آموختن افعال عربی با استفاده از جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع آسان‌تر می‌شود. چرا که در این جدول‌ها علاوه بر صیغه با وزن صرف افعال عربی هم آشنا می‌شویم. در این نوشته از مجله فرادرس قصد داریم افعال ماضی و مضارع عربی را در ۱۴ صیغه همراه با جدول صرف آنها یاد بگیریم. با استفاده از مثالهای مختلف که بعد از جدول نوشته شده، می‌توانیم شیوه صحیح به کار بردن انواع فعل در زبان عربی را بیاموزیم. در انتهای متن نیز تمرین‌هایی قرار دارد که به وسیله آنها می‌توانیم بفهمیم که چه میزان از این مبحث را آموخته‌ایم و در کدام بخش‌ها ضعف داریم و باید روی آن قسمت‌ها تمرین بیشتری داشته باشیم.
نقش صیغه در صرف افعال عربی
یکی از ویژگی‌های مهم زبان عربی مشخص بودن «تعداد» و «جنسیت» در آن است. درباره مبحث تعداد و عدد در عربی می‌توان اینگونه توضیح داد که اشخاص یا انجام‌دهنگان کار در زبان عربی به سه دسته مجزا تقسیم‌بندی می‌شوند.
«مفرد» به آن دسته از اسامی و افعال عربی اطلاق می‌شود که فقط «یک» واحد باشد. یعنی هر وقت بخواهیم در زبان عربی نشان بدهیم که از یک اسم تنها یک عدد وجود دارد یا فعلی توسط یک فرد انجام شده، تنها باید از شکل مفرد آن استفاده کرد.
منظور از «مثنی» در زبان عربی اشاره به واحد «دو» است. یعنی وقتی تعداد از یک بیشتر باشد و به عدد دو برسد باید از اسم و فعل در حالت مثنی استفاده کنیم. برای افعال مثنی صیغه‌های مشخصی وجود دارد. برای ساختن اسامی مثنی نیز باید از دو پسوند «ان» و «ین» استفاده کنیم. زمانی که کلمه مثنی اعرابش مرفوع باشد از «ان» و هنگامی که منصوب یا مجرور باشد، باید از «ین» استفاده کنیم. این علامت‌های برای مذکر و مونث هر دو به شکل یکسان به کار می‌رود.
تعداد واحد بیشتر از دو در زبان عربی شامل حال قواعد مربوط به «جمع در عربی» می‌شود. یعنی زمانی که اسم یا انجام‌دهندگان یک فعل، تعداد واحد سه و بیشتر باشند، باید از شکل جمع آنها استفاده کنیم. افعال جمع دارای صیغه‌ها و وزن‌های مشخصی در ماضی و مضارع هستند. برای ساختن شکل جمع یک اسم می‌توانیم از «ون» در حالت مرفوع و «ین» در حالت منصوب و مجرور استفاده کنیم. هر دوی این علامت‌ها مختص اسامی مذکر هستند. برای تغییر شکل یک اسم مونث از حالت مفرد به جمع باید «ة» انتهای کلمه را حذف و «ات» به آن اضافه کرد. شکل جمع کلمات مونت برای هر سه حالت اعرابی مرفوع، منصوب و مجرور یکسان به کار می‌رود.
نکته: در صورتی که بخواهیم یک اسم مونث منصوب را جمع ببندیم باید از «اتِ» استفاده کنیم. چون شکل اسم جمع مونث هیچ‌گاه فتحه نمی‌پذیرد.
آنچه توضیح دادیم از عوامل مشترک میان اسم و فعل عربی است. اما برای صرف افعال باید دو تقسیم‌بندی دیگری نیز در نظر گرفت. «غائب» یا «مخاطب» بودن افعال عربی می‌تواند آنها را به دو دسته دیگری تقسیم کند. افعال غائب مخصوص به فاعل‌هایی هستند که انجام‌دهندگان آن حضور ندارند و در هنگام بیان، از سوی مخاطب به آنها اشاره می‌شود. صیغه‌های مخاطب نیز مربوط به افرادی می‌شود که هنگام به کار بردن فعل حضور دارند و می‌توانند مستقیم به آنها اشاره کنند.
در نتیجه «مفرد»، «مثنی» و جمع بودن، «مذکر» یا «مونث» بودن و البته «غائب» و «مخاطب» بودن به «۱۴ صیغه صرف فعل» در عربی می‌رسیم. برای درک بهتر مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به جدول زیر توجه کنید.
| جدول ۱۴ صیغه غائب و مخاطب در عربی | |
| عربی + ضمیر | فارسی |
| الغائب – هو - ه | مفرد مذکر غائب |
| الغائبانِ – هما – هما | مثنای مذکر غائب |
| الغائبونَ – هم – هم | جمع مذکر غائب |
| المخاطب – أنت – کَ | مفرد مذکر مخاطب |
| المخاطبان – أنتما – کما | مثنای مذکر مخاطب |
| المخاطبون – أنتم - کم | جمع مذکر مخاطب |
| الغائبة – هی – ها | مفرد مونث غائب |
| الغائبتانِ – هما – هما | مثنای مونث غائب |
| الغائبات – هن – هن | جمع مونث غائب |
| المخاطبة – أنتِ – کِ | مفرد مونث مخاطب |
| المخاطبتانِ – أنتما – کما | مثنای مونث مخاطب |
| المخاطبات – أنتن – کن | جمع مونث مخاطب |
| المتکلم‌الوحده – أنا – ی | متکلم وحده |
| المتکلم مع‌الغیر – نحن – نا | متکلم مع‌الغیر |
بر اساس آنچه که در جدول قرار دارد برای هر صیغه از افعال عربی نامی وجود دارد. علاوه بر آن، هر صیغه دارای ضمایر متصل و منفصلی است که می‌توانیم آنها را در جملات عربی جایگزین اسم کنیم. در ادامه بررسی مبحث جدول ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به به مثالهای زیر توجه کنید.
هم أَکَلوا عَشائِهِم في مطعم الفُندُقِ.
آنها شام‌شان را در رستوران هتل خوردند.
نَحنُ سَمِعنا صوتاً مخیفاً من الغابَةِ.
ما صدای ترسناکی از جنگل شنیدیم.
هم قرَأوا الأسئلة ثُمَّ ناقَشوا حولها.
آنها مسائل را خواندند و سپس درباره آن بحث کردند.
أنتما تَحجَزانِ الغرفةَ الیومَ.
