کارآفرینی فرایند راه‌اندازی یا توسعه کسب و کار جدید با هدف کسب درآمد، تاثیر بر جامعه یا ترکیبی از این دو است. مسیری بسیار مخاطره‌آمیز و نامطمئن که تلاش طولانی‌مدت و پشتکار فراوان نیاز دارد. با وجود ریسک بالا و احتمال شکست‌ در این مسیر، بسیاری از افراد تصمیم می‌گیرند تا کارآفرین شوند. زیرا از نظر آن‌ها این فعالیت با ایجاد تغییرات مثبت در جامعه و زندگی شخصی آن‌ها همراه است. اما مدل‌های مختلفی در سفر کارآفرینانه وجود دارد و هر فردی به روشی خاص این مسیر را دنبال می‌کند. در این مطلب از مجله فرادرس قصد داریم با تشریح اینکه انواع کارآفرینی چیست، ۹ نوع مختلف را همراه مثال‌هایی از کسب و کارهای معروف و شناخته شده در سطح جهان مورد بررسی قرار دهیم.

انواع کارآفرینی چیست ؟

هر فعالیت کارآفرینانه‌ای با نوآوری همراه است. با این حال تمرکز و هدف هر یک می‌تواند متفاوت باشد. در حقیقت هر فرد بر اساس پتانسیل، مهارت و ویژگی‌های خاص خود نسبت به راه‌اندازی کسب و کار اقدام می‌کند. به‌عنوان مثال برای برخی، تاثیری که فعالیت و ارائه محصول آن‌ها بر جامعه می‌گذارد، نسبت به کسب سود اهمیت بیشتری دارد یا ممکن است یک کارآفرین تمرکز کار خود را بر جذب سرمایه برای راه‌اندازی فعالیت بگذارد، اما دیگری پشتکار و فعالیت بیشتر، با اتکا به سرمایه خود را مد نظر قرار دهد.

به عبارتی هر نوع کارآفرینی چالش‌های خاص خود را دارد و هر کس با نحوه مدیریتی منحصر به فردی در جهت رفع آن‌ها با استفاده از منابع در دسترس اقدام می‌کند. در این راستا و برای تشریح دقیق موضوع انواع کارآفرینی چیست، ۹ نوع مختلف متداول به شرح زیر را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

۱. کارآفرینی کسب و کارهای کوچک

۲. کارآفرینی کسب و کارهای بزرگ

۳. کارآفرینی استارت‌‌‌‌آپی مقیاس‌پذیر

۴. کارآفرینی اجتماعی

۵. کارآفرینی تقلیدی

۶. کارآفرینی نوآورانه

۷. کارآفرینی پژوهشگری

۸. کارآفرینی پر تلاش

۹. کارآفرینی خریدار

بنابراین برای آشنایی بیشتر، در این مطلب از مجله فرادرس به بررسی اینکه هر یک از انواع کارآفرینی چیست، ویژگی‌ها و تفاوت‌های آن‌ها همراه مثال می‌پردازیم.

۱. کارآفرینی کسب و کارهای کوچک

این نوع کارآفرینی یا «Small Business Entrepreneurship»، راه‌اندازی کسب و کاری معمولا محلی است که در آن فرد معتقد است می‌تواند برای منطقه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، سودمند باشد. بیشتر فعالیت‌های اقتصادی شکل گرفته در این نوع، جزو مشاغل کوچک طبقه‌بندی می‌شوند. کارآفرینان کسب و کارهای کوچک، مالک و مدیر فعالیت هستند و در برخی موارد به شکل خانوادگی آن را اداره می‌کنند. هدف اولیه در مسیر این کار، در بیشتر اوقات دستیابی به حاشیه سود بسیار بالا نیست ولی با این حال، کارآفرینان در این حالت پس از به‌دست آوردن موفقیت، ممکن است سعی کنند کسب و کار خود را به شرکتی بزرگ‌ تبدیل کنند.

