متخصصان چهره‌شناسی و مذاکره‌کننده‌های با تجربه از هر کسی بهتر می‌دانند که تیپ شخصیتی چیست و شناخت انواع تیپ‌های شخصیتی چه کارکردی در پیش‌بینی رفتار افراد دارد. در علم روانشناسی به دسته‌بندی افراد بر اساس ویژگی‌های متمایز شخصیتی تیپ شخصیتی گفته می‌شود. تیپ شخصیتی هر فردی نشان‌دهنده انواع تفکر، مدل رفتاری و واکنش‌های هیجانی او نسبت به موقعیت‌های مختلف است. در نتیجه با شناخت تیپ شخصیتی خودمان و دیگران، می‌توانیم ارتباط بهتری با آن‌ها داشته باشیم و همچنین مناسب‌ترین مسیر تحصیلی، کاری و شریک زندگی را انتخاب کنیم. در نتیجه بعد از مطالعه این مطلب از مجله فرادرس، می‌توانید به‌راحتی تست‌های شخصیتی را در سطح کارآمدی تحلیل کنید. در این مطلب با نظریه‌های شخصیتی مایرز بریگز (MBTI)، دیسک (DISC)، اینیاگرام و انواع مدل‌های شخصیتی موجود در نظریه صفات آشنا می‌شویم.

تیپ شخصیتی چیست؟

شخصیت به‌معنای الگوهای به‌نسبت پایدار و نامنعطف رفتار، افکار و هیجانات است که از ابتدای زندگی وجود دارد و تا پایان عمر ادامه پیدا می‌کند. انواع تیپ شخصیتی نیز تقسیم‌بندی‌های مختلف این الگوهای شخصیتی هستند و با هدف شناخت بیشتر نسبت به افراد تدوین شده‌اند. به‌عبارت دیگر، با استفاده از تیپ‌های شخصیتی می‌توانیم مهم‌ترین و پایدارترین ویژگی‌های رفتاری، فکری و هیجانی را شناسایی کنیم و واکنش‌های اطرافیان را پیش‌بینی کنیم. همچنین مزیت این‌که بدانیم تیپ شخصیتی چیست و مسلط شدن بر انواع تیپ‌های شخصیتی به متخصص‌ها کمک می‌کند تا با شناسایی ویژگی‌های خاص و کنار هم گذاشتن آن‌ها به اطلاعات عمیقی از افراد برسند که سایر افراد متوجه آن‌ها نمی‌شوند.

انواع تیپ شخصیتی مایرز بریگز (MBTI)

بر اساس نظریه «کارل یونگ» (Carl G. Jung) در مورد تیپ‌های شخصیتی، افراد بر اساس ۴ طیف شخصیتی به انواع تیپ‌های شخصیتی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این طیف‌های شخصیتی، «انرژی روانی» (Psychological Energy) خود را به سمت خاصی هدایت می‌کنند. انرژی روانی در رویکرد روانکاوی منبع انگیزه و هدایت‌کننده رفتار و افکار انسان‌ها است. جالب است که ۳ طیف شخصیتی ابتدایی را شخصِ «یونگ» مطرح کرده بود و طیف چهارم را نظریه‌پردازی به‌نام «ایزابل مایرز» (Isabel Myers) به‌همراه مادر خود «کاترین بریگز» (Katherine Briggs) در جنگ جهانی دوم و مبتنی بر نظریات یونگ مطرح کرده‌اند. در ادامه هر کدام از این تیپ‌های شخصیتی را بیان می‌کنیم.

1. «برون‌گرایی در برابر درون‌گرایی» (Extraverted (E) vs Introverted (I)): این طیف مربوط به تفاوت در منبع انرژی روانی موجود در افراد است. در تیپ شخصیتی برون‌گرایی منبع انرژی روانی از سمت محیط بیرون و به‌ویژه افراد دیگر است، به این معنا که افراد برون‌گرا از ارتباط با محیط بیرون انرژی می‌گیرند. اما منبع انرژی در تیپ شخصیتی درون‌گرا، از سمت دنیای درونی آن‌ها است و از بینش درونی انرژی می‌گیرند.
2. «حسی در برابر شهودی» (Sensing (S) vs Intuition (N)): این طیف در مورد شیوه دریافت اطلاعات است. افراد حسی اطلاعات خود را به‌صورت کاملاً «مستقیم و عینی» (Concrete) از دنیای بیرونی می‌گیرند. در حالی‌که افراد شهودی اطلاعات خود را به‌صورت «انتزاعی» (Abstract) و از طریق دنیای درونی و قوه تصویرپردازی برداشت کرده‌اند.
3. «منطقی در برابر احساسی» (Thinking (T) vs. Feeling (F)): این طیف به‌شیوه پردازش و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات مربوط می‌شود. افراد منطقی تنها از «داده‌های منطقی» (Logic) استفاده می‌کنند در حالی‌که هیجانات و احساسات بر روی فرایند تصمیم‌گیری افراد احساسی بسیار تأثیرگذار است. به‌عبارت دیگر، افراد احساسی آن کاری را انجام می‌دهند که نسبت به آن احساس خوبی دارند.
4. «قضاوت‌گر در برابر ادراکی» (Judging (J) vs Perceiving (P)): این طیف به شیوه برخورد مخاطب با اطلاعاتی که به‌دست می‌آورد اشاره دارد. افراد قضاوت‌گرا سعی در سازمان‌دهی مسائل داشته و چارچوب‌های مشخصی برای زندگی خودشان دارند. این افراد انعطاف‌پذیری بسیار کمتری در زندگی داشته و شیوه خاصی برای فعالیت کاری، ارتباط بین‌فردی و تفریح دارند. درحالی‌که افراد ادراکی چارچوب مشخصی برای زندگی ندارند و انعطاف زیادی در شیوه‌های زندگی دارند و در هر موقعیتی بر اساس شرایط موجود تصمیم‌گیری می‌کنند.

یکی از بهترین نظریه‌ها برای این‌که یادبگیریم تیپ شخصیتی چیست را می‌توانیم در انواع تیپ شخصیتی یونگ مشاهده کنیم. بر اساس این ۴ طیف شخصیتی، ۱۶ تیپ شخصیتی ایجاد می‌شود که هر کدام از این تیپ‌ها به سمت خاصی از طیف‌های ۴گانه گرایش دارند. در ادامه به این تیپ‌های شخصیتی اشاره می‌کنیم.

تیپ «بازرس» (ISTJ)

این افراد به‌طور کامل قابل اعتماد و «ساختارمند» (Systematic) هستند و در مسیر مشخصی حرکت می‌کنند. افراد «ISTJ» از سیستم‌های شفاف و فرایندهای مشخص لذت می‌برند. همچنین این افراد سنتی، «وظیفه‌محور» ( Task Oriented) و «قاطع» (Decisive) هستند. البته در روابط بین‌فردی نیز افراد «ISTJ» کاملاً جدی و «سفت‌ و سخت» (Rigid) هستند و چندان با کسی صمیمی نمی‌شوند. به‌صورت معمول، این افراد نسبت به همه چیز احاطه داشته و واقع‌نگر هستند.

تیپ «مراقب» (ISFJ)

این افراد صبور بوده و برای حل تعارضات بین‌فردی تلاش می‌کنند تا بر روی وجوه مشترک و تجربیات یکسان تأکید کنند. افراد «ISFJ» مسئولیت‌پذیر، قابل اعتماد و سنتی هستند. همچنین از برآورده کردن نیاز دیگران لذت می‌برند. این احتمال وجود دارد که افراد «ISFJ» بسیار محتاط باشند اما در عین حال، از ارزیابی‌های منطقی در تصمیم‌گیری‌های خود استفاده نمی‌کنند. این افراد از داشتن احساس تعلق به کار لذت می‌برند و به ایجاد ارتباط‌های کاری عمیق و حمایت از همکاران خود علاقه دارند. این تیپ شخصیتی نیز از پایبندی به سنت‌ها لذت می‌برد.

