1

بیشتر افراد دوش گرفتن را فقط یک عادت روزمره می‌دانند، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد زمان دوش گرفتن می‌تواند بر میزان پاکیزگی و ماندگاری طراوت پوست تأثیر قابل توجهی داشته باشد. دانشمندان با بررسی میکروب‌های پوست، ترکیب شیمیایی عرق، و آلودگی‌های تجمع‌یافته در رختخواب دریافتند که انتخاب زمان مناسب دوش گرفتن می‌تواند تعادل میکروبی پوست و احساس تازگی بدن را در طول روز تغییر دهد.

اهمیت زمان دوش گرفتن

این پژوهش توسط دکتر «پریم‌روز فری‌استون»، استاد ارشد میکروبیولوژی بالینی در دانشگاه لستر، هدایت شده است. او سال‌ها بررسی کرده که چگونه فعالیت‌های روزمره مانند دوش گرفتن و شست‌وشوی رختخواب بر جوامع میکروبی پوست تأثیر می‌گذارند.

وقتی دوش می‌گیرید، عرق، چربی‌های پوستی، و بخشی از میکروب‌های سطح بدن شسته می‌شود. آب و مواد شوینده همچنین ذرات ریز آلودگی و ذرات معلق هوا را که در طول روز به پوست و مو می‌چسبند از بین می‌برند.

نکته مهم این است که این مواد دائماً بین پوست، لباس‌ها، و ملحفه‌ها جابه‌جا می‌شوند. اگر زمان دوش گرفتن با پوشیدن لباس تمیز هماهنگ شود، میزان باقی‌ماندن باکتری‌های ایجادکننده بوی ناخوشایند کاهش می‌یابد.

دانشمندان این سؤال را به دو عامل زیستی پیوند می‌دهند: نخست شیوه‌ای که باکتری‌ها عرق را به ترکیبات بودار تبدیل می‌کنند، و دوم اکوسیستم پنهانی که درون رختخواب شکل می‌گیرد.

چرا عرق بو می‌گیرد؟ نقش باکتری‌ها در ایجاد بوی بدن

عرق انسان تقریباً بدون بو است. بوی ناخوشایند زمانی ایجاد می‌شود که باکتری‌های پوست ترکیبات خاصی از عرق را به «تیوالکل‌ها» تبدیل می‌کنند؛ مولکول‌های گوگرددار بسیار بوداری که حتی در غلظت‌های پایین قابل تشخیص هستند.

در یک پژوهش مشخص شد برخی گونه‌های باکتری استافیلوکوک که در نواحی گرم و مرطوب پوست رشد می‌کنند، یک آنزیم ویژه دارند. این آنزیم مولکول‌های بی‌بو را می‌شکند و آنها را به ترکیبات بسیار بودار تبدیل می‌کند.

این آنزیم حدود شصت میلیون سال پیش تکامل یافته است. به همین دلیل انسان و پستانداران نخستین برای مدت بسیار طولانی میزبان این باکتری‌ها بوده‌اند.

فقط بخشی از باکتری‌های زیربغل این آنزیم را دارند، بنابراین تغییر در گونه‌های غالب پوست می‌تواند شدت بوی بدن را کم یا زیاد کند. دوش گرفتن و پوشیدن لباس تمیز این تعادل را تغییر می‌دهد، و زمان دوش گرفتن مشخص می‌کند این باکتری‌ها چه مدت روی بدن فعال می‌مانند.

چرا ملحفه‌ها اهمیت دارند؟ تجمع پوست مرده و آلرژن‌ها

هر شب انسان مقدار زیادی پوست مرده و مقدار کمی عرق در رختخواب دفع می‌کند. این مواد غذای مایت‌های گردوغبار هستند؛ موجودات ریز میکروسکوپی که در ملحفه و فرش زندگی می‌کنند و فضولات آنها یکی از قوی‌ترین آلرژن‌ها برای افراد حساس است.

اگر رختخواب به‌موقع شسته نشود، سلول‌های مرده پوست و فضولات مایت‌ها در الیاف آن انباشته می‌شود. این ترکیب برای افرادی که حساسیت تنفسی دارند می‌تواند موجب سرفه، خس‌خس، یا خارش چشم شود.