رستوران‌‌ها، فروشگاه‌های مواد غذایی محلی، بوتیک‌های فروش لباس، ارائه دهندگان خدمات باغبانی یا نظافت و آرایشگاه‌ها نمونه‌هایی از کارآفرینی کسب و کارهای کوچک هستند. این کارآفرینان بعد از شناسایی نیازهای محلی و منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، با هدف ارائه خدمات ویژه و مطلوب به مشتریان از طریق ایجاد محیطی دوستانه و خانوادگی به فعالیت می‌پردازند.

بررسی مثال

نمونه موفق این نوع کارآفرینی، شرکت «استارباکس» است که در ابتدا به عنوان کسب و کار کوچک فروش قهوه شروع به کار کرد. بعد از مدتی، «هوارد شولتز»، یکی از کارمندان قبلی استارباکس، این شرکت را خریداری کرد و در طی سفرهای بین‌المللی خود با توجه به فرهنگ مصرف قهوه در ونیز، به فکر راه‌اندازی یک کافی شاپ در آمریکا با هدف ایجاد حس و حال کافی‌شاپ‌های ایتالیا شد. در حال حاضر استارباکس، بیش از ۱۵۰۰۰ شعبه در آمریکا و ۱۶۰۰۰ شعبه در سطح جهان دارد.

۲. کارآفرینی کسب و کارهای بزرگ

این نوع کارآفرینی یا «Large Company Entrepreneurship»، نقطه مقابل کارآفرینی کسب و کارهای کوچک است. به این معنا که در آن فرد کارآفرین توسعه کسب و کارهای بزرگتر و نوآورانه از طریق ارائه خدمات و محصولات جدید در جهت برآوردن نیازها و تقاضاهای رو به رشد بازار و مشتریان را دنبال می‌کند.

این کسب و کارها در بیشتر موارد بر پایه فعالیت‌های اقتصادی کوچک موجود شکل می‌گیرند، با این تفاوت که بنیان‌گذاران یا مدیران آن، افرادی با تجربه هستند که دسترسی مناسب به منابع مورد نیاز برای رشد را در اختیار دارند. گاهی اوقات این سرمایه‌گذاری کارآفرینانه شامل خرید کسب و کارهای کوچک‌تری می‌شود که می‌توانند نیاز بازارهای هدف را برآورده کنند.

بررسی مثال

«آلفابت»، شرکت مادر گوگل، نمونه‌ای از کارآفرینی کسب و کارهای بزرگ است. آلفابت، بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱ میلادی به‌طور متوسط هفته‌ای یک خرید از کسب و کارهای کوچک تر انجام می‌داد و بسیاری از سرویس‌های گوگل، از طریق محصولاتی که برای اولین بار توسط این شرکت‌ها فروخته می‌شد، بوجود آمدند. به مرور زمان گوگل، کسب و کارهایی مانند «2Web Technologies» را برای ایجاد «Google Sheet» در سال ۲۰۱۶ یا «FitBit» را برای راه‌اندازی یک شرکت تجهیزات بهداشتی و سلامت خریداری کرد. آلفابت تاکنون ۲۴۴ کسب و کار کوچک را برای توسعه فعالیت خود خریداری کرده است.

۳. کارآفرینی استارت‌‌‌‌آپی مقیاس‌پذیر

بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌های مقیاس‌پذیر یا «Scalable Startup Entrepreneurship» معتقدند که فعالیت آن‌ها پس از شناسایی فرصت‌های شناخته نشده بازار، پتانسیل رشد بسیار زیاد و تاثیری عمیق بر جامعه دارد. این کارآفرینان، منابع مالی خود را از سرمایه‌گذاران خطرپذیر یا سرمایه‌گذاران فرشته تامین می‌کنند و بر رشد سریع و کسب سود کلان متمرکز هستند.