تیپ «میانجی» (INFP)

افراد «INFP» از یافتن راه‌حل‌های خلاقانه برای موضوعات مختلف لذت می‌برند. همچنین تعهد اخلاقی زیادی به باورهای شخصی خودشان دارند. این افراد نیز اطرافیان‌‌شان را در مسیر رشد همراهی می‌کنند، البته احتمال دارد که در موقعیت‌های اجتماعی به‌خوبی صحبت نکنند. همچنین هنگامی که در نقش رهبری تیم قرار می‌گیرند، شاید اعضای تیم تبعیت چندانی از افراد «INFP» نداشته باشند. این افراد به‌صورت ذاتی انعطاف‌پذیری بالایی دارند.

تیپ «معمار» (INTJ)

این افراد به‌صورت ذاتی توانایی متقاعد کردن دیگران را دارند و دوراندیش هستند. همچنین از چالش‌های ذهنی لذت می‌‌برند، منطقی بوده و برای چالش‌های پیچیده راه‌حل‌های خلاقانه‌ای معرفی می‌کنند. هنگامی که این افراد بر روی موضوعی تمرکز می‌کنند، سرد و منزوی به‌نظر می‌رسند. همچنین از نظر عاطفی تحت تأثیر و نفوذ دیگران قرار نمی‌گیرند. این افراد توانایی‌های استراتژیک بالایی دارند.

تیپ «منطقی» (INTP)

وجود شیوه تفکر منطقی و شهودی باعث می‌شود تا این افراد دارای افکاری عمیق و پرباری باشند. از صرف زمان به‌تنهایی لذت می‌برند و به حوزه‌های بسیار انتزاعی مانند منطق، فلسفه، ریاضیات و ادبیات بسیار علاقه‌مند می‌شوند. وجود ویژگی ادراکی در این تیپ شخصیتی باعث می‌شود تا خلاقیت قابل توجهی داشته باشند و به‌توانند «خارج از چارچوب» (Out of Box) فکر کنند. همچنین در کنار نگاه تحلیل‌گرانه و جزءبه‌جزء، توانایی دیدن «کل مسئله در یک نگاه» (Big Picture) را دارند.

تیپ «وکل مدافع» (INFJ)

این افراد بسیار دلسوز هستند و از یافتن چشم‌اندازهای مشترک با افراد دیگر لذت می‌برند. افراد «INFJ» الهام‌‌بخش دیگران هستند، ایده‌آل‌گرا بوده و راه‌های جدید و خلاقانه‌ای را برای ارزیابی موضوعات انتخاب می‌کنند. افراد دارای این تیپ شخصیتی به‌طور معمول فعالیت‌های انفرادی را انتخاب می‌کنند، فضای خصوصی خود را حفظ کرده و احتمال دارد که از دیدگاه دیگران «مرموز و اسرارآمیز» (Mysterious) در نظر گرفته شوند.

تیپ «صنعت‌گر» (ISTP)

این تیپ از یادگیری لذت می‌برد و با صبر و استقامت تلاش می‌کنند تا مهارت‌های خود را به کمال برسانند. افراد «ISTP» در آرامش می‌توانند بحران‌های خود را مدیریت کنند و با سرعت تصمیم‌گیری کرده و مسائل را حل می‌کنند. افراد با این تیپ شخصیتی دارای تفکر تحلیلی بوده و به‌سرعت می‌توانند راه‌کارهای حل مشکل را تشخیص دهند. اما به‌صورت ذاتی توانایی نگاه کلی‌نگر و ارزیابی تمام عوامل را در کنار یکدیگر ندارند. همچنین افراد «ISTP» گزینه‌های مناسبی برای فعالیت کاری گروهی نیستند.

تیپ «هنرمند» (ISFP)

این افراد بسیار ملایم بوده و به برآورده کردن نیاز‌های دیگران حساس هستند. این افراد دوست دارند که به‌صورت کاربردی به دیگران کمک کنند و به‌صورت تمام‌وکمال، به‌عنوان فردی حمایت‌گر در نظر گرفته می‌شوند. با توجه به قاطعیت کمتر این افراد، در فرایندهای تصمیم‌گیری نقش کمتری را ایفا می‌کنند و با توجه به علاقه آن‌ها به جلب نظر دیگران، توانایی کمتری در تصمیم‌گیری منطقی و مستقلانه دارند. افراد «ISFP» متواضع، سازگار، ملایم و گزینه‌های بسیار مناسبی برای فعالیت جمعی هستند. همچنین فعالیت‌های آن‌ها برای خودشان به‌همراه ارزش‌ها و معنای شخصی است.

تیپ «متقاعدکننده» (ESTP)

این افراد پرانرژی، مشتاق و سازگار هستند. همچنین روابط‌ بین‌فردی بر روی اشتراکات تأکید دارند تا تعارضات کمتری به‌وجود بیاید. همچنین در مواجهه با مشکلات، به‌سرعت مشکلات را تحلیل کرده و به‌شیوه‌ای خلاقانه و زیرکانه‌ مسائل را حل می‌کنند. این افراد در مدیریت زمان خود دچار مشکل می‌شوند و در فرایند انجام پروژه‌های پیچیده و پر فرازنشیب، انگیزه و انرژی خود را از دست می‌دهند. همچنین به‌صورت ذاتی هم تحلیل‌گر بوده و در عین حال خوش‌گذران هستند.

تیپ «هدایت‌کننده» (ESTJ)

این افراد قاطعیت زیادی دارند و تنها در چارچوب وظایف و نقش خودشان رفتار می‌کنند. افراد «ESTJ» استانداردهای بسیار بالایی دارند و گرایش دارند تا دیگران را تحت کنترل خودشان در بیاورند. شاید بسیاری از مدیرها بعد از یادگیری این‌که تیپ شخصیتی چیست به خودشناسی زیادی برسند. افراد با این تیپ شخصیتی چندان به احساسات دیگران توجه ندارند و تنها در تلاش هستند تا به هر شیوه‌ای به اهداف خود برسند.

تیپ «پرستار» (ESFJ)

این تیپ‌ شخصیتی با خوش‌قلبی و علاقه زیاد به تفریح شناخته می‌شود. همچنین نسبت به دیگران خوش‌‌بین هستند و سعی دارند تا نیازهای دیگران را برطرف کنند. همچنین از تحسین کردن یا سپاس‌گزاری از دیگران لذت می‌برد. این افراد برای ایجاد برنامه‌های تفریحی بهترین گزینه هستند و در فرایند تصمیم‌گیری می‌توانند به اطرافیان‌شان کمک کنند. همچنین می‌توانند جوی بسیار صمیمانه و خانوادگی را در هر محلی ایجاد کنند و ارتباط‌های نزدیکی با مشتریان و همکاران داشته باشند.

تیپ «فعال» (ESFP)

افراد «ESFP» سرگرم‌کننده، خوش‌صحبت، صمیمی و آسان‌گیر هستند. این تیپ شخصیتی از فعالیت‌های دسته‌جمعی و تجربه موقعیت‌های جدید لذت می‌برد. به‌طور کلی این افراد می‌دانند که چگونه از زندگی لذت ببرند و تاب‌آوری بالایی در برابر مشکلات زندگی دارند. البته در حوزه فعالیت‌های کاری در تحویل به‌موقع پروژه مشکل داشته و تمرکز کمتری دارند. در نتیجه مستعد اهمال کاری هستند.