ملحفه‌ها همچنین باکتری‌های پوستی، بقایای عرق، و ذرات محیطی مانند گرده گیاهان یا گردوغبار خیابان را جمع می‌کنند. بعد از چند شب، سطح یک تختخواب نشسته می‌تواند میزبان یک جامعه میکروبی متراکم باشد.

اگر فرد پس از دوش شبانه روی این ملحفه‌ها بخوابد، پوست تمیز او برای ساعت‌ها روی این مواد قدیمی قرار می‌گیرد. در این شرایط باکتری‌های ایجادکننده بو و منابع تغذیه آنها دوباره روی بدن منتقل می‌شود. به همین دلیل تا صبح اثر شست‌وشوی شبانه کاملاً کاهش می‌یابد.

بهترین زمان برای دوش گرفتن از نظر دانشمندان

دکتر فری‌استون با بررسی تمام این عوامل نتیجه می‌گیرد که دوش صبحگاهی معمولاً بهترین گزینه برای حفظ تازگی و پاکیزگی پوست در طول روز است.

«دوش صبحگاهی بدن را از میکروب‌هایی که هنگام خواب روی پوست جمع شده‌اند پاک می‌کند، درست زمانی که قرار است لباس تمیز بپوشید»

به گفته او، این انتخاب کمک می‌کند شخص در طول روز احساس طراوت بیشتری داشته باشد. ترکیب میکروبی عرق، رفتار باکتری‌های تولیدکننده بو، و آلودگی‌های رختخواب همگی نشان می‌دهند که دوش صبح بهترین تعادل را ایجاد می‌کند.

البته دوش شب هم مزایای خاص خود را دارد. بسیاری از افراد برای آرامش قبل از خواب یا پاک‌کردن آلودگی‌های ناشی از کار، مدرسه، یا ورزش، دوش شبانه را ترجیح می‌دهند. همچنین برای کسانی که از محصولات سنگین پوستی استفاده می‌کنند، دوش شبانه می‌تواند از انسداد منافذ در طول خواب جلوگیری کند.

عادت‌های سالم برای حفظ بهداشت و طراوت پوست

صرف‌نظر از زمان دوش گرفتن، متخصصان بر اهمیت شست‌وشوی منظم رختخواب تأکید دارند. بسیاری از دستورالعمل‌ها پیشنهاد می‌کنند ملحفه‌ها حداقل هفته‌ای یک بار شسته شوند. اگر فرد زیاد عرق می‌کند یا حیوان خانگی در تخت می‌خوابد، باید دفعات شست‌وشو بیشتر شود.

• شست‌وشوی منظم با آب داغ بقایای عرق، سلول‌های مرده پوست، باکتری‌ها، و فضولات مایت‌ها را از بین می‌برد.
• رختخواب تمیز از منابع تغذیه باکتری‌ها و مایت‌ها کم می‌کند، و در نتیجه بوی بدن و خطر آلرژی کاهش می‌یابد.
• افراد مبتلا به آسم یا حساسیت شدید باید برنامه شست‌وشوی سخت‌گیرانه‌تری داشته باشند.

بخش پوست دانشگاه پزشکی بیلور (BCM) هشدار می‌دهد که زیاد دوش گرفتن نیز می‌تواند مضر باشد:

«دوش بیش از حد می‌تواند سد محافظتی پوست را تضعیف کند. دوش‌های خیلی داغ یا طولانی، و دوش گرفتن بیش از یک بار در روز، چربی طبیعی پوست را از بین می‌برد و موجب خشکی، تحریک، یا حتی اگزما می‌شود.»

برای بیشتر افراد، اگر زیاد عرق نمی‌کنند، یک دوش در روز یا یک روز در میان کافی است. این الگو دوش صبح را هم به گزینه‌ای عملی و مؤثر تبدیل می‌کند.

نتایج این مطالعه در نشریه Scientific Reports منتشر شده است.

اگر این مقاله برایتان مفید بود، تجربه خود درباره دوش صبح یا شب را در بخش نظرات بنویسید یا آن را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.