شما اتاق را امروز رزرو می‌کنید.
یَفتَحُ أبی بابَ المَنزِلِ بِالمِفتاحِ.
پدرم درِ خانه را با کلید باز می‌کند.
در این مثال‌ها از دو فعل ماضی و مضارع در صیغه‌های متفاوتی استفاده شده است. بر همین اساس می‌توانیم بفهمیم که هر فعل عربی در هر صیغه وزن مخصوص به خودش را دارد. در ادامه نحوه صرف فعل ماضی و پس از آن فعل مضارع عربی را در جدول می‌خوانید.
جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی عربی
برای صحبت کردن درباره کاری که در گذشته انجام شده و به پایان رسیده است باید از فعل ماضی عربی استفاده کنیم. انواع فعل ماضی در زبان عربی شامل فعل ماضی مطلق یا ساده، ماضی بعید، ماضی استمراری و ماضی نقلی می‌شود. ساخت اکثر این فعل‌ها معمولا با فعل ماضی ساده آغاز می‌شود. برای صرف فعل ماضی ساده عربی می‌توانیم ریشه‌ها یا سه حرف اصلی فعل را به وزن‌های مشخص شده ببریم. برای درک بهتر مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به جدول زیر توجه کنید.
| جدول وزن صرف فعل ماضی عربی | |
| صیغه | فعل |
| الغائب | فعل |
| الغائبان | فعلا |
| الغائبون | فعلوا |
| المخاطب | فعلتْ |
| المخاطبان | فعلتا |
| المخاطبون | فعلنَ |
| الغائبة | فعلتَ |
| الغائبتان | فعلتما |
| الغائبات | فعلتم |
| المخاطبة | فعلتِ |
| المخاطبتان | فعلتما |
| المخاطبات | فعلتنَّ |
| المتکلم‌الوحده | فعلتُ |
| المتکلم مع‌الغیر | فعلنا |
برای ساخت فعل و صرف افعال عربی باید ابتدا از مصدر عربی شروع کنیم. با استفاده از مصادر عربی و رجوع به فرهنگ لغت زبان عربی می‌توانیم به ریشه‌های فعل دست پیدا کنیم. هر فعلی در این زبان از سه حرف اصلی تشکیل شده است. به حرف اول «فاء الفعل» به حرف دوم «عین الفعل» و به حرف سوم «لام الفعل» می‌گویند. به عنوان مثال از مصدر «کتابة» می‌توانیم سه حرف «ک ت ب» را استخراج کنیم.
در مرحله بعد باید این سه حرف را به وزن‌های مشخص شده در زمان ماضی ببریم و به جای حرف «ف» در این وزن از «ک»، به جای «ع» از «ت» و به جای «ل» از «ب» استفاده کنیم. برای درک بهتر مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع بهتر است به کادر زیر که نمونه‌ای از این جایگذاری را نشان داده توجه کنید.
ک ت ب ← فعلوا ← ف ع ل و ا ← ک ت ب و ا ← کتبوا
در جدول زیر می‌توانید نحوه صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی ساده را همراه با معنی آن مشاهده کنید.
| جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی عربی | |
| فعل | معنی |
| کَتَبَ | نوشت |
| کَتَبا | نوشتند |
| کَتَبوا | نوشتند |
| کَتَبتْ | نوشت |
| کَتَبَتا | نوشتند |
| کَتَبنَ | نوشتند |
| کَتَبتَ | نوشتی |
| کَتَبتما | نوشتید |
| کَتَبتم | نوشتید |
| کَتَبتِ | نوشتی |
| کَتَبتما | نوشتید |
| کَتَبتنَّ | نوشتید |
| کَتَبتُ | نوشتم |
| کَتَبنا | نوشتیم |
در ادامه بررسی مبحث جدول ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به به مثالهای زیر توجه کنید.
هُنَّ کَتَبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان نوشتند.
جَلَسَتْ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون نشست.
إشتَریتُ ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار خریدم.
ماذا أخَذتِ مِن السوق المرکزي؟
از بازار مرکزی چه چیزی گرفتی؟
هُم کَسَروا الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با توپ شکستند.
نکته: زمانی که بخواهیم از فعل در ابتدای جمله استفاده کنیم باید شکل «مفرد» آن را به کار ببریم. حتی اگر فاعل جمع آن به شکل اسم ظاهر در جمله حضور داشته باشد.
برای منفی کردن مفهوم فعل ماضی ساده در زبان عربی می‌توانیم از دو روش استفاده کنیم. روش اول، استفاده از حرف منفی‌ساز «ما» قبل از فعل ماضی ساده است. به این ترتیب که قبل از فعل ماضی یک حرف «ما» می‌گذاریم و مابقی فعل را به همان شکل می‌نویسیم. در شکل دوم می‌توانیم از حرف «لم» قبل از «فعل مضارع ساده و مجزوم» استفاده کنیم. به عبارتی دیگر از ترکیب «لم + فعل مضارع مجزوم» می‌توان یک فعل با معنا و مفهوم «ماضی منفی ساده عربی» به دست آورد. برای درک بهتر مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به مثالهای زیر توجه کنید.
هُنَّ ما کَتَبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
هُنَّ لم یَکَتُبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان ننوشتند.
ما جَلَسَتْ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
لم تَجلِسْ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون ننشست.
ما إشتَریتُ ثَوبي مِنَ السوقِ.
لم إشتَرِ ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار نخریدم.
ماذا ما أخَذتِ مِن السوق المرکزي؟
ماذا لم تأخُذي مِن السوق المرکزي؟
از بازار مرکزی چه چیزی نگرفتی؟
هُم ما کَسَروا الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
هُم لم یَکسروا الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با توپ نشکستند.
ساخت فعل ماضی مجهول در عربی
گاهی اوقات ممکن است با شرایط یا جملاتی مواجه شویم که در آن فاعل یا انجام‌دهنده کار مشخص نباشد. برای این موارد خاص باید به سراغ شکل مجهول شده افعال برویم. در زبان عربی ساختن شکل مجهول شده فعل‌ها راه و روش مخصوص به خودشان را دارند.
برای آنکه بخواهیم از یک فعل ماضی عربی، یک فعل ماضی مجهول عربی بسازیم، در قدم اول، باید «فاء الفعل» یا جزء اول ریشه فعل را «مضموم» کنیم. یعنی به آن علامت ضمه بدهیم. در قدم بعدی، باید به سراغ «عین الفعل» یا جزء دوم ریشه فعل برویم و آن را «مکسور» کنیم. یعنی باید به آن حرکت آوایی کسره ببخشیم. در نتیجه برای مجهول کردن فعل ماضی می‌توانیم از فرمول زیر استفاده کنیم.