تیپ «مبارز» (ENFP)

آن‌ها پرانرژی‌ترین و باانگیزه‌ترین افراد هستند. قرارگیری در جمع و مواجهه با موقعیت‌های جدید نیز شوروشوق افراد «ENFP» را افزایش می‌دهد. آن‌ها به‌سرعت پروژه‌های کاری‌شان را پشت سر می‌گذارند و با در نظر گرفتن تمام جوانب، بهترین انتخاب ممکن را می‌کنند. اما بزرگ‌ترین مشکل افراد «ENFP»، ناتوانی آن‌ها در تعهد به زمان تحویل پروژه است. همچنین این تیپ شخصیتی ساختارشکن بوده و از روال‌های رایج پیروی نمی‌کند، در نتیجه خودش را به‌خطر می‌اندازد.

تیپ «مناظره‌کننده» (ENTP)

اوج خلاقیت را می‌توانید در تیپ شخصیتی «ENTP» ببینید. آن‌ها عاشق ایده‌ها هستند و توانایی شناسایی روابط موجود بین پدیده‌ها و الگوهای پنهانی موجود در سیستم‌ها را دارند. همچنین علاقه زیادی به شروع کردن پروژه‌های مختلف دارند، با این‌که در تصمیم‌گیری ضعیف بوده و در فرایند تمام کردن پروژه‌ها خوب عمل نمی‌کنند. همچنین چالش‌های بزرگی با ایده‌های دیگران و کار تیمی دارند.

تیپ «بخشنده» (ENFJ)

تیپ شخصیت «ENFJ» مربوط به افراد وفادار و حساسی می‌شود که به داشتن همدلی و سخاوتمندی معروف هستند. این افراد از بهترین گزینه‌های کار تیمی هستند. همچنین به نظرات اطرافیان اهمیت می‌دهند و تصمیمات خود را با مشارکت دیگران می‌گیرند. البته این امکان وجود دارد که بسیاری از شواهد را نبیند و چندان منطقی نباشند. اما در هر حالت بسیار گرم و صمیمی، مهربان و حمایت‌گر هستند و در عین حال به‌دلیل نظم ذاتی، قابل اعتماد و متعهد هستند.

تیپ «فرمانده» (ENTJ)

این افراد بسیار صریح و با اعتمادبه‌نفس بالا هستند، همچنین توانایی خوبی در برنامه‌ریزی داشته و به‌خوبی می‌توانند پروژه‌های کاری مختلف را سازماندهی‌ کنند. این افراد نیز بهترین شیوه‌های تفکر استراتژیک را میان تیپ‌های مختلف شخصیتی دارند و اعضای تیم را به‌صورتی سازماندهی می‌کنند که با بیشترین سرعت ممکن به‌سمت «اهداف بلندمدت» (Long Term Goals) حرکت می‌کنند. همچنین ممکن است دیگران از این افراد بترسند و تحت کنترل او قرار بگیرند.

«تست شخصیت مایرز بریگز» (Myers Briggs Personality Type Indicator Test) از معروف‌ترین پرسشنامه‌های ارزیابی شخصیتی است که افراد از طریق آن می‌توانند به‌‌شیوه‌ای ساده بدانند که تیپ شخصیتی چیست و با ترجیحات و توانمندی‌های خودشان آشنا شوند. مدل شخصیتی مایرز بریگز توانست نظریه شخصیت یونگ را در دنیای واقعی به‌صورت عملیاتی پیاده کند. اولین مدل «مداد کاغذی» (Pen And Pencil) تست MBTI در دهه ۱۹۴۰ تدوین شد و بر روی اعضای خانواده و فامیل مورد آزمایش قرار گرفت. در ادامه فرایند ارتقاء این تست تا دو دهه آتی ادامه یافت.

انواع تیپ شخصیتی دیسک

تیپ‌شناسی شخصیتی دیسک توسط «ویلیام مولتون مارستون» (William Moulton Marston) روانشناس و حقوق‌دان آمریکایی در سال ۱۹۲۸ ابداع شد. این مدل شخصیتی از نظریه‌های شخصیت‌شناسی یونگ و بقراط به‌وجود آمده و یکی از محبوب‌ترین تست‌های ارزیابی شخصیت در بستر سازمانی است. تست دیسک بر ۴ پایه اساسی شخصیت مبتنی است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• «تیپ سلطه‌گر» (Dominance | D): افراد سلطه‌گر عاشق موفقیت و کسب کردن شایستگی‌های مختلف هستند و از احساس پیروزی انرژی می‌گیرند. آن‌ها فعالیت کردن را به فکر کردن ترجیح می‌دهند، انواع چالش‌های زندگی را می‌پذیرند و به‌دنبال عبور از چالش‌ها هستند. و به‌طور معمول به‌عنوان افرادی هدایت‌کننده و پُر انتظار به‌نظر می‌رسند. این افراد بسیار با اراده، قاطع و مصمم هستند و هر آن‌چه در ذهن دارند را به‌بهترین شکل بیان می‌کنند، همچنین به‌راحتی اعتماد نمی‌کند و توانایی پیگیری و مطالبه موضوعات تا رسیدن به موفقیت را دارند.
• «تیپ تأثیرگذار» (Influence | I): این افراد استعداد ذاتی در ایجاد روابط پایدار دارند، همچنین از تحسین شدن، مورد تأیید قرار گرفتن و انجام فعالیت‌های گروهی لذت می‌برند. این افراد شور و شوق بسیار زیادی دارند و از دیدگاه دیگران به‌عنوان افرادی گرم و صمیمی، قابل اعتماد، مثبت‌اندیش، جذاب، متقاعدکننده و کاریزماتیک در نظر گرفته می‌شوند. همچنین بزرگ‌ترین نگرانی آن‌‌ها ترس از طرد شدن و از دست رفتن تأثیرگذاری عاطفی است. در نهایت، بزرگ‌ترین ضعف افراد تأثیرگذار، ناتوانی در حفظ چارچوب‌های کاری و رسیدن به «بازه‌های زمانی تحویل پروژه» (Deadlines) است.
• «تیپ باثبات» (Steadiness| S): این افراد توانایی زیادی در ایجاد محیطی آرام و امن دارند و به‌هیچ عنوان وارد بحث‌های چالش‌برانگیز و جرّوبحث نمی‌شوند. آن‌ها گزینه‌های بسیار مناسبی برای فعالیت تیمی و همکاری هستند. همچنین تمایل زیادی برای کمک کردن به دیگران دارند و در صورت قدردانی صمیمانه‌ از آن‌‌ها، انرژی و انگیزه بسیار زیادی می‌گیرند. اولویت این افراد کمک کردن به دیگران، تمرکز بر وجوه مشترک افراد و ایجاد ثبات در محیط است. افراد باثبات دارای تیپ باثبات از دید دیگران به‌عنوان افرادی آرام، صبور، قابل پیش‌بینی، محتاط و با استقامت در نظر گرفته می‌شوند. این افراد از تغییر می‌ترسند، بیشتر آن‌ها قاطعیت و اعتماد‌به‌نفس پایینی دارند و توانایی درک کردن احساسات خود و استفاده از هوش هیجانی را ندارند.
• «تیپ تحلیل‌گر» (Conscientiousness | C): این افراد عاشق یادگیری اطلاعات و علوم جدید هستند. تخصص خود را به دیگران نشان می‌دهند و به‌دنبال تحیل پروژه‌ها با بیشترین کیفیت ممکن و در زمان مشخص شده است. آن‌ها ترجیح می‌دهند تا بیشترین دقت ممکن را در انجام کارها داشته باشند، ثبات و پشتکار بالا در انجام فعالیت‌ها دارند و بر خلاف افراد تیپ باثبات، تمایل دارند تا با افکار جدید آشنا شوند و ارزیابی تحلیل‌گرانه‌ای از باورهای خود دارند. افراد با تیپ تحلیل‌گر از نگاه دیگران به‌عنوان افراد بسیار محتاط و دقیق، تحلیل‌گر، دارای توانایی تفکر سیستمی، «سیاست‌مدار» (Diplomatic) و دوراندیش و با درایت به‌نظر می‌آیند. به‌طور معمول این افراد از بیان قوی هیجانات خود می‌ترسند و توانایی شناخت احساسات دیگران را ندارند.