بررسی مثال

شرکت‌ «فیس‌بوک»، یکی از نمونه‌های کارآفرینی مقیاس‌پذیر است. این شبکه اجتماعی در ابتدا به‌عنوان پلتفرمی کوچک برای ارتباط دانشجویان دانشگاه هاروارد با یکدیگر شکل گرفت. از آن زمان فیس‌بوک با رشدی سریع، به کسب و کاری سودآوری در مقیاس بزرگ تبدیل شد که علاوه بر حفظ شبکه ارتباطی خود، تبلیغات تجاری فراوانی را نیز برای سود بیشتر جذب می‌کند.

شرکت حمل و نقل آنلاین «اوبر» هم نمونه دیگری از این نوع کارآفرینی است که با خلاقیت دو دوست کارآفرین در سال ۲۰۰۹ شکل گرفت. بنیان‌گذاران اوبر، فعالیت خود را از فضای کار اشتراکی در نیویورک شروع کردند و به تدریج با استخدام افراد مجرب، در سال ۲۰۱۱ اولین نسخه رسمی اپلیکیشن را به بازار عرضه کردند. رشد این استارت‌آپ به حدی سریع بود که ارزش آن در سال ۲۰۱۲ به ۵۱ میلیارد دلار رسید. در حال حاضر این شرکت فعالیت‌های خود را به حوزه‌های مختلفی مانند خدمات تحویل غذا، اجاره دوچرخه برقی و خدمات تاکسی هلی‌کوپتر نیز گسترش داده‌ است.

۴. کارآفرینی اجتماعی

هدف «کارآفرینی اجتماعی» (Social Entrepreneurship)، رفع نیازهای اجتماعی با کمترین توجه به کسب سود است. کارآفرینان در این مسیر به‌دنبال برطرف کردن مشکلات جامعه مانند مسائل زیست محیطی، فرهنگی و اقتصادی از طریق ارائه محصولات یا خدمات جدید و بهبود زندگی افراد هستند. کسب و کارهای شکل گرفته در این مسیر می توانند انتفاعی و غیر انتفاعی یا ترکیبی از این دو باشند، اما در نهایت درآمد حاصله برای پشتیبانی فعالیت یا توزیع آن در بین افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. کارآفرینی اجتماعی مشابه کسب و کارهای سنتی نیست و معمولا به شکل داوطلبانه، بدون پیروی از یک ساختار سلسله مراتبی اداره می‌شود.

بررسی مثال

شرکت «۱۹۵essntial» نمونه‌ای موفق از کارآفرینی اجتماعی است که در طی پاندمی کرونا، برای حمایت از کارکنان، پرستاران، پزشکان و معلمان توسط یک دختر و پدر آمریکایی ایجاد شد. آن‌ها این دسته افراد را به عنوان اعضای «ضروری» یا به عبارتی قابل اهمیت بیشتر و دارای اولویت برای جامعه می‌دانستند که با فداکاری، زندگی بسیاری را نجات می‌دهند. به مرور زمان و بعد از رفع پاندمی نیز آن‌ها تمرکز حمایتی خود را بر افرادی مانند رفتگران، نظافت‌چی‌های بیمارستان‌ و کشاورزان قرار دارند که بدون آن‌ها زندگی سایرین با مشکل و حتی خطر مواجه می‌شد. بنابراین با طراحی تیشرت‌های تبلیغاتی و جملاتی تاثیرگذار بر روی آن‌ها، نسبت به آگاه‌سازی جامعه در خصوص فعالیت این قشر فعالیت خود را ادامه دادند. همکاری ۱۹۵essential با سازمان‌های مردم نهاد دیگر و بسیاری از شرکت‌ها تاکنون باعث ایجاد جنبش‌های اجتماعی بسیاری در سطح آمریکا شده است.

۵. کارآفرینی تقلیدی

در کارآفرینی تقلیدی یا «Imitative Entrepreneurship»، فرد از ایده‌های تجاری موجود در جهت بهبود فعالیت و ارائه ارزش افزوده بیشتر به مشتریان الهام می‌گیرد. ریسک این نوع کارآفرینی نسبت به سایر موارد کمتر است، زیرا فرد تجربیات دیگران را در اختیار دارد و می‌تواند از آن برای رفع چالش‌ها استفاده کند.

