارپذیری آژمایش‌های غربالگری و تشخیصی، اتنواع مطالعات اپیدمیولوژی، مدل‌های علیت بیماری‌ها، کاربرد اپیدمیولپوزی در برنامه‌ریزی‌های عمومی سلامت جامعه و ملاحظات اختلاقی در اپیدمیولوژی را توضیح می‌دهد.

کتاب اصول اپیدمیولوژی بالینی فلچر

کتاب اصول اپیدمیولوژی بالینی فلچر کاربردهای بالینی اپیدمیولوژی را مفصل و دقیق برای پزشکان، پرستاران، روان‌شناسان و دامپزشکان توضیح می‌دهد. دکتر «رابرت فلچر» (Robert Flecher) کتاب را با توضیح اصول پایه اپیدمیولوژی شروع می‌کند و ادامه بروز و شیوع، عوامل خطر، پیش‌آگاهی، تشخیص، درمان، پیشگیری، دلایل ایجاد و مدیریت بیماری‌ها را توضیح می‌دهد.

کتاب ضروریات اپیدمیولوژی در بهداشت عمومی

کتاب ضروریات اپیدمیولوژی در بهداشت عمومی با استفاده از مفاهیم سنتی و جدید اپیدمیولوژی را با اصول نظری و عملی توضیح می‌دهد. در پنج فصل اول این کتاب با مفاهیم پایه اپیدمیولوژی آشنا می‌شویم. در این کتاب توجه زیادی به روش‌های طراحی مطالعات ایپدمیولوژی شده و انواع روش‌های اپیدمیولوژی تحلیل در فصل‌های جدا توضیح داده شده است. در فصل‌های انتهای کتاب انواع سوگیری، مدل‌های علت‌یابی بیماری‌ها، غربالگری در بهداشت عمومی و ملاحظات اخلاقی اپیدمیولوژی انسان بررسی می‌شود.

مبانی اپیدمیولوژی

کتاب مبانی اپیدمیولوژی یکی از بهترین کتاب‌ها برای آشنایی با اصول این علم هیجان‌انگیز است. این کتاب با تصاویر رنگی و بیانی روان کاربرد اصول پایه اپیدمیولوژی بر اساس فاکتورهای فرد، زمان و مکان را برای حل مشکلات جدی و غیرقابل پیش‌بینی بهداشت عمومی را توضیح می‌دهد. این کتاب مرجع مناسبی برای دانشجویانی است که اطلاعات کمی در مورد پزشکی و آمار دارند. مطالب این کتاب به دانشجویان آموزش می‌دهد چگونه مشکلات بهداشت عمومی را تشخیص دهند و تفسیر کنند، برای علت بیماری فرضیه بسازند، روش تحقیق مناسب را انتخاب کنند، نتایج را تحلیل و تفسیر کنند و از نتایج برای پیشگیری و کنترل بیماری‌ها استفاده کنند. به علاوه این کتاب با استفاده از مشاهدات موردی و مثال‌های واقعی از اپیدمی‌های دنیا، یادگیری این علم را لذت‌بخش می‌کند.

اصول اپیدمیولوژی برای پرستاران

کتاب اصول اپیدمیولوژی برای پرستاران علاوه بر مرور کلی اصول، تاریخچه، مدل‌ها و چارچوب‌های اپیدمیولوژی را توضیح می‌دهد. این کتاب به پرستاران آموزش می‌دهد چگونه اطلاعات جمعیت را برای بهبود بهداشت عمومی تحلیل کنند. تمرکز این کتاب بر کاربرد اصول اپیدمیولوژی در تفسیر داده و طراحی مطالعات ایپدمیولوژی است. ایپدمیولوژی اجتماعی و مولفه‌های سلامت، داده و اپیدمیولوژی، اپیدمیولوژی توصیفی، اپیدمیولوژی تحلیلی، ایپدمیولوژی در مطالعات ارزیابی، اپیدمیولوژی در سیاست‌گذاری سلامت و موضوعات انتخابی سرفصل‌های این کتاب است.

اپیدمیولوژی عملی برای بهداشت عمومی

کتاب اپیدمیولوژی عملی برای بهداشت عمومی اصول پایه اپیدمیولوژی و کاربرد آن‌ها در طراحی مطاعات توصیفی و تحلیلی را با بیانی روان آموزش می‌دهد. کتاب با توضیح تاریخچه و تعریف اپیدمیولوژی شروع می‌شود و در ادامه انوع مطالعات اپیدمیولوژی، تفسیر نتایج، اپیدمیولوژی بیماری‌های عفونی، اپیدمیولوژی مولکولی و ژنتیکی، اپیدمیولوژی اجتماعی، رفتاری و روان‌شناسی، اپیدمیولوژی مشاغل و سیاست‌های بهداشت عمومی را مرور می‌کند. تمرکز این کتاب بر کاربردهای عملی این علم و افزایش مهارت دانشجوبان برای ورود به کار است.

سوالات متدوال اپیدمیولوژی

در این بخش از مطلب مجله فرادرس به تعدادی از سوالات پیرامون اپیدمیولوژی پاسخ می‌دهیم.

تفاوت نسبت و میزان در اپیدمیولوژی چیست؟

«نسبت» (Ratio) از تقسیم یک کمیت بر کمیت دیگر بدست می‌آید و ارتباط بین دو کمیت جدا از هم را نشان می‌دهد. برای مثال می‌توان نسبت افراد مبتلا شده به آنفولانزا در سه ماه اول سال به افراد مبتلا در سه ماه دوم سال را محاسبه کرد. اما «میزان» (Rate) تناسبی است که در واحد زمان اندازه‌گیری می‌شود. برای مثال می‌توان میزان مرگ مبتلایان در موج اول را با میزان مرگ مبتلایان در موج دوم با هم مقایسه کرد.

بروز تجمعی در اپیدمیولوژی چیست؟

بروز تجمعی تعداد افرادی که در یک فاصله زمانی معین به بیماری مبتلا شده‌اند را نسبت به افراد در معرض خطر در ابتدای دوره نشان می‌دهد.

پاندمی چیست؟

پاندمی به وضعیتی گفته می‌شود که یک بیماری در کل جهان شیوع پیدا می‌کند.

اندمی چیست؟

اندمی به وضعیتی گفته می‌شود که مرتبا در یک منطقه جغرافیایی شیوع پیدا می‌کند.