انواع تیپ شخصیتی موجود در مدل دیسک برای متخصصان منابع انسانی کاربرد فراوانی دارد و برای جذب‌ و استخدام استفاده می‌کنند. در نتیجه مدل دیسک در حوزه صنعتی‌وسازمانی استفاده می‌شود و متخصصان این حوزه برای این‌که بدانند تیپ شخصیتی چیست از این مدل استفاده می‌کنند.

تیپ شخصیتی اینیاگرام

تیپ‌شناسی شخصیتی اینیاگرام نیز ساختار شخصیتی را به ۹ تیپ‌ شخصیتی مختلف تقسیم می‌کند. این مدل شخصیتی شهرت و محبوبیت زیادی در حوزه‌ فعالیت‌های حرفه‌ای و سازمانی دارد. اما با این حال، در حوزه پژوهش‌های روانشناسی به‌صورت گسترده مورد پذیرش قرار نگرفته است. در ساده‌ترین شیوه تحلیلی، مدل اینیاگرام شامل ۹ تیپ شخصیتی است که در سه حوزه «رفتارها» (Behaviors)، «انگیزه‌ها» ( Motivations) و «ترس‌ها» ( Fears) تقسیم می‌شوند. این ۹ تیپ شخصیتی به‌صورت مجموعه‌های سه‌تایی، الگوهای شخصیتی مختلفی را شکل داده‌اند. در تحلیل‌های پیچیده‌تر، ۲۷ تیپ «جزئی‌تر» (Subtype) نیز وجود دارد که مبتنی بر سه محور «عملکرد» (Action)، «احساس» (Feeling) و «تفکر» (Thinking) تنظیم شده‌اند. در ادامه، مبتنی بر مدل اینیاگرام یادمی‌گیریم که تیپ شخصیتی چیست و با تیپ‌های بنیادین شخصیتی آشنا می‌شویم.

۱. «اصلاح‌گر‌» (Reformer)

این تیپ شخصیتی بر روی نقش‌های شغلی و انتخاب مسیرهای درست برای انجام فعالیت‌ها متمرکز است. این افراد اصول خاص خود را برای پیش‌برد کارها دارند و معتقدند که با پیروی از این اصول، به‌روش درستی زندگی خواهند کرد. افراد اصلاح‌گرا، کمال‌گرا و هدفمند هستند، آن‌ها به‌قدری در پی انجام بی‌نقص فعالیت‌ها و کامل بودن هستند که در برخی مواقع، این رفتار نتیجه معکوسی در پی دارد. در نتیجه با افکار سرزنش‌کننده مواجه می‌شوند. همچنین در روابط بین‌فردی نیز نامنعطف و قضاوت‌گر هستند و در نتیجه با چالش‌های متعددی روبرو می‌شوند.

• توانمندی‌ها: اخلاق‌مدار، فداکار، قابل اعتماد
• نقاط ضعف: عیب‌جویی بسیار زیاد، تمایل به نگاه سفید و سیاه
• ترس‌های اساسی: ترس از نقض کردن اصول شخصی، «بد» یا «فساد» شدن در سیستم قضاوت‌گونه
• تمایلات اساسی: انجام بی‌نقص فعالیت‌ها و رسیدن به کمال و یکپارچگی

«کمک‌کننده» (Helper)

همان‌طور که از اسمش پیداست، این افراد گرایش زیادی به دست‌گیری و کمک کردن به خانواده و دوستان دارند. همچنین با احساس دوست‌داشته شدن و برآورده کردن نیازهای دیگران انگیزه می‌گیرند. این افراد در معرض انکار نیازهای‌شان هستند. ترس از دوست‌داشتنی نبودن در افراد کمک‌کننده باعث می‌شود تا در مسیر برآورده کردن نیازهای اطرافیان، دست به ایثارهای بزرگی بزنند و هر کاری بکنند تا طرد نشوند. افراد کمک‌کننده شنونده‌های فوق‌العاده‌ای هستند، بسیار صادق بوده و انرژی زیادی در برآورده کردن نیاز طرف مقابل در روابط عاطفی صرف می‌کنند.

• توانمندی‌ها: مراقبت، روابط عمیق و صمیمانه، گرمی و صمیمیت، بخشیدن، برخورداری از حمایت اجتماعی و ارائه این حمایت به دیگران
• نقاط ضعف: تمرکز بر نیازهای دیگران و نادیده گرفتن نیازهای شخصی (ایثار افراطی)
• ترس‌های اساسی: از دست رفتن روابط و عدم تمایل دیگران برای ارتباط با آن‌ها
• تمایلات اساسی: دوست‌داشتنی بودن

«کامیاب» (Achiever)

افراد کامیاب تمایل بسیار زیادی برای رسیدن به موفقیت دارند. نیاز مستمر این افراد برای رسیدن به موفقیت باعث می‌شود تا با سرعت بیشتری مسیر موفقیت را طی کنند. آن‌ها برای رسیدن به موفقیت هر کاری می‌کنند. البته نظر دیگران هم برای افراد کامیاب اهمیت دارد و دوست ندارند مانند افرادی به‌نظر برسند که هیچ مسیر کاری مشخصی نداشته یا سردرگم هستند. افراد کامیاب بعد از رسیدن به یک دستاورد، احساس شادی اندکی را تجربه می‌کنند و دوباره برای رسیدن به موفقیتی جدید حرکت می‌کنند. این فعالیت مستمر می‌تواند به «اعتیاد به کار» (Workaholic) منجر شود.

• توانمندی‌ها: سازگاری بسیار زیاد و توانایی رسیدن به موفقیت در موقعیت‌های مختلف، بهره‌وری بالا، فعال و دارای پشتکار بسیار زیاد
• نقاط ضعف: تمام ارزش ذاتی خود را در رسیدن به موفقیت‌ها می‌داند
• ترس‌های اساسی: احساس ناتوانی، بی‌ارزشی و بی‌اهمیت بودن
• تمایلات اساسی: شناخته‌شدن به‌عنوان فردی ارزشمند و مورد پذیرش دیگران

«فردنگر» (Individualist)

این افراد تمایل دارند تا آن‌جا که ممکن است منحصربه‌فرد و خاص باشند و گاهی این مسئله به انزوای آن‌ها و مرموز بودن‌شان منجر می‌شود و برخی مواقع نیز باعث می‌شود تا در مرکز توجه قرار بگیرند و خودشان را به‌خوبی بروز دهند. آن‌ها تمایل دارند تا آگاهی بالایی از هویت خودشان پیدا کنند و بر روی احساسات خود متمرکز می‌شوند. عدم وجود تعادل در افراد فردنگر می‌تواند از آسیب‌پذیری‌های آن‌ها باشد. افراد فردنگر حساس، احساساتی و تا حدی شکننده هستند. از آن‌سو هوش قابل توجهی داشته و بسیار خلاق هستند.

• توانمندی‌ها: خلاقیت بالا، احساساتی، توانایی شناخت دنیای درونی یا «درون‌‌نگری» (Introspective)، منحصربه‌فرد، درک و فهم بالا و همدلی زیاد
• نقاط ضعف: نیاز به درک شدن و مورد همدلی قرار گرفتن در هر زمان و موقعیتی، عدم تعادل عاطفی و احتمال حسود بودن
• ترس‌های اساسی: نداشتن هویت و بی‌اهمیت بودن برای دیگران
• تمایلات اساسی: داشتن تجربیات درونی معنادار

«پژوهشگر» (Investigator)

تیپ شخصیتی پژوهشگر را می‌توانید در دانشمندان، استاتید دانشگاه یا پروفسورها ببینید. آن‌ها شیفته یادگرفتن مطالب جدید هستند. آن‌ها به‌صورت مستمر انرژی خود را صرف یادگیری بیشتر می‌کنند. در نتیجه این افراد بیشتر از دیگران دوست دارند یادبگیرند که تیپ شخصیتی چیست. این تلاش بی‌وقفه برای یادگیری و کشف دنیای بیرونی می‌تواند به انزوا و جداافتادن از دیگران شود. افراد پژوهشگر نیز رازآلود بوده و چندان اجتماعی نیستند. افراد پژوهشگر به‌طور معمول درون‌گرا و ساکت هستند. همچنین تمایل دارند تا با استفاده از انواع تفکر، به‌صورتی عمیق و منطقی مسائل را ارزیابی کنند.