هر چند کارآفرینان این دسته، ایده تجاری شخصی ندارند، با این حال تمام تلاش خود را برای موفقیت و پیشی گرفتن از رقبا به‌وسیله ایده‌های نوآورانه انجام می‌دهند. به عبارتی ترجیح آن‌ها به استفاده از پتانسیل خلاقیت و نوآوری بر توسعه کسب و کار موجود متمرکز است تا راه‌اندازی یک فعالیت اقتصادی جدید.

بررسی مثال

یکی از نمونه‌های موفق کارآفرینی تقلیدی، پلتفرم پخش موسیقی «Spotify» است. زمانی‌که این کسب و کار وارد بازار شد، پلتفرم‌های پیشرویی مانند «iTunes» و «Pandora» از مدت‌ها پیش فعالیت خود را آغاز کرده بودند. بنابراین «اسپاتیفای» با تقلید مفهوم پخش آنلاین موسیقی، کتابخانه موسیقی گسترده و بزرگی را بر پایه مدل کسب و کار پریمیوم ایجاد کرد که مورد توجه میلیون‌ها کاربر قرار گرفت. این پلتفرم ضمن تکیه بر ایده اصلی، از طریق رابط‌های کاربری، پیشنهادهای شخصی‌سازی شده و ویژگی‌ اشتراک‌گذاری در شبکه‌های اجتماعی فعالیت خود را متمایز کرد. به‌نحوی که هم اینک کسب و کاری پیشرو در صنعت موسیقی آنلاین به حساب می‌آید.

در ادامه بحث مثال‌های انواع کارآفرینی چیست به شرکت الکترونیکی «شیائومی» می‌توانیم اشاره کنیم که با تقلید مدل کسب و کار «اپل» به تولید گوشی‌های هوشمند با کیفیت و مقرون به صرفه تمرکز کرد. این شرکت که به نام « اپل چینی» شناخته می‌شود، طراحی‌های مینیمال، رابط کاربری متمایز و رویکرد فروش مستقیم که توسط اپل رایج شده بود، را تکرار کرد.

۶. کارآفرینی نوآورانه

کارآفرینی نوآورانه یا «Innovative Entrepreneurship» توسط افرادی پر شور و با انگیزه دارای ایده‌های خلاقانه و جدید شکل می‌گیرد. هدف این دسته، بهبود سبک زندگی افراد جامعه از طریق ارائه محصولات و خدمات متمایز و تحول برانگیز، به بازار است. آن‌ها معمولا به شکل مستقیم در کسب و کار دخالت ندارند و می‌توانند مدیران کسب و کارهای کوچک، بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌های مقیاس‌پذیر یا کسب و کارهای بزرگ باشند که تحول در جامعه و برطرف کردن نیاز مشتریان را دنبال می‌کنند. کارآفرینان نوآور با پذیرش ریسک و تفکری خارج از چارچوب سنتی رشد می‌کنند و فعالیت‌های آن‌ها می‌تواند به طرز فوق‌العاده‌ای صنایع، اقتصاد و حتی کل جامعه را تحت تاثیر قرار دهد. تفاوت این نوع کارآفرینی با انواع مقیاس‌پذیر، در شکل‌گیری ایده‌های آن‌ها است. کارآفرین نوآور، ایده محصولات خلاقانه‌ خود را بر پایه شکاف‌های موجود در بازار و با هدف پر کردن نیاز شکل می‌دهند. در حالی‌که کارآفرینان استارتاپی مقیاس‌پذیر، بعد از ارائه ایده، بازار آن‌را پیدا می‌کنند.