فَعَلَ ← فَ عَ لَ ← فُ عِ لَ ← فُعِلَ
برای درک بهتر مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به جدول زیر که در آن شکل صرف شده ماضی ساده ثلاثی مجرد همراه با معنی آن نوشته شده توجه کنید.
| جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی مجهول عربی | |
| فعل | معنی |
| کُتِبَ | نوشته شد |
| کُتِبا | نوشته شدند |
| کُتِبوا | نوشته شدند |
| کُتِبَتْ | نوشته شد |
| کُتِبَتا | نوشته شدند |
| کُتِبنَ | نوشته شدند |
| کُتِبتَ | نوشته شدی |
| کُتِبتما | نوشته شدید |
| کُتِبتم | نوشته شدید |
| کُتِبتِ | نوشته شدی |
| کُتِبتما | نوشته شدید |
| کُتِبتنَّ | نوشته شدید |
| کُتِبتُ | نوشته شدم |
| کُتِبنا | نوشته شدیم |
مجهول کردن فعل فقط به فعل‌هایی اختصاص دارد که «متعدی و مفعول‌پذیر» هستند. در این صورت است که می‌توانیم فاعل یا انجام‌دهنده کار را از جمله حذف و مفعول‌به را به جای فاعل قرار داده و آن را به «نائب فاعل» تبدیل کنیم. برای درک بهتر می‌توانید به چند مثالی که در ادامه آمده توجه کنید.
کُتِبَتْ الواجِباتُ في البیوت.
تکالیف در خانه‌ها نوشته شدند.
(از آنجا که نائب فاعل در این جمله جمع غیر عاقل است، از فعل ماضی مجهول در صیغه مفرد مونث غائب استفاده کرده‌ایم.)
أُشتَري الثَوبُ من السوقِ.
پیراهن از بازار خریداری شد.
کُسِرَ الزُجاجُ بِالکُرَةِ.
شیشه با توپ شکسته شد.
جدول صرف ۱۴ صیغه مضارع عربی
ما زمانی می‌توانیم درباره زمان حال یا آینده نزدیک صحبت کنیم که بتوانیم فعل مضارع را به شکل صحیح آن در جمله به کار ببریم. برای ساختن فعل مضارع عربی نیاز به وزن‌های مخصوص به این فعل داریم. این وزن‌ها نشانه‌هایی دارند که باعث می‌شوند به سرعت در جملات شناسایی شوند. یکی از ویژگی افعال مضارع حضور حروف «أتین» در ابتدای افعال است. منظور از این حروف قرار گرفتن «ی»، «ت»، «أ» و «ن» در ابتدای ۱۴ صیغه غائب و مخاطب فعل مضارع است.
دومین ویژگی و نشانه بارز این فعل، مرفوع بودن است. اعراب مرفوع در صیغه‌های مفرد به شکل ضمه در آخر فعل‌ها نشان داده می‌شود. اما در صیغه‌های مثنی و جمع باید از «نون عوض رفع» در انتهای این صیغه‌ها استفاده شود. برای درک بهتر مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به جدول زیر توجه کنید که در آن وزن صرف فعل مضارع ثلاثی مجرد در حالت معلوم گنجانده شده است.
| جدول وزن ۱۴ صیغه فعل مضارع معلوم | |
| صیغه | وزن مضارع |
| الغائب | یَفعَلُ |
| الغائبان | یَفعَلان |
| الغائبون | یَفعَلُون |
| الغائبة | تَفعَلُ |
| الغائبتان | تَفعَلان |
| الغائبات | یَفعَلنَ |
| المخاطب | تَفعَلُ |
| المخاطبان | تَفعَلان |
| المخاطبون | تَفعَلُون |
| المخاطبة | تَفعَلینَ |
| المخاطبتان | تَفعَلان |
| المخاطبات | تَفعَلنَ |
| متکلم | أَفعَلُ |
| متکلمون | نَفعَلُ |
مهم‌ترین نکته برای ساخت فعل مضارع عربی توجه به حرکت «عین الفعل» آن است. یعنی باید با استفاده از معجم یا فرهنگ لغات عربی بفهمیم ریشه‌های یک فعل در حالت مضارع بر اساس چه وزنی باید صرف شود و پس از آن به سراغ ساختن یک فعل مضارع صحیح می‌رویم. از این رو می‌توان گفت که افعال مضارع در زبان عربی در سه وزن «یفعَلُ، یفعُلُ و یفعِلُ» صرف می‌شوند.
همانند فعل ماضی، باید ریشه‌های فعل را در وزن مخصوص مضارع جایگذاری و سپس آن را صرف کنیم. به این ترتیب که حرف اول ریشه را با «فاء الفعل»، حرف دوم را با «عین الفعل» و حرف سوم ریشه را با «لام الفعل» جایگذاری می‌کنیم. برای درک بهتر به کادر زیر توجه کنید.
کتب –ُ- ← یَفعُلُ ← یَ ف عُ لُ ← یَ ک تُ بُ ← یکتُبُ
برای درک بهتر مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به جدولی که در آن شکل صرف شده فعل مضارع ثلاثی مجرد از ریشه کتب گنجانده شده توجه کنید.
| جدول صرف فعل ۱۴ صیغه مضارع از ریشه کتب | |
| فعل | معنی |
| یَکتُبُ | می‌نویسد |
| یَکتُبان | می‌نویسند |
| یَکتُبُونَ | می‌نویسند |
| تَکتُبُ | می‌نویسد |
| تَکتُبان | می‌نویسند |
| یَکتُبنَ | می‌نویسند |
| تَکتُبُ | می‌نویسی |
| تَکتُبان | می‌نویسید |
| تَکتُبُون | می‌نویسید |
| تَکتُبینَ | می‌نویسی |
| تَکتُبان | می‌نویسید |
| تَکتُبنَ | می‌نویسید |
| أَکتُبُ | می‌نویسم |
| نَکتُبُ | می‌نویسیم |
ساخت فعل مضارع منفی عربی فقط به یک روش انجام می‌شود و آن به کار بردن حرف منفی‌ساز «لا» قبل از فعل مضارع است. این حرف از انواع حروف غیر عامل است که تغییری در فعل مضارع ایجاد نمی‌کند و آن را مجزوم نمی‌سازد. برای درک بهتر مبحث صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به جملات زیر و نحوه به کار رفتن افعال در آن توجه کنید.