• توانمندی‌ها: داشتن اطلاعات بسیار گسترده و عمیق، کنجکاوی زیاد، بینش بالا و تحلیل‌گر
• نقاط ضعف: وجود چالش در ارتباط با هیجانات، جدا افتاده و تمایل به تنهایی
• ترس‌های اساسی: بی‌استفاده و ناکارآمد بودن، درمانده شدن یا ناتوانی
• تمایلات اساسی: وجود دانشی عمیق، توانمندی زیاد در حوزه خود و رسیدن به کمال در حوزه مورد نظر

«قابل اعتماد» (Loyalist)

ترس از ناامنی و نیاز شدید به امنیت باعث می‌شود تا به‌سمت جلو حرکت کند. قابل اعتماد بودن از رایج‌ترین تیپ‌های شخصیتی است، این افراد مسئولیت‌پذیری زیادی دارند و بسیار متعهد هستند. در نتیجه توانایی ایجاد روابط بین‌فردی بلندمدتی دارند و برای ارتباط دوستی و قابل اعتماد بودن ارزش قائل هستند. در عین حال، بدترین سناریوها را در ذهن دارند. آن‌ها بدترین اتفاقات ممکن را در نظر می‌گیرند و برای مقابله با آن‌ها آماده می‌شوند و احساس عدم امنیت باعث مضطرب شدن آن‌ها می‌شود.

• • توانمندی‌ها: تعهد بالا، اهل انجام کارها و عمل کردن، شوخ‌طبعی، همواره آماده مقابله با موقعیت‌های مختلف هستند.
  • نقاط ضعف: در بیشتر مواقع احساس اضظراب شدیدی می‌کنند و با احساس شک و تردید در مورد خودشان مقابله می‌کنند.
  • ترس‌های اساسی: عدم وجود امنیت و حمایت دیگران
  • تمایلات اساسی: داشتن امنیت و حمایت شدن

«مشتاق» (Enthusiast)

این افراد دارای انرژی مثبت فراوانی بوده و عاشق فعالیت‌های تفریحی هستند. افراد مشتاق نیز بسیار پرانرژی و خودانگیزه هستند و با احساس خوشحالی انگیزه پیدا می‌کنند. افراد مشتاق از محدودیت و در بند بودن متنفر هستند و در بیشتر مواقع از پرانرژی‌ترین افراد هستند. همچنین آن‌ها نسبت به هر گونه درد عاطفی و ناراحتی حساس هستند و هر کاری برای سرگرم کردن دیگران و ایجاد اوقاتی شاد انجام می‌دهند. این افراد به‌طور معمول برون‌گرا و اجتماعی بوده و عاشق ملاقات با افراد جدید هستند.

• • توانمندی‌ها: ماجراجو، همواره در حال برنامه‌ریزی برای انجام فعالیت‌های تفریحی، عاشق تجربیات جدید
  • نقاط ضعف: وجود چالش با تعیین هر گونه محدودیت و حدومرز‌ها و تقلای زیاد برای نجات یافتن از محدودیت‌ها، انجام فعالیت‌های تفریحی برای اجتناب از دردهای درونی
  • ترس‌های اساسی: محدود شدن یا تجربه درد
  • تمایلات اساسی: شادی عمیق و همیشگی و احساس رضایت

«چالش‌پذیر» (Challenger)

این افراد نیاز دارند تا قاطعیت و قدرت همیشگی خود را حفظ کنند و با استفاده از آن، اطرافیان خود را کنترل کنند. همچنین در تلاش هستند تا به‌هیچ عنوان و هیچ شرایطی افراد ضعیفی به‌نظر نرسند. افراد چالش‌پذیر به‌عنوان مدافعان و افراد حمایت‌گر شناخته می‌شوند و همواره می‌دانند که چه می‌خواهند. این افراد فرمانده‌های فوق‌العاده‌ای هستند اما وسواس زیادی در کنترل دیگران و در دست گرفتن کنترل موقعیت موجود دارند. آن‌ها اعتماد‌به‌نفس زیادی دارند و احتمال دارد که در برخی موراد پرخاشگر باشند.

• • توانمندی‌ها: تونایی فرماندهی بالا، هدایت‌کننده، محافظت‌کننده و تحت سلطه گرفتن دیگران
  • نقاط ضعف: ایجاد چالش‌های مکرر در روابط، نیاز به کنترل همیشگی و برآورده کننده نیازهای خویش
  • ترس‌های اساسی: آسیب دیدن و تحت کنترل قرار گرفتن
  • تمایلات اساسی: در کنترل گرفتن دیگران .و مراقبت از خودش و دیگران

«صلح‌طلب» (Peacemaker)

افراد با این تیپ شخصیتی دارای آرامش بسیار زیاد، احساس راحتی و توافق با دیگران هستند. این افراد نسبت به تعارض‌ها و تنش‌های بین‌فردی بسیار حساس بوده و حاضر به پرداخت هر هزینه‌ای برای جلوگیری از تعارض هستند. همچنین همواره با موج‌ها حرکت می‌کنند، به‌طور معمول در مورد مسائل حساس و اختلاف‌برانگیز صحبت نمی‌کنند و به‌راحتی به دیگران اجازه می‌دهند تا کنترل آن‌ها را در دست بگیرند. در نتیجه، دیگران هیچ‌گونه دل‌گیری یا ناراحتی خاصی از افراد صلح‌طلب به دل ندارند.

• • توانمندی‌ها: خوشایند و دل‌پذیر، کار تیمی قوی، خونسردی و بی‌خیالی و سازگاری زیاد با گروه
  • نقاط ضعف: امکان انفجار خشم به‌دلیل سرکوب بلندمدت آن، احتمال سوءاستفاده از آن‌ها، احتمال وجود راحت‌طلبی شدید
  • ترس‌های اساسی: قطع شدن روابط بین‌فردی، جدا افتادن از دیگران یا تنها ماندن
  • تمایلات اساسی: ایجاد روابط رضایت‌مند، آرام و پایدار در روابط بین‌فردی در دنیای درونی خود و افراد بیرونی

با وجود تطابق مفاهیم شخصیتی موجود در اینیاگرام با توانمندی‌ها و آسیب‌های روانی، به‌عنوان مدل محبوبی برای افراد محسوب می‌شود تا بدانند که تیپ شخصیتی چیست و خودشان کدام یک از انواع تیپ شخصیتی را دارند.

انواع تیپ شخصیتی مبتنی بر نظریه صفات

روانشناسان زیادی بر روی ارزیابی شخصیت و شناسایی مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی کار کرده‌اند. برای مثال، «گوردون آلپورت» (Gordon Allport) ۴۰۰۰ ویژگی‌ شخصیتی مختلف را شناسایی کرد. برخی از این ویژگی‌ها عمیق‌تر و ریشه‌ای‌تر هستند در حالی‌که تعدادی دیگر از آن‌ها عمق چندان کمتری دارند. در ادامه عده‌ای از دانشمندان با اتکا بر «نظریه صفات» (Trait Theory) که یکی از عملی‌ترین و تجربی‌ترین شیوه‌های تحقیقاتی است. در ادامه به نظریات مربوط به انواع تیپ شخصیتی در بستر نظریه صفات و شکل‌گیری پنج عامل بزرگ شخصیتی اشاره می‌کنیم.