بررسی مثال

در ادامه بررسی مثال‌های انواع کارآفرینی چیست، باید اشاره کرد که نمونه‌های آشنای بسیاری در دسته کارآفرینان نوآور به‌خصوص حوزه فناوری وجود دارد. «استیو جابز» و شرکت اپل، تاکسی اینترنتی «اوبر» و سرویس آنلاین اجاره محل‌های اقامتی «Airbnb» از جمله سرمایه‌گذاری‌های نوآورانه‌ای هستند که به شکل متمایزی کسب و کارهای سنتی را متحول کردند. آن‌ها از طریق رویکردهای ویژه خود، فرصت‌های جدیدی را ایجاد کردند و نحوه دسترسی مردم به کالاها و خدمات را تغییر دادند.

یکی از مثال‌های نسبتا جدید این نوع کارآفرینی، شرکت «Body Shop» با مدیریت «آنیتا رادیک» است که به‌عنوان پیشگام تولید محصولات آرایشی و بهداشتی بدون تست آزمایشگاهی حیوانی یا «Cruelty Free» به حساب می‌آید. دیدگاه نوآورانه و متمایز رادیک، با به چالش کشیدن چارچوب‌های سنتی این صنعت، بسیاری از شرکت‌ها را ترغیب کرده است تا ملاحظات اخلاقی در مورد حیوانات را برای تولید محصولات در نظر بگیرند.

۷. کارآفرینی پژوهشگری

در کارآفرینی پژوهشگری یا «Researcher Entrepreneurship» فرد محقق، بعد از طی فرایند تحقیقاتی طولانی مدت که مبتنی بر داده‌ها و واقعیت‌های علمی است، نسبت به سرمایه‌گذاری اقتصادی اقدام می‌کند. این دسته کارآفرینان، افرادی محتاط هستند که طرح‌های کسب و کار دقیقی را با هدف به حداقل رساندن احتمال شکست، برای هدایت فعالیت خود می‌نویسند. آن‌ها معتقدند که با جمع‌آوری اطلاعات و آمادگی کامل، شانس بیشتری برای موفقیت در بازار دارند. بنابراین با درک کامل از تمام جنبه‌های کسب و کار، به‌جای تکیه به شهود خود، بر حقایق، داده‌ها و منطق تکیه می‌کنند.

بررسی مثال

معروف‌ترین نمونه کارآفرینان پژوهشگر، فیزیکدان فنلاندی، «یان گوتز»، بنیان‌گذار شرکت «IQM Quantum Computers» است که در زمینه ساخت کامپیوترهای کوانتومی ویژه آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و مراکز ابر رایانه فعالیت دارد. «آنتوان هوبرت»، محقق فرانسوی و بنیان‌گذار شرکت بین‌المللی «Ynsect» نیز، دیگر مثال کارآفرینان پژوهشگر است که در زمینه تولید مواد پروتئینی از نوعی کرم آرد به نام «میل ورم» فعالیت می‌کند. این پروتئین برای غذای گیاهان، حیوانات و انسان قابل استفاده است.

۸. کارآفرینی پرتلاش

در «کارآفرینی پر تلاش» (Hustler Entrepreneurship) فرد بر سخت‌کوشی و نه سرمایه قابل توجه دیگران، رشد می‌کند. آن‌ها در مسیر خود منتظر سرمایه‌گذاران نمی مانند، بلکه تمام تلاش خود را برای کسب سرمایه از طریق فعالیت سخت و مداوم انجام می‌دهند. ویژگی خاص این دسته از کارآفرینان بر افزایش مهارت‌ها، اختصاص زمان و انرژی بسیار برای اطمینان از موفقیت در کسب و کار است. ضمن اینکه ثبات در فعالیت اقتصادی از طریق ایجاد شعبه‌ در مکان‌های مختلف، نقطه قوت آن‌ها به‌حساب می‌آید.