هُنَّ یَکَتُبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان می‌نویسند.
هُنَّ لا یَکَتُبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان نمی‌نویسند.
تَجلِسُ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون می‌نشیند.
لا تَجلِسُ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون نمی‌نشیند.
أشتَري ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار می‌خرم.
لا أشتَري ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار نمی‌خرم.
ماذا تأخذینَ مِن السوق المرکزي؟
از بازار مرکزی چه چیزی می‌گیری؟
ماذا لا تأخذینَ مِن السوق المرکزي؟
از بازار مرکزی چه چیزی نمی‌گیری؟
هُم یَکَسُرونَ الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با توپ می‌شکنند.
هُم لا یَکَسُرونَ الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با توپ نمی‌شکنند.
ساخت فعل مضارع مجهول در عربی
مضارع مجهول فعلی است مربوط به زمان حال یا آینده نزدیک که انجام‌دهنده کار آن مشخص نیست. نحوه مجهول کردن فعل مضارع به این ترتیب است که باید حروف أتین ابتدایی آن را «مضموم» کنیم. یعنی باید به آن علامت ضمه بدهیم. دومین کار این است که «عین الفعل» را «مفتوح» کنیم. یعنی علامت آن را به «فتحه» تغییر بدهیم. برای درک بهتر می‌توانید به کادر زیر توجه کنید.
یکتُبُ ← یَ ک تُ بُ ← یُفعَلُ ← یُ ف عَ لُ ← یُکتَبُ
در جدول زیر نحوه صرف ۱۴ صیغه فعل مضارع در شکل مجهول آن آمده که می‌توانید به نحوه ساخت و ترجمه آن توجه کنید.
| جدول صرف فعل ۱۴ صیغه مضارع مجهول از ریشه کتب | |
| فعل | معنی |
| یُکتَبُ | نوشته می‌شود |
| یُکتَبان | نوشته می‌شوند |
| یُکتَبُونَ | نوشته می‌شوند |
| تُکتَبُ | نوشته می‌شود |
| تُکتَبان | نوشته می‌شوند |
| یُکتَبنَ | نوشته می‌شوند |
| تُکتَبُ | نوشته می‌شوی |
| تُکتَبان | نوشته می‌شوید |
| تُکتَبُون | نوشته می‌شوید |
| تُکتَبینَ | نوشته می‌شوی |
| تُکتَبان | نوشته می‌شوید |
| تُکتَبنَ | نوشته می‌شوید |
| أُکتَبُ | نوشته می‌شوم |
| نُکتَبُ | نوشته می‌شویم |
در مثالهای زیر برخی از افعال مضارع مجهول و نحوه تغییر آنها را در جملات عربی مشاهده می‌کنید.
تُکتَبُ الواجِباتُ في البیوت.
تکالیف در خانه‌ها نوشته شدند.
(از آنجا که نائب فاعل در این جمله جمع غیر عاقل است، از فعل مضارع مجهول در صیغه مفرد مونث غائب استفاده کرده‌ایم.)
أُشتَري الثَوبُ من السوقِ.
پیراهن از بازار خریداری می‌شود.
یُکُسَرَ الزُجاجُ بِالکُرَةِ.
شیشه با توپ شکسته می‌شود.
در ادامه با انواع فعل ماضی و مضارع در زبان عربی، نحوه ساخت و مثالهای مربوط به آنها آشنا می‌شوید.
ساخت انواع فعل ماضی و مضارع عربی
برای ساختن انواع فعل ماضی و مضارع در عربی ابتدا باید با شکل ساده این دو فعل آشنا شویم. چرا که شکل ساده آنها اساس و پایه ساخت زیرمجموعه‌های این افعال است. به عنوان مثال برای ساختن فعل ماضی بعید و ماضی نقلی به شکل ماضی ساده نیاز داریم. همچنین ساختن انواع فعل مضارع منصوب و مجزوم تنها با استفاده از شکل ساده فعل مضارع در حالت مرفوع نیاز داریم. با توجه به اینکه شکل ساده ماضی و مضارع و نحوه صرف آنها را فهمیده‌ایم، بهتر است به سراغ افعالی برویم که می‌توانیم با آنها بسازیم و فعل‌هایی جدید با معانی متفاوت به دست بیاوریم. در ادامه، انواع فعل ماضی و بعد از آن انواع فعل مضارع را می‌خوانیم.
ماضی نقلی در عربی
وقتی کاری در گذشته انجام شده اما اثراتش تا مدت‌ها باقی مانده باشد، برای نشان دادن آن باید از ماضی نقلی استفاده کنیم. ساخت چنین فعلی در زبان عربی ساده است. چرا که کافی است از حرف «قد» قبل از «ماضی ساده» استفاده کنیم. برای ترجمه آن هم می‌توانیم از ترجمه ماضی نقلی فارسی استفاده کنیم. برای فهم بهتر می‌توانید به جدول صرف فعل ماضی نقلی و نحوه ترجمه آن توجه کنید.
| جدول صرف فعل ماضی نقلی عربی با معنی | |
| فعل | ترجمه |
| قد کَتَبَ | نوشته است |
| قد کَتَبا | نوشته‌اند |
| قد کَتَبوا | نوشته‌اند |
| قد کَتَبتْ | نوشته است |
| قد کَتَبَتا | نوشته‌اند |
| قد کَتَبنَ | نوشته‌اند |
| قد کَتَبتَ | نوشته‌ای |
| قد کَتَبتما | نوشته‌اید |
| قد کَتَبتم | نوشته‌اید |
| قد کَتَبتِ | نوشته‌ای |
| قد کَتَبتما | نوشته‌اید |
| قد کَتَبتنَّ | نوشته‌اید |
| قد کَتَبتُ | نوشته‌ام |
| قد کَتَبنا | نوشته‌ایم |
برای منفی کردن فعل ماضی نقلی در زبان عربی می‌توانیم از کلمه «لما» قبل از شکل مضارع مجزوم ساده استفاده کنیم. برای این کار ابتدا باید یک فعل مضارع در همان صیغه فعل ماضی بسازیم و بعد از آن «لما» را اضافه و انتهای فعل مضارع را مجزوم کنیم. در ادامه بررسی مبحث جدول ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به به مثالهای زیر توجه کنید.