نظریه انواع تیپ شخصیتی آیزنک

یکی از دانشمندان نظریه صفات به‌نام «هنس آیزنک» (Hans Eysenck) بر اساس روش «تحلیل عاملی» (Factor Analysis)، سه‌ عامل شخصیتی اساسی را معرفی کرد. او معتقد بود که عوامل ژنتیکی و زیستی ارتباط مستقیمی با ویژگی‌های شخصیتی دارد. این سه‌عامل به‌صورت طیفی بوده و دو قطب مخالف دارند. در ادامه به هر کدام از طیف‌ها اشاره می‌کنیم. در ادامه نام‌ این سه عامل شخصیتی را بیان می‌کنیم.

• «برون‌گرایی در برابر درون‌گرایی» (Extraversion Introversion): برون‌گرایی و درون‌گرایی معتبرترین و قطعی‌ترین ویژگی‌های شخصیتی در دنیا هستند. افراد برون‌گرا بسیار هیجان‌پذیر بوده و توانایی ایجاد روابط دوستانه دارند. همچنین با قرار گرفتن در جمع‌ها و ایجاد روابط اجتماعی انرژی می‌گیرند. همچنین هنگام تنهایی کلافه و بی‌حوصله می‌شوند. از آن‌سو، افراد درون‌گرا محتاط‌تر هستند و تمایل به فعالیت‌های انفرادی و مواجهه کمتر با افراد دارند. این افراد بیشتر در دنیای درونی خود غوطه‌ور می‌شوند و از تعامل زیاد با انسان‌ها اذیت می‌شوند. هر کدام از این تیپ‌های شخصیتی، مزایا و معایب خاص خود را دارند.
• «روان‌رنجوری در برابر ثبات» (Neuroticism/Stability): روان‌رنجوری به‌معنی میزان آسیب‌پذیری افراد در برابر فشار روانی است و با وجود اضطراب، نگرانی و ناامنی تعریف می‌شود. همچنین احتمال بیشتری وجود دارد که با هیجانات منفی مانند «غم» (Sadness)، «خشم» (Anger) و «ترس» (Fear) درگیر شوند. از سوی مقابل، ثبات روانی توانایی حفظ آرامش و کنترل سطح استرس در هنگام مواجهه با آن است. این ویژگی شخصیتی در بسیاری از فرهنگ‌ها پسندیده و ارزشمند است و تا حد زیادی می‌تواند به‌دست بیاید. اما با این‌حال، باز هم هر کدام از این ویژگی‌های شخصیتی نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند.
• «روان‌پریشی در برابر به‌هنجاری» (Psychoticism/normality): این طیف شخصیتی بیشتر به وجود یا عدم وجود ویژگی‌های شخصیتی مورد نیاز برای زندگی اجتماعی اشاره می‌کند. روان‌پریشی یکی از ویژگی‌های شخصیتی است که با نبود «همدلی» (Empathy)، ناتوانی در ایجاد «دلبستگی» (Attachments) و نداشتن احساس دلسوزی نسبت به دیگران تعریف می‌شود. افراد با روان‌پریشی بالا به احتمال بیشتری دارای رفتارهای پرخاشگرانه، ضداجتماعی و مشکلات مربوط به مصرف مواد هستند. در مقابل، افراد با روان‌پریشی پایین از نظر هیجانی باثبات‌تر هستند، همدلی بالاتری دارند و می‌توانند روابط بین‌فردی باثباتی را ایجاد کنند. در ادامه دانشمندان نظریه شخصیت بر روی این طیف شخصیتی متمرکز نبوده‌اند.

انواع ویژگی‌های شخصیتی در سطوح مختلفی قرار می‌گیرند. سطحی‌ترین و بالاترین سطح از ویژگی‌های شخصیتی، رفتارها هستند و بر اساس نظریه آیزنک، سه تیپ شخصیتی او عمیق‌ترین سطح ویژگی‌های شخصیتی در افراد است. در نتیجه این ویژگی‌ها در تمام افراد دنیا وجود دارد و پایه‌های زیستی و ژنتیکی عمیقی دارد. آیزنک به پایه‌های ژنتیکی تیپ‌های شخصیتی اطمینان زیادی داشت و معتقد بود که شخصیت هر فردی، حاصل ترکیبی از ویژگی‌های شخصیتی اجداد او است. نظریه آیزنک جزو اولین نظریات تببین کننده شخصیت است و مرجع بسیاری از افراد برای این است که بدانند تیپ شخصیتی چیست و خودشان در کدام بخش از هر طیف قرار می‌گیرند.

نظریه ۱۶ عاملی شخصیت کتل

در ادامه «ریموند کتل» (Raymond Cattell) نظریه ۱۶ عاملی شخصیت را مبتنی بر شیوه‌‌های تحقیقاتی موجود در نظریه صفات بیان کرده‌است. او با تحلیل فهرست ۴۰۰۰تایی ویژگی‌های شخصیتی که در سال‌های گذشته آلپورت به‌دست آورده بود، تمام آن فهرست را به ۱۷۱ ویژگی شخصیتی تبدیل کرد. در ادامه با انجام تحقیقات آماری و ارزیابی میزان همبستگی میان این ویژگی‌ها، ۱۶ ویژگی شخصیتی کلیدی را تشخیص داد. کتل معتقد بود که این ۱۶ تیپ شخصیتی، به‌صورت کامل می‌توانند ابعاد مختلف شخصیتی را توضیح دهند و تفاوت‌های فردی موجود در شخصیت را روشن کنند. تیپ‌های شخصیتی کتل نیز مانند آیزنک، به‌صورت طیفی قرار دارند و هر فردی در یک نقطه از ان طیف قرار می‌گیرد. در ادامه فهرست ۱۶ تیپ شخصیتی را بیان می‌کنیم.

1. «تفکر انتزاعی» (Abstractedness): میزان توانایی تخیل و تصورات در برابر تفکر عملیاتی و کاربردی
2. «آسیب‌پذیری در برابر دلهره و هراس» (Apprehension): نگرانی در برابر احساس اطمینان
3. «سلطه‌گری» (Dominance): ایجاد اجبار و هدایت‌گری در برابر سلطه‌پذیری و هدایت‌پذیری
4. «ثبات هیجانی» (Emotional Stability): آرامش در برابر تحریک‌پذیری
5. «پویایی و خودانگیزگی» (Liveliness): خودجوشی در برابر مهارکردن و نگه‌داشتن
6. «پذیرش و گشودگی به تغییرات» (Openness To Change): انعطاف‌پذیری در برابر وابستگی به موضوعات آشنا
7. «ایده‌آل‌گرا» (Perfectionism): کنترل کردن و منظم در برابر شلختگی و بی‌نظمی
8. «تودار و توجه به حریم خصوصی‌» (Privateness): محتاط در برابر بی‌پروا بودن
9. «استدلال‌آور» (Reasoning): انتزاعی در برابر عینی
10. «توجه به قوانین» (Rule consciousness): قانون‌مداری در برابر قانون‌گریزی
11. «متکی به خود» (Self Reliance): خودکفایی در برابر وابستگی
12. «میزان حساسیت» (Sensitivity): دل‌نازک و حساس در برابر سرسخت و بدون احساسات
13. «پیشروی و قاطعیت اجتماعی» (Social Boldness): غیرقابل کنترل و مهارنشده در برابر خجالتی
14. «وجود تنش» (Tension): بی‌صبر در برابر آرام
15. «هوشیاری بالا و حالت آمادگی کامل» (Vigilance): بدگمان و مشکوک در برابر قابل اعتماد
16. «صمیمیت و گرمی اجتماعی» (Warmth): خوش‌اخلاقی و جامعه‌پسندی در برابر سرد و غیراجتماعی

این ۱۶ تیپ شخصیتی بسیار کاربردی هستند و مانند سایر نظریات صفات، از «اعتبار» (Validity) و «پایایی» (Stability) بسیار خوبی برخوردار است. در نتیجه کاربرد فراوانی در مشاوره پیش از ازدواج، جذب‌واستخدام و مشاوره تحصیلی دارند. آیزنک معتقد بود که فهرست ۱۶گانه کتل از نظر عمق شخصیتی و پایه‌های زیستی، جزو سطوح دوم و سوم ویژگی‌های شخصیتی است. در نتیجه پایه‌های زیستی و علمی این ۱۶ ویژگی شخصیتی به‌اندازه ۳ ویژگی شخصیتی آیزنک نیست. البته که جامع بودن نظریه کتل باعث شده تا به‌عنوان منبع محبوبی برای افراد است تا بدانند که تیپ شخصیتی چیست و چه ویژگی‌های شخصیتی دارند.