بررسی مثال

«مارک کوبان» سرمایه‌گذار آمریکایی و تهیه‌کننده فیلم، از دسته کارآفرینانی است که فعالیت تجاری خود را با تلاش و پشتکار بسیار به‌دست آورد. او در اوایل با فعالیت‌هایی مانند فروش کیسه‌های زباله و انتشار روزنامه درآمدزایی کرد. بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه «ایندیانا»، با تاسیس کسب و کارهای متنوع و فروش آن‌ها، سود قابل توجهی را به‌دست آورد و توانست سرمایه‌گذاری‌های متنوعی را در صنایع مختلف و حتی ورزش و سرگرمی انجام دهد. کوبان، در حال حاضر یک چهره شناخته شده در لیگ حرفه‌ای بسکتبال آمریکا به حساب می‌آید و در صنعت رسانه هم حضوری فعال دارد.

۹. کارآفرینی خریدار

اما در بررسی آخرین بحث از انواع کارآفرینی چیست، می‌توان به «کارآفرینی خریدار» (Buyer Entrepreneurship) اشاره کرد. در این دسته فرد، کسب و کار‌های موجود را خریداری می‌کند و بر پایه آن فعالیت جدیدی را شکل می‌دهد. این نوع از کارآفرینان، سرمایه شخصی خود را برای رشد و به‌دست آوردن سود از کسب و کارهای دارای پتانسیل استفاده می‌کنند. بر خلاف کارآفرینی پر تلاش، فعالیت این افراد بر پایه خرج کردن پول بیشتر و استخدام افراد توانمند استوار است.

از آنجا که کسب و کارهای خریداری شده توسط کارآفرینان خریدار به سطح مشخصی از ثبات رسیده‌اند، فعالیت اقتصادی شکل گرفته در بیشتر اوقات سودآورتر و دارای ریسک کمتری است. از طرفی این دسته از افراد سرمایه کافی برای راه اندازی کسب و کار را دارند، اما معمولا فاقد تخصص یا تمایل برای مدیریت فرایندها هستند. در برخی موارد نیز ممکن است در عین داشتن کسب و کار شخصی، تمایل داشته باشند که با خریداری شرکت‌های کوچک‌تر، فعالیت اقتصادی خود را گسترش دهند.

بررسی مثال

«وارن بافت» سرمایه‌گذار آمریکایی و بنیان‌گذار شرکت «Berkshire Hathaway» نمونه معروف کارآفرینان خریدار است. او به‌عنوان یکی از ده ثروتمند برتر جهان، با سرمایه‌گذاری‌های خود در خرید سهام شرکت‌های مختلف و کسب درآمد از آن‌ها در جهان کارآفرینی شناخته می‌شود. وارن بافت در حال حاضر مالک شرکت‌هایی مانند «گایکو»، «دیری کوئین» و «مارس اینکورپوریتد» است. همچنین سهام بیش از ده شرکت مانند «جنرال الکتریک»، «ولز فارگو»، «کوکاکولا» و «پپسی» را در اختیار دارد.

جمع‌بندی پایانی

کارآفرینان به روش‌های مختلفی کسب و کار خود را راه‌اندازی و مدیریت می‌کنند. آن‌ها با انگیزه ایجاد تحول و تغییر در جامعه و کسب سود، بر پایه ویژگی‌های شخصیتی و مهارت‌های خود، رهبری فعالیت‌های اقتصادی متنوعی را بر عهده می‌گیرند. به همین دلیل انواع مختلفی از کارآفرینی با تفاوت‌هایی در حوزه‌های تمرکز، استراتژی کسب و کار و نحوه سرمایه‌گذاری به‌وجود می‌آید که ناشی از همین طرز تفکرهای متفاوت افراد است. در این مطلب از مجله فرادرس سعی شد با بررسی اینکه مفهوم انواع کارآفرینی چیست، نه مدل مختلف همراه مثال‌های موفق در سطح جهان مورد بررسی قرار گیرد. علاقه‌مندان به راه‌اندازی کسب و کار می‌توانند با به‌دست آوردن اطلاعات لازم در این خصوص، فعالیت دلخواه خود را بر مبنای پتانسیل‌ها و منابع در دسترس با توجه به انواع کارآفرینی شکل دهند تا با حداقل ریسک در بازار رقابتی حرکت کنند.