هُنَّ قد کَتَبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان نوشته‌اند.
هُنَّ لما یکَتُبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان ننوشته‌اند.
قد جَلَسَتْ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون نشسته است.
لما تجلسْ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون ننشسته است.
قد إشتَریتُ ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار خریده‌ام.
لما أشترِ ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار نخریده‌ام.
ماذا قد أخَذتِ مِن السوق المرکزي؟
از بازار مرکزی چه چیزی گرفته‌ای؟
ماذا لما تأخذي من السوق المرکزي؟
از بازار مرکزی چه چیزی نگرفته‌ای؟
هُم قد کَسَروا الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با توپ شکسته‌اند.
هُم لما یَکسُروا الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با تو نشکسته‌اند.
ماضی بعید در عربی
منظور از ماضی بعید انجام گرفتن یک کار در گذشته قبل از یک کار دیگر و به اتمام رسیدن آن است. به عبارتی دیگر وقتی از ماضی بعید استفاده می‌کنیم که می‌خواهیم نشان دهیم یک کار قبل از شروع یک کار دیگر در زمان گذشته شروع و انجام شده و اثرات آن به پایان رسیده است. در زبان عربی برای ساختن چنین فعلی باید از ترکیب فعل ناقصه کان و ماضی ساده استفاده کنیم. در جدول زیر می‌توانید نحوه صرف ماضی بعید و نحوه ترجمه آن را به فارسی مشاهده کنید.
| جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی بعید در عربی | |
| فعل | معنی |
| کان کَتَبَ | نوشته بود |
| کانا کَتَبا | نوشته بودند |
| کانوا کَتَبوا | نوشته بودند |
| کانتْ کَتَبتْ | نوشته بود |
| کانتا کَتَبَتا | نوشته بودند |
| کنَ کَتَبنَ | نوشته بودند |
| کنتَ کَتَبتَ | نوشته بودی |
| کنتما کَتَبتما | نوشته بودید |
| کنتم کَتَبتم | نوشته بودید |
| کنتِ کَتَبتِ | نوشته بودی |
| کنتما کَتَبتما | نوشته بودید |
| کنتن کَتَبتنَّ | نوشته بودید |
| کنتُ کَتَبتُ | نوشته بودم |
| کنا کَتَبنا | نوشته بودیم |
منفی کردن ماضی بعید در زبان عربی به دو شیوه انجام می‌شود. در شکل اول می‌توانیم از «ما» منفی‌ساز عربی قبل از فعل ناقصه کان استفاده کنیم. شکل دوم آن به استفاده از «ما» بعد از فعل کان و قبل از فعل ماضی مربوط می‌شود. در هر دو صورت یک فعل ماضی بعید با معنای منفی به دست می‌آید. در ادامه بررسی مبحث جدول ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به به مثالهای زیر توجه کنید.
هُنَّ کُنَّ کَتَبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان نوشته بودند.
***
هُنَّ ما کُنَّ کَتَبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
هُنَّ کُنَّ ما کَتَبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان ننوشته بودند.
کانتْ جَلَسَتْ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون نشسته بود.
***
ما کانتْ جَلَسَتْ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
کانتْ ما جَلَسَتْ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون ننشسته بود.
کُنتُ إشتَریتُ ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار خریده بودم.
***
ما کُنتُ إشتَریتُ ثَوبي مِنَ السوقِ.
کُنتُ ما إشتَریتُ ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار نخریده بودم.
ماذا کنتِ أخَذتِ مِن السوق المرکزي؟
از بازار مرکزی چه چیزی گرفته بودی؟
***
ماذا ما کنتِ أخَذتِ مِن السوق المرکزي؟
ماذا کنتِ ما أخَذتِ مِن السوق المرکزي؟
از بازار مرکزی چه چیزی نگرفته بودی؟
هُم کانوا کَسَروا الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با توپ شکسته بودند.
***
هُم ما کانوا کَسَروا الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
هُم کانوا ما کَسَروا الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با توپ نشکسته بودند.
ماضی استمراری در عربی
فعل ماضی استمراری برای این به کار می‌رود که نشان دهیم کاری در گذشته نه به صورت یک‌باره، بلکه آرام و به تدریج انجام شده است. ماضی استمراری عربی تنها نوعی از فعل مربوط به گذشته است که «ماضی ساده» در آن نقشی ندارد، چراکه برای ساختن آن باید از «فعل ناقصه کان» و «فعل مضارع» استفاده کنیم. از این رو باید هر دو قسمت این افعال در تعداد و جنسیت با یکدیگر هماهنگ باشند. برای فهم بهتر به جدول زیر که شکل صرف شده فعل ماضی استمراری عربی همراه با ترجمه فارسی آن آمده توجه کنید.
| جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی بعید در عربی | |
| فعل | معنی |
| کان یکتُبُ | می‌نوشت |
| کانا یکتبان | می‌نوشتند |
| کانوا یکتبون | می‌نوشتند |
| کانتْ تکتُبُ | می‌نوشت |
| کنتا تکتبان | می‌نوشتند |
| کنَّ یکتبنَ | می‌نوشتند |
| کنتَ تکتبُ | می‌نوشتی |
| کنتما تکتبان | می‌نوشتید |
| کنتم تکتبون | می‌نوشتید |
| کنتِ تکتبِ | می‌نوشتی |
| کنتما تکتبان | می‌نوشتید |
| کنتم تکتُبنّ | می‌نوشتید |
| کنتُ أکتُبُ | می‌نوشتم |
| کنّا نکتًبُ | می‌نوشتیم |
برای ساختن فعل ماضی استمراری منفی می‌توانیم هم از «ما» و هم از «لا» استفاده کنیم. در صورتی که بخواهیم از مای منفی‌ساز استفاده کنیم باید آن را قبل از فعل ناقصه کان به کار ببریم. در مقابل، از «لا» باید بعد از فعل ناقصه و قبل از فعل مضارع استفاده کنیم. در ادامه مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به مثالهای زیر که نحوه کاربرد و ترجمه فعل ماضی استمراری و شکل منفی شده آن توجه کنید.
هُنَّ کنَّ یکَتُبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان می‌نوشتند.
***
هُنَّ ما کنَّ یکَتُبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
هُنَّ کنَّ لا یکَتُبنَ واجِباتِهِنَّ في بُیوتِهنَّ.
آنها تکالیف‌هایشان را در خانه‌هایشان نمی‌نوشتند.