نظریه پنج عامل بزرگ شخصیتی

بسیاری از دانشمندان معتقد بوده‌اند که مدل شخصیت‌شناسی آیزنک بسیار محدود است و از آن‌سو، مؤلفه‌های موجود در مدل شخصیت‌شناسی کتل نیز هم‌پوشانی بسیار زیادی داشت. در نتیجه با تلاش‌های بسیار زیاد و صد‌ها پژوهش جهانی، مدل پنج عامل بزرگ شخصیتی به‌وجود آمد. این مدل نیز یکی از تقسیم‌بندی‌‌ها برای شناسایی انواع تیپ شخصیتی است که توسط «لوئیس گلدنبرگ» (Lewis Goldberg)، «رابرت مک‌کری» (Robert R. McCrae) و «پائول کاستا» (Paul Costa Jr) تدوین شد. این دانشمندان مدل شخصیتی را ایجاد کرده‌اند که به معتبرترین مدل شخصیتی در جهان تبدیل شد و بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا برای فرایند جذب‌واستخدام خود از «تست شخصیت‌شناسی نئو» (NEO Personality Inventory) استفاده می‌کنند.

همانند سایر مدل‌های تیپ‌شناسی شخصیتی موجود در نظریه صفات، هر کدام از ویژگی‌های موجود در مدل پنج عامل بزرگ شخصیتی نیز به‌صورت طیفی هستند و هر کدام از افراد در یک نقطه از این طیف قرار دارند. همچنین باید توجه داشت که نباید ویژگی‌های شخصیتی را ارزش‌گذاری بد و خوب کنیم. به‌عبارت دیگر، هیچ‌کدام از این ویژگی‌های شخصیتی (حتی روان‌رنجوری) بد یا خوب نیستند و هر کدام از آن‌ها در موقعیتی کاربرد دارند. برای مثال، وجود نمره بسیار پایین در زیرمقیاس افسردگی می‌تواند نشان‌دهنده نمره پایین در مقیاس درک دیگران باشد یا از آن‌سو زیرمقیاس نوع‌دوستی بسیار بالا می‌تواند به ایثار شدید منجر شود.

در ادامه، هر کدام از این ویژگی‌های شخصیتی را توضیح می‌دهیم.

۱. «روان‌رنجوری» (Neuroticism)

روان‌رنجوری به‌معنای میزان آسیب‌پذیری افراد در برابر فشار روانی است. در ادامه، هر کدام از نمرات بالا و پایین روان‌رنجوری را بیان می‌کنیم.

• نمرات بالای روان‌رنجوری: افراد روان‌رنجور با ویژگی‌های مختلفی همچون احساس ناراحتی، «دمدمی‌مزاج بودن» (Moodiness) و عدم تعادل عاطفی شناخته می‌شوند. عواطف افراد دارای روان‌رنجوری به‌سرعت تغییر می‌کند و ممکن است در یک لحظه خوش‌حال باشند و لحظه بعد به‌شدت عصبانی یا ناراحت شوند. اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند، تحریک‌پذیر بوده و بسیار غمگین هستند.
• نمرات پایین روان‌رنجوری: همچنین نمره پایین در روان‌رنجوری با ثبات عاطفی بسیار بالا، عدم تجربه احساسات ناخوشایند مانند غم یا خشم بوده یا تاب‌آوری بیشتری در برابر فشار روانی دارند. این مسئله می‌تواند به‌دلیل وجود هوش هیجانی بالا بوده یا ناشی از سرکوب هیجانات باشد. البته نمرات پایین در روان‌رنجوری چندان مناسب نیست. برای مثال اگر فردی نتواند به‌طور کلی احساس استرس را تجربه کند، انگیزه مورد نیاز برای انجام فعالیت‌ها را ندارد یا عدم وجود خشم می‌تواند به سوءاستفاده منجر شود.

۲. «برون‌گرایی» (Extroversion)

برون‌گرایی در برابر درون‌گرایی در بیشتر انواع مدل‌های تقسیم‌کننده تیپ شخصیتی وجود دارد و معتبرترین طیف شخصیتی موجود است. در ادامه، نمرات بالا در برون‌گرایی و نمرات پایین (درون‌گرایی) را بیان می‌کنیم.

• نمرات بالای برون‌گرایی: از این‌که در مرکز توجه باشند لذت می‌برند و از باز کردن باب گفتگو لذت می‌برند. از دیدن افراد جدید لذت می‌برند. دوستان و آشنایان بسیار زیادی دارند و یافتن دوست جدید برای آن‌ها بسیار آسان است. نیاز به فعالیت‌های هیجان‌انگیز در زندگی دارند، با قاطعیت حرف خود را بیان می‌کنند و به‌طور کلی شاداب و خوش‌مشرب هستند.
• نمرات پایین برون‌گرایی (درون‌گرایی): افراد درون‌گرا از حضور زیاد در جمع کلافه می‌شوند و نیاز به محیطی آرام و امن دارند تا به‌دنیای درونی خود بروند و انرژی‌شان بازیابی شود. این افراد با وسواس بیشتری دوستان خود را انتخاب می‌کنند و به‌طور معمول، شروع‌کننده صحبت نیستند. همچنین هیجان زیاد برای آن‌ها آزار‌دهنده است و در وهله اول چندان شاد و خوش‌مشرب به‌نظر نمی‌آیند زیرا روابط اجتماعی با افراد غریبه در اولویت اول بیشتر افراد درون‌گرا نیست. البته باید توجه داشت که نتایج تست نئو در افراد دارای «افسردگی» (Depression)، «اختلال اجتنابی» (Avoidance Personality) یا «اضطراب اجتماعی» (Social Anxiety) می‌تواند شبیه به افراد درون‌گرا شود در حالی‌که این افراد هیچ ارتباطی با ویژگی شخصیتی درون‌گرا ندارند.

۳. «گشودگی به تجربه» (Oppenness to Experience)

این ویژگی شخصیتی به رویکرد افراد در برابر موضوعات جدید مربوط می‌شود. این موضوعات جدید می‌توانند شیوه‌های فکری، محتوای تفکر، فعالیت‌های جدید یا مواجهه با اشیاء جدید باشند. این طیف شخصیتی با میزان «هوش» (Intelligence) در ارتباط است. به‌این معنا که افراد با گشودگی‌ به‌تجربه بیشتر، هوش بیشتری دارند. در ادامه هر کدام از نمرات بالا و پایین گشودگی به‌تجربه را بیان می‌کنیم.

• نمرات بالای گشودگی به‌تجربه: این افراد خلاقیت بالایی دارند. از خوردن غذاهای جدید لذت می‌برند، دوست دارند تا برای رسیدن به یک هدف از مسیرهای جدیدی حرکت کنند و مسائل انتزاعی را از دیدگاه‌های متنوعی نگاه کنند. در نتیجه، موضوعاتی مانند فلسفه* منطق، ادبیات یا حتی ریاضیات برای افراد گشوده‌ به‌تجربه جذاب‌تر است. همچنین این افراد توانایی زیادی در ارزیابی باورها و ارزش‌های خودشان دارند و در نتیجه با استفاده از انواع تفکر، سیستم «ارزشی» (Value) خود را تغییر می‌دهند.
• نمرات پایین گشودگی به‌تجربه: این افراد از تغییر چندان استقبال نمی‌کنند و به‌دنبال موضوعات جدید نیستند. همچنین به‌طور کامل نگاهی عینی و عملیاتی به‌ زندگی دارند و بر اساس چارچوب‌های دنیای اطراف خود حرکت می‌کنند. این افراد از مسائل انتزاعی استقبال چندانی ندارند و ثبات بسیار زیادی در باورهای شخصی خود دارند.

