شواهد نشان از روند صعودی مصرف بنزین در کشورمان دارد، به طوری که حدود یک دهه‌ی قبل، روزانه ۷۰ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می‌کردیم و الان به بالای ۱۰۰ میلیون لیتر در روز رسیده و گاه رکورد مصرف ۱۴۰ میلیون لیتر در روز را هم رد می‌کنیم.

مصرف بی رویه‌ی بنزین، ما را با مشکلات اساسی روبه رو کرده است و در آستانه‌ی تبدیل شدن به یکی از واردکنندگان بنزین قرار داریم. واردات این ماده‌ی استراتژیک به زعم کارشناسان به لحاظ اقتصادی، سیاسی و امنیتی به نفع کشور نیست و برایمان دردسرساز خواهد شد.

کارشناسان عوامل مختلفی را در بروز ناترازی بنزین در کشور موثر می‌دانند. آنان به مواردی همچون بی کیفیت و پرمصرف بودن خودرو‌های ساخت داخل، از رده خارج نکردن خودرو‌های فرسوده، توسعه ناکافی ظرفیت پالایشگاهی کشور، رفع همه‌گیری کووید-۱۹ و افزایش ترددها، عدم تمرکز بر افزایش ظرفیت و تنوع سبد سوختی کشور اشاره می‌کنند.

در ادامه نظرات ایمان زنگنه، عضو انجمن اقتصاددانان ایران را در خصوص مشکل ناترازی بنزین و عوامل اثرگذار بر بروز این مشکل می‌خوانید.

زنگنه در گفت‌وگو با تابناک با اشاره به این موضوع که منطقی است اجازه دهیم قیمت‌ها در یک روند طبیعی به صورت آزاد شکل بگیرند، تصریح کرد: گاهی دولت‌ها برخی سیاست‌های حمایتی به اجرا می‌گذارند که در حوزه بنزین شاهد این موضوع هستیم. الان بنزین در کشور تبدیل به یک گسل تصمیم گیری شده است و نمی‌توانیم صرفاً به عنوان یک موضوع اقتصادی در مورد آن تصمیم بگیریم. پرداختن به جوانب این موضوع از ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اجتماعی و اقتصادی مطرح است.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران خاطرنشان کرد: اگر قرار باشد واقعی سازی قیمت‌ها را در حوزه‌ی بنزین داشته باشیم، قطعاً باید در رسانه‌ها اقناع سازی برای عموم صورت بگیرد. در غیر این صورت، با مشکلات جدی مواجه خواهیم شد. ما به عنوان کارشناسان امر این آمادگی را داریم که در این زمینه به کمک دولت بیاییم و جوانب موضوع را برای مردم روشن کنیم.

زنگنه گفت: بررسی شواهد نشان می‌دهد که خودرو‌های ساخت داخل سهم بسیاری در افزایش مصرف بنزین در کشور دارند. خودرو‌های ساخت داخل کیفیت خوبی ندارند و گاه تا دو برابر استاندارد جهانی مصرف بنزین دارند. علاوه بر افزایش مصرف بنزین که بر اثر کیفیت پایین خودرو‌ها بروز کرده است، شاهد اثرات زیست محیطی و آلایندگی این خودرو‌ها هستیم که به مشکلاتی مانند آمار بالای سرطان در کشور منجر شده است.

وی ادامه داد: متاسفانه خودروسازان داخلی ضمن اینکه خودرو‌های با کیفیتی ارائه نمی‌دهند و به مشکل ناترازی بنزین دامن زده اند و خطرات جانی برای مردم به وجود آورده اند، در مقابل واردات خودرو نیز مقاومت می‌کنند. به عبارت دیگر، مردم قدرت انتخابی ندارند و مجبورند حاصل دسترنج خود را برای خرید خودروی بی کیفیت هزینه کنند.

این عضو انجمن اقتصاددانان ایران خاطرنشان کرد: در اوضاع کنونی با نوعی انحصار در حوزه‌ی خودرو در کشور مواجه هستیم. خودروسازان در شرایط نبود رقبا به تولید محصولاتی می‌پردازند که از حداقل‌های کیفی برخوردار نیستند. مردم نیز گزینه‌ای ندارند، جز اینکه همین خودرو‌ها را خریداری و استفاده کنند و ناترازی بنزین و مصرف بالای آن در داخل به دلیل اجبار صورت گرفته در زمینه خرید خودرو‌های بی کیفیت داخلی با سرانه مصرف بسیار بالای بنزین است که مشکلات بزرگی را برای مردم ایجاد کرده است و در واردات بنزین یکی از معضلات نمایان شده است.

زنگنه گفت: انتظار ما از وزارت صمت این است که به موضوع بهبود کیفیت خودرو‌های داخلی ورود کند و به حل و فصل مشکل بپردازد. کسی منکر لزوم حمایت از صنایع داخلی نیست. اما حمایت‌ها باید زمان‌مند باشد و بعد از گذشتن صنایع از دوران نوپایی قطع شود؛ صنعت خودروسازی ایران نوپا محسوب نمی‌شود.

وی ادامه داد: بخشی از پایین بودن کیفیت خودرو‌های داخلی بر اثر تحریم‌ها قابل توجیه است. اما بخش دیگری که مربوط به عدم مدیریت صحیح است، توجیه پذیر نیست.

این عضو انجمن اقتصاددانان ایران خاطرنشان کرد: باید به این موضوع توجه داشته باشیم که خودرو مانند هر کالای دیگری دوران استهلاک دارد. استاندارد دوران استفاده از یک خودرو همان ۵ الی ۷ سال است. بعد از این دوره، خودرو فرسوده می‌شود و استفاده از آن به صرفه نیست. اما در ایران، فرهنگ اسقاط خودرو وجود ندارد و همین امر به افزایش مصرف بنزین منجر شده و به بروز ناترازی بنزین در کشور دامن زده است.

زنگنه گفت: ما نگاهی مصرفی به خودرو نداریم و رویکردمان به این کالا، سرمایه‌ای است. به همین دلیل اسقاط خودرو در کشور معنایی ندارد و با وجود گذشت چندین سال از عمر مفید خودروها، همچنان از آن‌ها استفاده می‌کنیم. با ایجاد امکان واردات خودرو برای کسانی که خودروی فرسوده دارند، می‌توانیم انگیزه‌ای برای اسقاط خودرو‌ها به وجود بیاوریم.