کانتْ تَجَلِسُ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون می‌نشست.
***
ما کانتْ تَجَلِسُ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
کانتْ لا تَجَلِسُ الطِفلَةُ أمامَ التِلفازِ.
دختربچه جلوی تلویزیون نمی‌نشست.
کنتُ أشتَري ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار می‌خریدم.
***
ما کنتُ أشتَري ثَوبي مِنَ السوقِ.
کنتُ لا أشتَري ثَوبي مِنَ السوقِ.
پیراهنم را از بازار نمی‌خریدم.
هُم کانوا یَکسُرون الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با توپ می‌شکستند.
***
هُم ما کانوا یَکسُرون الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
هُم کانوا لا یَکسُرون الزُجاجَ بِلکُرَةِ.
آنها شیشه را با توپ می‌شکستند.
فعل مضارع منصوب در عربی
فعل مضارع از انواع کلمات معرب است که در حالت عادی اعراب مرفوع دارد. یعنی اعراب‌پذیر است و می‌توان شکل مرفوع آن را تغییر داد. یکی از راه‌های تغییر فعل مضارع مرفوع استفاده از «حروف ناصبه عربی» است. با استفاده از این حروف می‌توانیم اعراب فعل مضارع را به منصوب تغییر داده و از آن یک فعل مضارع منصوب بسازیم. از جمله حروف ناصبه پرکاربرد در عربی می‌توانیم از «أن، لن، کَیْ، حتی و لِ» نام ببریم. هرگاه یکی از این حروف قبل از فعل مضارع به کار برود آن را منصوب می‌کند.
منصوب شدن مضارع به دو روش انجام می‌شود. در صیغه‌های مفرد می‌توانیم ضمه انتهای فعل را به فتحه تبدیل کنیم. برای صیغه‌های مثنی و جمع نیز این کار با حذف شدن نون عوض رفع انجام می‌شود. در ادامه مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید جدولی را ببینید که شکل صرف شده فعل مضارع همراه با حرف ناصبه «لن» در آن گنجانده شده است. با استفاده از این حرف ناصبه می‌توانیم معنای فعل مضارع مرفوع را به «مستقبل منفی» تغییر بدهیم. برای فهم بهتر به جدول توجه کنید.
| جدول صرف ۱۴ صیغه فعل مضارع منصوب با لن در عربی | |
| فعل | معنی |
| لن یَکتُبَ | نخواهد نوشت |
| لن یَکتُبا | نخواهند نوشت |
| لن یَکتُبُوا | نخواهند نوشت |
| لن تَکتُبَ | نخواهد نوشت |
| لن تَکتُبا | نخواهند نوشت |
| لن یَکتُبنَ | نخواهند نوشت |
| لن تَکتُبَ | نخواهی نوشت |
| لن تَکتُبا | نخواهید نوشت |
| لن تَکتُبُوا | نخواهید نوشت |
| لن تَکتُبي | نخواهی نوشت |
| لن تَکتُبا | نخواهید نوشت |
| لن تَکتُبنَ | نخواهید نوشت |
| لن أَکتُبَ | نخواهم نوشت |
| لن نَکتُبَ | نخواهیم نوشت |
در این جدول با نحوه کاربرد «لن» و تاثیر معنای آن در فعل آشنا شدید. در ادامه می‌توانید جملات دیگری را مشاهده کنید که سایر حروف ناصبه در آنها به کار رفته است. به این ترتیب با کارایی سایر حروف نصب عربی و تغییرات معنایی ایجاد شده از سوی آنها نیز آشنا می‌شوید.
أُحِب أن أُساعدَ الغَير.
دوست دارم که به دیگری کمک کنم.
لَن يفلحَ المُهمِل.
آدم بیکار خوشبخت نخواهد شد.
يَجتهدُ عليٌ كَيْ يُحقِّقَ هدفه.
علی تلاش می‌کند تا هدفش محقق شود.
يُذاكرُ الطالبُ حتى تشرقَ الشمس.
دانش‌آموزش تا طلوع خورشید درسش را مرور می‌کند.
مَنَحتُه المال ليُنفقَ منه.
من به او پول دادم تا خرجش کنم.
لا يؤمنُ أحدُكم حتى يُحِـبَّ لأخيه ما يُحِبُّ لِنفسه.
هیچ‌یک از شما ایمان نمی‌آورید تا اینکه آنچه را برای خود می‌پسندید برای برادرتان هم بپسندید.
أَدرسُ النحو لِأتقـنَ اللغة العربية.
نحو می‌خوانم تا بر زبان عربی مسلط شوم.
فعل مضارع مجزوم در عربی
از جمله کارهای دیگری که می‌توانیم با فعل مضارع انجام بدهیم، ساخت انواع فعل مجزوم از آن است. اعراب جزم در فعل مضارع به وسیله حروفی به نام «عوامل جزم» یا «جوازم» ایجاد می‌شود. از جمله این عوامل می‌توان به «لم، لما، لام امر، لای نهی و ادوات شرط» اشاره کرد. مجزوم شدن صیغه‌های مفرد فعل مضارع با گرفتن علامت سکون در انتهای آنها و در صیغه‌های جمع و مثنی با حذف نون انجام می‌شود.
کمی بالاتر در قسمت انواع فعل ماضی با کاربرد «لم و لما» و تاثیر هر دوی آنها بر معنای فعل مضارع آشنا شدیم. در ادامه قصد داریم تاثیر «لام امر عربی»، «لای نهی عربی» و «ادوات شرط عربی» بر فعل مضارع و مجزوم شدن آن را همرا با مثال بررسی کنیم.
لام امر عربی
فعل امر در زبان عربی با استفاده از فعل مضارع ساخته می‌شود. اما نکته‌ای که باید به آن دقت کنیم این است که ساخت فعل امر برای صیغه‌های غائب و مخاطب به صورت متفاوتی انجام می‌شود. برای ساخت فعل امر از شش صیغه مخاطب فعل مضارع، باید «ت» ابتدایی صیغه‌ها را حذف کنیم و یک «ا» به جای آن بگذاریم. سپس به سراغ انتهای فعل رفته و آن را مجزوم می‌کنیم.