۴. «دل‌پذیر بودن» (Agreeableness)

میزان خوشایندی اجتماعی یا دل‌پذیر بودن به‌معنای توانایی افراد در ایجاد روابط عمیق و رضایت‌مند می‌شود. در ادامه، نمرات بالا و پایین دل‌پذیر بودن را بیان می‌کنیم.

• نمره بالا در دل‌پذیر بودن: این افراد بسیار ساده و قابل اعماد هستند و زرنگی‌های پیچیده ندارند. همچنین به‌راحتی به‌دیگران اعتماد می‌کنند. تبعیت‌پذیری بالایی داشته و در کار تیمی بسیار موفق هستند. همچنین نوع‌دوستی بسیار زیادی دارند و به‌راحتی دیگران را درک می‌کنند. اگر کسی نیاز به کمک داشته باشد، تردید نمی‌کنند. نمرات بسیار بالای دل‌پذیر بودن با وابستگی زیاد و سلطه‌پذیری همره می‌شود.
• نمره پایین در دل‌‌پذیر بودن: افرادی پیچیده هستند که برای رسیدن به اهداف‌شان امکان تغییر دادن واقعیت را در سخن‌های خود دارند. این افراد به‌راحتی به‌دیگران اعتماد نمي‌کنند و دیگران هم به آن‌ها اعتماد ندارند. همچنین در کارهای تیمی موفق نیستند و دچار چالش‌های بین‌فردی می‌شوند. انسان‌دوستی نداشته و رحم و شفقت زیادی ندارند. همچنین نمی‌توانند با دیگران همدلی داشته باشند. نمرات بسیار پایین در دل‌پذیر بودن شبیه نمرات بالا در روان‌پریشی است و بروز ویژگی‌های «اختلال شخصیتی ضداجتماعی» (Antisocial Personality Disorder) را نشان می‌دهد.

۵. «وجدان کاری» (Conscientiousness)

وجدان بالا به میزان توانایی افراد در بر عهده گرفتن وظایف و رسیدن به نتیجه است. نمرات بالا در وجدان کاری با موفقیت در زندگی ارتباط مثبتی دارد. در ادامه، هر کدام از نمرات بالا و نمرات پایین را توضیح می‌دهیم.

• نمرات بالا در وجدان کاری: این افراد دارای اعتمادبه‌نفس بالا، نظم بسیار زیاد و مسئولیت‌پذیری بالا هستند. با تمام وجود تلاش می‌کنند و توانایی تحمل چالش‌ها و فرازونشیب رسیدن به موفقیت را دارند. همچنین احتیاط بسیار زیادی در تصمیم‌گیری دارند و با ارزیابی و تحلیل اطلاعات تصمیمات خود را اتخاذ می‌کنند. نمرات بسیار بالا در وجدان کاری با کمال‌گرایی افراطی و اعتیاد به کار همراه می‌شود. به‌عبارت دیگر، فرد به‌سمت ویژگی‌های اختلال شخصیت وسواسی‌جبری حرکت می‌کند.
• نمرات پایین در وجدان کاری: از قرار گرفتن در چارچوب‌ها اذیت می‌شوند و کیفیت فعالیت‌های آن‌ها ایده‌آل نیست. شاید به زمان‌های مشخص شده برای تحویل پروژه نرسند، توانایی تحمل ساعت کاری بالا را نداشته باشند و تحمل فشار کاری برای آن‌ها چندان آسان نیست. همچنین اهمال‌کاری شدیدی داشته، در تصمیم‌گیری‌ها دقت چندانی نداشته و در هنگام شکست، به‌سرعت ناامید می‌شوند.

مدل پنج عامل بزرگ شخصیتی معتبرترین منبع برای یادگیری این است که تیپ شخصیتی چیست و چه کاربردی دارد.

جمع‌بندی انواع تیپ شخصیتی

حال که می‌دانیم تیپ شخصیتی چیست و با انواع تیپ شخصیتی آشنا شده‌ایم، وقت آن رسیده که تمام تیپ‌های شخصیتی را در یک نگاه ببینیم تا بتوانیم آن‌ها را با یکدیگر مقایسه کنیم.

سؤالات متداول

در این مطلب به‌طور کامل یادگرفتیم که مهم‌ترین نظریه‌های مربوط به انواع تیپ روانشناسی چیست و به‌صورت جامع با آن‌ها آشنا شده‌ایم. حال وقت آن رسیده تا با سؤالات متداول در این حوزه آشنا شویم.

انواع تیپ شخصیتی ۱۶گانه مایرز‌بریگز چیست؟

انواع تیپ‌های شخصیتی MBTI شامل ISTJ ،ISFJ، ISTP، ISFP، INFP،INTP ،INTJ، INFJ، ESTP، ESTJ، ESFJ، ESFP، ENFP، ENTP، ENFJ، ENTJ می‌شوند.

انواع تیپ شخصیتی درون‌گرا چیست؟

درون‌گرایی یک ویژگی‌ شخصیتی است که بر اساس نظریه صفات دارای زیرمقیاس‌های متعددی است که شامل «عدم صمیمیت در مواجهه اول»، «قاطعیت کمتر»، «جمع‌گرایی پایین»، «تمایل به زندگی قابل پیش‌بینی» و بدون هیجان» و «عدم وجود انرژی مثبت زیاد و شور و شوق و خنده‌های فراوان» می‌شود.

تفاوت تیپ شخصیتی با ویژگی‌ شخصیتی چیست؟

برخی افراد معتقد هستند که «تیپ شخصیتی» (Personality Types) با «ویژگی‌های شخصیتی» (Personality Traits) متمایز است. این افراد معتقد هستند که ویژگی‌ شخصیتی به عناصر تشکیل دهنده شخصیت گفته می‌شود که ترکیب این عناصر، شخصیت منحصربه‌فرد افراد را شکل می‌دهد. در حالی‌که تیپ شخصیتی را به عنوان دسته‌بندی‌های شخصیتی افراد در نظر می‌گیرند که هر کدام از آن‌ها شامل ویژگی‌های شخصیتی مرتبط با هم هستند.

انواع تیپ شخصیتی مردان چیست؟

تیپ شخصیتی مردان مبتنی بر کهن‌الگوهای یونگ شامل «آرس» (Ares)، «زئوس» (Zeus)، «آپولو» (Apollo)، «هرمس» (Apollo)، «هفایتسئوس» (Hephaestus)، «پوزیدون» (Poseidon)، «هادس» (Hades) و «دیونیسوس» (Dionysus) می‌شوند.

انواع تیپ شخصیتی زنان چیست؟

تیپ شخصیتی مبتنی بر کهن‌الگوهای یونگ شامل شامل «دیمیتر» (Demeter)، «هرا» (Hera)، «پرسفون» (Persephone)، «آتنا» (Athena)، «هستیا» (Hestia)، «آرتمیس» (Artemis)، «آفرودیت» (Aphrodite)، «پرسفون» (Persephone) می‌شوند.

انواع تیپ شخصیتی در روانشناسی چیست؟

معروف‌ترین مدل‌های تبیین‌کننده تیپ شخصیتی شامل تیپ شخصیتی MBTI، اینیاگرام، دیسک، یونگ، آیزنک، کتل، پنج‌عامل بزرگ شخصیتی و کهن‌الگوهای یونگ بوده که به‌دست خانم «شینودابولن» (Shinoda Bolen) تدوین شده‌است.