ساختن فعل امر از شش صیغه‌ها غائب با استفاده از لام امر انجام می‌شود. یعنی باید یک «لِ» به ابتدای شش صیغه غائب اضافه و انتهای فعل مضارع را مجزوم کنیم. در این صیغه‌ها نیازی نیست تا «ی» که اول صیغه‌های غائب وجود دارد حذف کنیم. برای درک بهتر این توضیحات می‌توانید به جدول فعل امر ۱۴ صیغه غائب و مخاطب عربی که در ادامه آمده است توجه کنید.
| جدول صرف ۱۴ صیغه فعل امر در عربی | |
| فعل | معنی |
| لِیَکتُبْ | باید بنویسد |
| لِیَکتُبا | باید بنویسند |
| لِیَکتُبُوا | باید بنویسند |
| لِتَکتُبْ | باید بنویسد |
| لِتَکتُبا | باید بنویسند |
| لِیَکتُبنَ | باید بنویسند |
| أُکتُبْ | بنویس |
| ٰأُکتُبا | بنویسید |
| أُکتُبُوا | بنویسید |
| اُکتُبي | بنویس |
| اُکتُبا | بنویسید |
| اُکتُبنَ | بنویسید |
| لِأَکتُبْ | باید بنویسم |
| لِنَکتُبْ | باید بنویسیم |
برای درک بهتر فعل امر عربی می‌توانید به مثال‌هایی که در ادامه آمده توجه کنید.
اُكتبْ الدرسَ يا كريم.
کریم درست را بنویس.
رتّبْ حُجْرتُك ثم شاهِدْ التلفاز.
اتاقت را مرتب کن سپس تلویزیون تماشا کن.
أُخْرُجْ من الصف بنظام.
با نظم از کلاس خارج شو.
اِشتَروا لنا فاكهة.
برای ما میوه بخرید.
تناولوا طعاماً صحياً.
غذای سالم بخور.
ساعدا العجوز أيها الأطفال.
بچه‌ها به پیرمرد کمک کنید.
اُطلُبْ من جدّتك أن تَحكيَ لك قصّةً.
از پدربزرگت درخواست کن تا برایت قصه‌ای تعریف کند.
تَجَنّبي النّظرً إلى الشّمس بشكلٍ مباشر، إنّها ضارّةٌ جدًا.
از نگاه کردن مستقیم به خورشید دوری کن که واقعا ضرر دارد.
لای نهی عربی
فعل نهی نقطه مقابل فعل امر است. در فعل امر انجام شدن کاری را طلب می‌کنیم. اما در فعل نهی می‌خواهیم که کاری انجام نشود. در زبان عربی چنین فعلی را با استفاده از «لای نهی» و «فعل مضارع مرفوع» می‌سازیم. همان‌طور که قبلا گفتیم، لای نهی از جمله حروف جازمه‌ای است که می‌توانید با فعل مضارع همراه شود و انتهای آن را مجزوم کند. به این ترتیب هرگاه دیدیم که فعل مضارع با «لا» همراه شده، باید به انتهای آن فعل توجه کنیم.
در صورتی که فعل مجزوم نشده بود، می‌توانیم بفهمیم که با یک فعل مضارع منفی طرف هستیم. در مقابل، اگر انتهای فعل مجزوم شده باشد، فعل ما یک فعل نهی مجزوم به «لا» است. این تنها راهی است که می‌توانیم به تفاوت میان «لای نهی» و «لای نفی» در فعل مضارع پی ببریم. در ادامه آموزش جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع می‌توانید به جدولی که شکل صرف شده فعل نهی عربی همراه با معنی در آن آمده است توجه کنید.
| جدول صرف ۱۴ صیغه فعل نهی در عربی | |
| فعل | معنی |
| لا یَکتُبْ | نباید بنویسد |
| لا یَکتُبا | نباید بنویسند |
| لا یَکتُبُوا | نباید بنویسند |
| لا تَکتُبْ | نباید بنویسد |
| لا تَکتُبا | نباید بنویسند |
| لا یَکتُبنَ | نباید بنویسند |
| لا تَکتُبْ | ننویس |
| لا تَکتُبا | ننویسید |
| لا تَکتُبُوا | ننویسید |
| لا تَکتُبي | ننویس |
| لا تَکتُبا | ننویسید |
| لا تَکتُبنَ | ننویسید |
| لا أَکتُبْ | نباید بنویسم |
| لا نَکتُبْ | نباید بنویسیم |
برای درک بهتر فعل نهی و تفاوت معنادار آن با فعل می‌توانید به مثالهای مختلفی که در ادامه آمده است توجه کنید.
لا تأكُلْ الحَلوى، و اِشرَبْ الحَليبَ.
شیرینی نخور و شیر بنوش.
لا تيأسْ، حاول دائماً لتكونَ الأفضل.
نا امید نباشد، همیشه تلاش کن تا بهترین باشی.
لا تَكُنْ مُتَطلع على أمورِ الغَيرِ.
از مسائل مربوط به دیگران غافل نباش.
لا تَتَدَخَّلْ في شؤون غيرك.
در امور مربوط به دیگران دخالت نکن.
لا تُخرِّبوا الممتلكات العامة.
اموال عمومی را خراب نکنید.
لا تُفسِدوا في الأرض بعد إصلاحها.
در زمین، پس از آنکه اصلاح شد، فساد نکنید.
ادوات شرط عربی
با استفاده از ادوات شرط عربی می‌توانیم جملات شرطیه بسازیم. در جمله‌های شرطیه عربی عموما از دو فعل مضارع استفاده می‌شود. فعل مضارع اول، «فعل شرط» و فعل مضارع دوم، «جواب شرط» است. از جمله ویژگی‌های ادوات شرط به عنوان ادوات جازمه فعل مضارع این است که هر دو فعل به کار رفته در جملات شرطیه را مجزوم می‌کند. یعنی یک اسم یا حرف شرط در ابتدای جمله قرار می‌گیرد و مابقی افعال آن جمله را «مجزوم» می‌کند.
نکته: ممکن است در برخی از جمله‌های شرطیه از فعل ماضی استفاده شود. در چنین حالتی اعراب فعل شرط و جواب شرط محلا مجزوم خواهد بود.
ادوات شرطی که می‌توانند افعال مضارع را مجزوم کنند عبارتند از «إذ، إذا، من، ما، أینما، کیفما، کیثما، متی، لو و …». در ادامه می‌توانید نمونه‌ای از جملاتی را که ادوات شرط در آنها به کار رفته مشاهده کنید.
من یجتهدْ یَنجَحْ.
هر که تلاش کند موفق می‌شود.
ما یحدُثْ في العالم تصَلني معلومات عنه.
هر آنچه که در جهان اتفاق بیفتد، من اطلاعاتی درباره آن به دست می‌آورم.
مهما تغضَبْ فسوفَ تسامَحْ.
هر قدر هم عصبانی شوید (در آخر) خواهید بخشید.
ما یکُن قیبحاً فإِجتنبّ.
هر چه زشت است از آن دوری کنید.
مهما تکن قویاً تجِدْ من هو أقوی منک.
مهم نیست چقدر قوی باشی باز هم کسی را پیدا می‌کنی که از خودت قوی‌تر باشد.
لو حاربوا لانتصروا.
اگر می‌جنگیدند پیروز می‌شدند.
إذا سافرتَ افتقدتُکَ.
اگر سفر کنی دلم برایت تنگ می‌شود.
کلما عملتَ الخیر ازدادَ احترامُ الناسِ لک.
هر چه کارهای خوب بیشتری انجام بدهید، احترام مردم برای شما زیاد می‌شود.
لما قابلتُ رحبتَ بي.
وقتی با شما دیدار می‌کنم از من استقبال می‌کنید.
سوالات متداول درباره جدول صرف صیغه افعال عربی
در این بخش به برخی از سوالات پر تکرار مربوط به مبحث جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع به اختصار پاسخ می‌دهیم.
منظور از صرف فعل در زبان عربی چیست؟
منظور از صرف فعل در زبان عربی این است که مشخص کنیم یک فعل در چه زمانی و توسط چه گروه یا فردی انجام شده است. از این رو صیغه افعال عربی بر اساس مفرد، مثنی، جمع، مذکر و مونث و غائب یا مخاطب بودن صرف می‌شود.
در زبان عربی افعال در چند صیغه صرف می‌شوند؟
افعال در زبان عربی بر اساس تعداد، جنسیت و غائب یا مخاطب بودن به ۱۴ صیغه متفاوت تقسیم می‌شوند. هر یک از این صیغه‌ها در دو زمان ماضی و مضارع وزن‌های مخصوص به خودشان را دارند که باید شکل صحیح افعال را بر اساس همان وزن‌ها صرف و به کار ببریم.
تمرین مربوط به صرف صیغه افعال در عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «مجدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع»، می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین اول شامل ۱۰ سؤال است و پس از پاسخ دادن به تمامی پرسش‌ها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، می‌توانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جواب‌های درست و نادرست را نیز ببینید. پاسخ سؤالات نیز بعد از هر آزمون آمده است. در ۱۰ سوال موجود در تمرین دوم، باید جمله‌ها داده شده در سوال را با توجه به کلمات داخل پرانتز تغییر بدهید و بازنویسی کنید. در قسمت «جواب» می‌توانید پاسخ درست را دیده و با جواب خودتان مقایسه کنید. این مقایسه به شما کمک می‌کند تا به نقاط ضعف‌تان پی ببرید و برای رفع آن اقدام کنید.
تمرین اول
گزینه صحیح را انتخاب کنید.
۱. «درستُنَّ» چه صیغه‌ای است؟
جمع مذکر مخاطب
جمع مونث مخاطب
۲. امر کدام گزینه نادرست نوشته شده است؟
تَکتُبین – أُکتُبي
یلعَبنَ – إلعَبنَ
تذهبان – إذهَبا
تکتُبون – اُکتُبوا
۳. در جمله «لَعیلمَ التلامی أنَّ الکتابَ أفضلُ رفیقٍ.» فعل «لیعلم» چه نوع فعل است؟
۴. کدام گزینه این عبارت را کامل می‌کند. «التلامیذُ …. العربیة.»
کانوا یدرُسون
۵. کدام گزینه صحیح است؟
هم خرجتم من البیت و رکبتم الحافلة.
أنتم خرجوا من البیت و رکبوا الحافلة.
أنتنَّ خرجتنَّ من البیت و رکِبتنَّ الحافلة.
هنَّ خرجن من البیت و رکبتنَّ الحافلة.
۶. کدام پاسخ جمع مونث غائب مضارع است؟
۷. امر فعل «تصبرون» کدام است؟
۸. «إعملنَ» چه صیغه‌ای است؟
مذکر امر مخاطب
۹. «إعملا» چه صیغه‌ای است؟
تثنیه امر مخاطب
۱۰. کدام گزینه این عبارت را کامل می‌کند؟ «کان حسین و علی …. في العمل.»
تمرین دوم
جملات داده شده را با توجه به کلمه درون پرانتز تغییر داده و بازنویسی کنید.
سوال ۱: سافَرَ أخي إلی مکةَ قبلَ أسبوعٍ. ( أختي)
سوال ۲: یا بُنَیَّ اِشرَبْ هذا الدواء. (بناتي)
سوال ۳: الأبناءُ لم یحضُروا من المدرسة. (الإبن)
سوال ۴: یا أیها التلامیذ! یَجِبُ أن تُمارسوا کل یومٍ. (التلمیذة)
سوال ۵: لم یُرسلْ محمد الرسالة الیوم. (الأم)
سوال ۶: تَخَرَّجَ الطالبُ و لم یَجِدْ عملاً مناسِباً. (الطالبات)
سوال ۷: نحنُ إنتهَینا من هذه الدروس قبلَ ثلاثة أیام. (أنا)
سوال ۸: الطبیبان یفحصان المرضی فی المستشفی. (أنتِ)
سوال ۹: ضَعِ الطعام في فیکَ. (أنتم)
سوال ۱۰: نحنُ نَستَهلِکُ الکهرَباءَ کثیراً. (أنتنَّ)
جمع‌بندی
در این نوشته از مجله فرادرس درباره جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع مطالبی آموختیم. فهمیدیم که برای صرف افعال باید ریشه‌های فعل را به وزن ۱۴ صیغه افعال ماضی و مضارع وارد کنیم. صیغه‌های زبان عربی بر اساس جنسیت، تعداد و غائب یا مخاطب بودن به ۱۴ نوع تقسیم می‌شوند. هر یک از این ۱۴ صیغه وزن‌های صرف فعل منحصر به خود را دارند که هنگام استفاده از فعل‌ها باید شکل درست آنها را به کار ببریم.
در ادامه جدول صرف فعل ۱۴ صیغه فعل ماضی و مضارع عربی را همراه با مثال و معنی بررسی کردیم. سپس، به سراغ انواع فعل ماضی و مضارع، نحوه ساخت و به کار بردن آنها در جملات رفتیم و با استفاده از مثالهای مختلف با شکل درست به کار گرفتنِ آنها آشنا شدیم.